Преглед на кодот на Исоп

{{Speciesbox|name=Hyssop|image=Illustration Hyssopus officinalis0.jpg|image_caption=1885 illustration<ref name="Prof 1885">Prof. Dr. Otto Wilhelm Thomé, Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz 1885, Gera, Germany</ref>|genus=Hyssopus (plant)|species=officinalis|authority=[[Carl Linnaeus|L.]]|synonyms={{Plainlist | style = margin-left: 1em; text-indent: -1em; |
*''Hyssopus alopecuroides'' <small>Fisch. ex Benth.</small>
*''Hyssopus altissimus'' <small>Mill.</small>
*''Hyssopus angustifolius'' <small>M.Bieb.</small>
*''Hyssopus aristatus'' <small>Godr.</small>
*''Hyssopus beugesiacus'' <small>Jord. & Fourr.</small>
*''Hyssopus canescens'' <small>(DC.) Nyman</small> nom. inval.
*''Hyssopus caucasicus'' <small>Spreng. ex Steud.</small>
*''Hyssopus cinerascens'' <small>Jord. & Fourr.</small>
*''Hyssopus cinereus'' <small>Pau</small>
*''Hyssopus cretaceus'' <small>Dubj.</small>
*''Hyssopus decumbens'' <small>Jord. & Fourr.</small>
*''Hyssopus fischeri'' <small>Steud.</small>
*''Hyssopus hirsutus'' <small>Hill</small>
*''Hyssopus judaeorum'' <small>Sennen</small>
*''Hyssopus montanus'' <small>Jord. & Fourr.</small>
*''Hyssopus myrtifolius'' <small>Desf.</small>
*''Hyssopus orientalis'' <small>Adam ex Willd.</small>
*''Hyssopus passionis'' <small>Sennen & Elias</small>
*''Hyssopus polycladus'' <small>Jord. & Fourr.</small>
*''Hyssopus pubescens'' <small>Jord. & Fourr.</small>
*''Hyssopus recticaulis'' <small>Jord. & Fourr.</small>
*''Hyssopus ruber'' <small>Mill.</small>
*''Hyssopus schleicheri'' <small>G.Don ex Loudon</small>
*''Hyssopus torresii'' <small>Sennen</small>
*''Hyssopus vulgaris'' <small>Bubani</small>
*''Thymus hyssopus'' <small>E.H.L.Krause</small>
    }}|synonyms_ref=<ref>{{cite web
|url=http://www.theplantlist.org/tpl1.1/search?q=Hyssopus+officinalis
|title=The Plant List: A Working List of All Plant Species
|access-date=13 January 2015}}</ref>}}
{| class="infobox biota" style="text-align: left; width: 200px; font-size: 100%"
! colspan="2" style="text-align: center; background-color: rgb(180,250,180)" |Исоп
|-
| colspan="2" style="text-align: center" |
|-
| colspan="2" style="text-align: center; font-size: 88%" |1885 illustration<ref name="Prof 1885">Prof. Dr. Otto Wilhelm Thomé, Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz 1885, Gera, Germany</ref>
|- style="text-align: center; background-color: rgb(180,250,180)"
|-
! colspan="2" style="min-width:15em; text-align: center; background-color: rgb(180,250,180)" |Научна класификација <span class="plainlinks" style="font-size:smaller; float:right; padding-right:0.4em; margin-left:-3em;">[[File:Red_Pencil_Icon.png|врска=Template:Taxonomy/Hyssopus (plant)|edit]]</span>
|-
|Царство:
|[[Plant]]ae
|-
|Оддел:
|[[Vascular plant|Tracheophytes]]
|-
|Оддел:
|[[Flowering plant|Angiosperms]]
|-
|Оддел:
|[[Eudicots]]
|-
|Оддел:
|[[Asterids]]
|-
|Ред:
|[[Lamiales]]
|-
|Фамилија:
|[[Lamiaceae]]
|-
|Род:
|[[Hyssopus (plant)|''Hyssopus'']]
|-
|Вид:
|<div class="species" style="display:inline">'''''H.&nbsp;officinalis'''''</div>
|-
! colspan="2" style="text-align: center; background-color: rgb(180,250,180)" |[[Binomial nomenclature|Биномен назив]]
|-
| colspan="2" style="text-align: center" |'''<span class="binomial">''Hyssopus officinalis''</span>'''<br /><br /><div style="font-size: 85%;">[[Carl Linnaeus|L.]]</div>
|- style="text-align: center; background-color: rgb(180,250,180)"
|-
! colspan="2" style="text-align: center; background-color: rgb(180,250,180)" |[[Synonym (taxonomy)|Синоними]]<ref><cite class="citation web cs1"><span class="cx-segment" data-segmentid="262">[http://www.theplantlist.org/tpl1.1/search?q=Hyssopus+officinalis "The Plant List: A Working List of All Plant Species"]<span class="reference-accessdate">. </span></span><span class="cx-segment" data-segmentid="263"><span class="reference-accessdate">Retrieved <span class="nowrap">13 January</span> 2015</span>.</span></cite></ref>
|-
| colspan="2" style="text-align: left" |
<div class="plainlist " style=" margin-left: 1em; text-indent: -1em;">
* ''Hyssopus alopecuroides'' <small>Fisch. ex Benth.</small>
* ''Hyssopus altissimus'' <small>Mill.</small>
* ''Hyssopus angustifolius'' <small>M.Bieb.</small>
* ''Hyssopus aristatus'' <small>Godr.</small>
* ''Hyssopus beugesiacus'' <small>Jord.</small> <small>& Fourr.</small>
* ''Hyssopus canescens'' <small>(DC.</small><small>) Nyman</small> nom. inval.
* ''Hyssopus caucasicus'' <small>Spreng. ex Steud.</small>
* ''Hyssopus cinerascens'' <small>Jord.</small> <small>& Fourr.</small>
* ''Hyssopus cinereus'' <small>Pau</small>
* ''Hyssopus cretaceus'' <small>Dubj.</small>
* ''Hyssopus decumbens'' <small>Jord.</small> <small>& Fourr.</small>
* ''Hyssopus fischeri'' <small>Steud.</small>
* ''Hyssopus hirsutus'' <small>Hill</small>
* ''Hyssopus judaeorum'' <small>Sennen</small>
* ''Hyssopus montanus'' <small>Jord.</small> <small>& Fourr.</small>
* ''Hyssopus myrtifolius'' <small>Desf.</small>
* ''Hyssopus orientalis'' <small>Adam ex Willd.</small>
* ''Hyssopus passionis'' <small>Sennen & Elias</small>
* ''Hyssopus polycladus'' <small>Jord.</small> <small>& Fourr.</small>
* ''Hyssopus pubescens'' <small>Jord.</small> <small>& Fourr.</small>
* ''Hyssopus recticaulis'' <small>Jord.</small> <small>& Fourr.</small>
* ''Hyssopus ruber'' <small>Mill.</small>
* ''Hyssopus schleicheri'' <small>G.Don ex Loudon</small>
* ''Hyssopus torresii'' <small>Sennen</small>
* ''Hyssopus vulgaris'' <small>Bubani</small>
* ''Thymus hyssopus'' <small>E.H.L.Krause</small>
    
