Добрејка
| Добрејка | |
|---|---|
| |
| Млада добрејка | |
| Научна класификација | |
| Царство: | Растенија |
| Ред: | Зелковидни |
| Семејство: | Зелки |
| Род: | Добрејка |
| Вид: | Обична добрејка |
| Научен назив | |
| Lepidiumus sativum L. | |
Добрејка (обична добрејка, полска салата, грпка, грбач или крес; науч. Lepidium sativum) — брзорастечка билка од семејството на зелките (Brassicaceae). Сродна е на поточарката и горчицата (сенф), и како нив, има остар вкус и арома.
Ова едногодишно растение достигнува 60 см во висина, со многу гранки во горниот дел. Цветчињата се бели до розикави, сместени во гроздови на гранчиња и имаат пречник од само 2 мм.[1][2]
Во земјоделството
[уреди | уреди извор]Добрејката пазарно се одгледува во Англија, Франција, Холандија и Скандинавија.[3]
Растението е собено погодно за хидропонско одгледување и добро успева ако се навадува со вода која е по малку базна. Во домашно одгледување, добрејката се набавува како расад.[3]
Фиданките се берат една до две недели по садењето, кога се високи 5–13 см.[4]
Во кулинарството
[уреди | уреди извор]| Хранлива вредност на 100 г | |
|---|---|
| Енергија | 134 kJ (32 kcal) |
5,5 г | |
| Шеќери | 4,4 г |
| Влакна | 1,1 г |
2,6 г | |
| Витамини | |
| Витамин А (екв.) | (43 %) 346 μг(38 %) 4.150 μг12.500 μг |
| Тиамин (Б1) | (7 %) 0,08 мг |
| Рибофлавин (Б2) | (22 %) 0,26 мг |
| Ниацин (Б3) | (7 %) 1 мг |
| Пантот. кис. (Б5) | (5 %) 0,247 мг |
| Витамин Б6 | (19 %) 0,247 мг |
| Фолна кис. (Б9) | (20 %) 80 μг |
| Витамин Ц | (83 %) 69 мг |
| Витамин Е | (5 %) 0,7 мг |
| Витамин К | (516 %) 541,9 мг |
| Минерали | |
| Калциум | (8 %) 81 мг |
| Железо | (10 %) 1,3 мг |
| Магнезиум | (11 %) 38 мг |
| Манган | (26 %) 0,553 мг |
| Фосфор | (11 %) 76 мг |
| Калиум | (13 %) 606 мг |
| |
| Постотоците се приближно пресметани според препораките за возрасни лица во САД. Извор: База за хранливост — USDA | |
Добрејката се додава во чорби, сендвичи и салати поради остриот вкус кој го дава.[4] Се јаде и во облик на из’ртени никулци, а семките можат да се користат како зачин наместо бибер, свежи или сушени.[3] Во Англија често се става во сендвичи заедно со варено јајце, мајонез и сол.
Други примени
[уреди | уреди извор]Семето на добрејката се користи како народен лек во Индија уште од древноста.[5] Семето се горчливо и се користи за загревање и прочистување, како тоник, афродизијак, за подобрување на видот, против скорбут, алергии и за подобрување на мокрењето. Помага во лечењето на астма, кашлици со искплукување, како топли облоги за шинати места, против лепра, кожни болести, дизентерија, пролив, спленомегалија, диспепсија, лумбаго, леукореја, скорбут и слабост во семето. Делува на симптомите на астмата и за подобрување на работењето на белите дробови.[6] Се смета дека семето има и хипогликемско својство,[7] а лепливата материја што се добива од нив може да биде замена за гумарабика и трагакант.
Наводи
[уреди | уреди извор]- ↑ Vegetables of Canada. NRC Research Press. ISBN 0-660-19503-8, ISBN 978-0-660-19503-2
- ↑ Boswell, John T. and Sowerby, James. English Botany: Or, Coloured Figures of British Plants. Robert Hardwicke, 1863. стр. 215.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Vegetables of Canada. NRC Research Press. ISBN 0-660-19503-8, ISBN 978-0-660-19503-2
- ↑ 4,0 4,1 Hirsch, David P.. The Moosewood Restaurant kitchen garden: creative gardening for the adventurous cook. Ten Speed Press, 2005. ISBN 1-58008-666-7, ISBN 978-1-58008-666-0
- ↑ „The Wealth of Indian Raw Materials ,“. New Delhi: Publication and information Directorate. 1979. стр. CSIR Vol 9, Page 71–72. На
|first=му недостасува|last=(help); Отсутно или празно|url=(help) - ↑ NP, Archana; Anita, AM (2006). „A study on clinical efficacy of Lepidium sativum seeds in treatment of bronchial asthma“. Iran J Pharmacol Ther. 5: 55–59.
- ↑ M, Eddouks; Maghrani M; Zeggwagh NA; Michel JB (2005). „Study of the hypoglycaemic activity of Lepidium sativum L. aqueous extract in normal and diabetic rats“. J Ethnopharmacol. 97 (2): 391–395. doi:10.1016/j.jep.2004.11.030. PMID 15707780.
