Јоанис Метаксас

Јоанис Метаксас грчки: Ιωάννης Μεταξάς
130-ти Премиер на Грција
На должноста 1936–1941
Монарх	Георгиос II
Претходник	Константинос Демерѕис
Наследник	Александрос Коризис
Лични податоци
Роден(а)	12 април 1871 Итака, Грција
Починал(а)	29 јануари 1941 Атина, Грција
Вероисповед	Православен христијанин

Јоанис Метаксас (грчки: Ιωάννης Μεταξάς) бил фашистички диктатор на Грција во периодот од 1936 до 1941 година. Со воведувањето на Метаксасовата диктатура (1936 година), за македонскиот народ од Егејска Македонија, започнал еден од најтешките периоди. Генералот Метаксас строго ја забранил употребата на македонскиот јазик, не само во секојдневниот живот, туку и во рамките на семејството. За секој македонски збор искажан јавно, надвор или во кругот на семејството, следувале тешки казни. Поради кршењето на забраната за користење на македонскиот јазик, повеќе од 5000 Македонци биле осудени и затворени.

Воена кариера

Јоанис Метаксас како дете со родителите

Роден е во Итака. Била по професија воен офицер кој најпрво се истакнал во Грчко-турската војна од 1897 година. Во 1902 година, по завршувањето на студиите во Германското Царство, се враќа во Грција каде станува член на Генералштабот на армијата. Бил задолжен за процесот на модернизација на грчката армија пред балканските војни (1912-1913), во кои активно учествувал. Тој бил назначен за началник на Генералштабот на грчката армија во 1913 година. Во 1916 година унапреден бил во генерал-полковник.

Тој e одговорен за подготовката на воените планови и дипломатските чекори во Првата и Втората балканска војна, што довело до припојување на Епир, Егејска Македонија и Тракија кон грчката држава. За оваа намена во 1922 година, непосредно пред започнување на Првата балканска војна, Венизелос и Метаксас отишле во Софија за да склучат пакт помеѓу Бугарија и Грција. Пактот бил потпишан на 5 октомври. После потпишувањето на пактот со Бугарија заминал за Белград. Потоа, на 17 октомври во Лариса се сретнува со Генералштабот на грчката армија. Метаксас бил четврти во хиерархијата на генералштабот. Учествувал во сите битки во Првата балканска војна и бил еден од учесниците во преговорите за предавањето на Солун од страна на Хасан Паша. Во декември 1912 година Метаксас заминува за Лондон како воен советник на премиерот Елефтерос Венизелос во преговорите кои имале за цел воспоставување на мир со Турција. Во јануари следната година, во текот на преговорите бил испратен во Грција каде војската почнала да се соочува со проблеми.

Во април 1913 година бил унапреден во полковник и бил поставен за директор на операциите генералштабот на армијата и за директор воената академија.

Во текот на кризата со Турција во 1914 година во врска со прашањето на источниот егејски острови, Метаксас подготвил нацрт план за ненадејна окупација на Дарданелите во случај на отпочнување на војна.

На 7 јануари 1921 Јоанис Метаксас бил унапреден во полковник и бил веднаш испратен во пензија.

Национален раскол

Метаксас имал важна улога во националниот раскол кој настанал во 1915 година во врска со инволвирањето на Грција на страната на Антантата во текот на Првата светска војна. Како тврд монархисти, тој го поддржувал кралот Константин I и бил против грчко инволвирање во Првата светска војна. Елефтериос Венизелос, тогашен премиер на Грција, поднел оставка поради одбивањето на Метаксас за помош на сојузниците во воената кампања на Галиполе и ги користи ставовите поврзани со војната на претстојните парламентарни избори. Кога Венизелос победил на изборите во мај 1915 година, ја мобилизирал армијата за да и помогне на Србија, но бил сопрен во намерите од страна на кралот. Ова разрешување ги зацврстило разликите помеѓу монархистите и венизелистите и довело до т.н. националнен раскол што ќе ја мачи грчката политика со децении.

На 26 мај 1916 година на бугарско-германска војска го напраднала селото Рупел на грчко-бугарската граница. Метаксас, по притисокот од страна на кралот ја го предал селото без отпор.

Во август 1916 година, офицерите венизелисти започнале бунт во Солун, кој резултирал со формирање на Влада на народна одбрана предводена од Венизелос.

Новата влада предводена од Венизелот, со поддршка од сојузниците, ја проширила својата контрола над половина од земјата и влегла во војната на страната на сојузниците. Во јуни 1917 година, со поддршка на сојузниците, кралот Константин бил сменет и Венизелос дошол на власт. Тој во име на целата земја на 29 јуни 1917 година објавува војна.

Прогонство

Веднаш по детронизирањето на кралот била направена список на непожелни монархисти, кои биле испратени во егзил. На листата се нашле главните личности на тоа време, а меѓу нив и Метаксас. На 20 јуни 1917 година тој бил испратен на Корзика. Метаксас на Корзика пристигнал со својата фамилија (со сопругата и нивните две ќерки). Заедно со останатите прогонети отседнал во хотелот Гранд.

Во наредните месеци Метаксас се обидувал да се најде начин за бегство. На 6 декември 1918 година на тројца од прогонетите избегале тајно од хотелот и пристигале на италијанска територија (во Сардинија). На Сардинија биле уапсени од италијанската полиција, но италијанската влада одбила да ги предаде на Франција . На 21 декември е префрлен во главниот град на Сардинија, Каљари каде останува под полициски надзор. Метаксас како масон побарал помош од италијански Масонски ложа за безбедно да се врати дома и тоа барање му било задоволено. По притисокот од масоните врз министерот за надворешни Tittoni, италијанската влада е дозволено на бегалците да се населат во еден од следните градови: на Перуџа, Сиена или Луча.

Државениот удар од 4 август

Членови на грчката Национална Младинска Организација го поздравуваат Јоанис Метаксас

Диктатурата на Метаксас

Со воведувањето на диктатурата на Јоанис Метаксас во 1936 година, за македонскиот народ од Егејска Македонија, започнал еден од најтешките историски периоди. Генералот Метаксас строго ја забранил употребата на македонскиот јазик не само во секојдневниот живот, туку и во рамките на семејството. За секој македонски збор искажан јавно, надвор или во кругот на семејството, следувале тешки казни.

Сите Македонци, без оглед на длабоката старост, биле принудени да ги посетуваат т.н. вечерни училишта и принудно да учат грчки јазик. За да го принудат македонското население да зборува на грчки јазик и во семејствата, грчките џандари(полицијата) ноќе ги прислушкувале Македонците по селата. Поради кршењето на забраната за користење на македонскиот јазик во селата или во тесниот круг на семејството, повеќе од 5 000 Македонци биле принудно осудени и затворени. Дури и во затворите Македонците давале силен отпор за зачувување на својот национален идентитет. Поради тоа, режимот на Јоанис Метаксас за македонскиот народ имал фашистички карактер.

Литература

Политички функции
Претходник Константинос Демерѕис	Премиер на Грција 13 април 1936 – 29 јануари 1941	Наследник Александрос Коризис