</div>
|}
'''''Hyssopus officinalis''''' или исоп е [[грмушка]] од семејството [[Усноцветни|Lamiaceae]], домородно на Јужна [[Европа]], [[Среден Исток|Блискиот Исток]] и регионот околу [[Касписко Езеро|Каспиското Море]]. Поради неговите наводни својства како антисептик, [[Кашлица|ублажува кашлица]] и експекторанс, тој се користи во традиционалната хербална медицина.

== Опис ==
Исоп е грмушка или подгрмушка со светли бои кои се движат од 30 до 60 см во висина. [[Стебло]]то е како дрво кај основата, од кое растат голем број исправени гранки. [[Лист (ботаника)|Листовите]] му се [[Облици на листови|ланцетни]], темно зелени и од 2 до 2.5см долги.<ref>{{Наведена книга|title=Especies aromáticas y medicinales|last=Pérez Maté, P.|publisher=INTA|year=2002|location=Buenos Aires|language=es|id=[http://www.inta.gov.ar/barrow/info/documentos/prohuerta/Arom%C3%A1ticas.pdf]}}</ref>

Во текот на летото, исопот дава розови, сини или, поретко, бели миризливи [[цвет]]ови. Тие предизвикуваат мали долгнавести тетра-ахени.

== Историја ==
Растението наречено исоп се користи уште од [[Антика|класичната антика]]. Неговото име е директна адаптација од [[Старогрчки јазик|грчкиот]] ὕσσωπος (исопос). Хебрејскиот збор אזוב ( ''ezov'', ''esov'' или ''esob'' ) и грчкиот збор ὕσσωπος веројатно имаат заедничко (но непознато) потекло.<ref>''Oxford English Dictionary'', 2nd Edition, 1989, ''s.v.'' hyssop</ref> Името исоп се појавува како превод на ''ezov'' во некои преводи на Библијата, особено во {{Bibleverse|Psalms|51:7|KJV}}: „Исчисти ме со исоп и ќе бидам чист“, но, истражувачите сугерираат дека библиските извештаи не се однесуваат на растението во моментов. Исопот бил спомнат повеќе пати во Библијата.

Има повеќе предлози за модерната врска на библискиот исоп, почнувајќи од ѕидни растенија како мов или папрат, до широко користени кулинарски билки како мајчина душица, рузмарин или мајоран. Друг предлог е растението капер за кое е познато дека расте во карпестите почви во регионот и покрај ѕидовите.<ref name="balfour">{{Наведена книга|url=https://archive.org/details/plantsbibletree01balfgoog|title=The plants of the Bible, trees and shrubs|last=Balfour|first=John Hutton|year=1866|page=[https://archive.org/details/plantsbibletree01balfgoog/page/n48 34]|access-date=27 August 2019}}</ref>

Исоп се користел и за [[Лаксатив|прочистување]] (религиозно прочистување) во Египет, каде што, според Херемон Стоикот, свештениците го јаделе со леб за да го прочистат овој вид на храна и да го направат погоден за нивната строга исхрана.<ref>From Chaeremon's ''History of Egypt'', as quoted by [[Porphyry (philosopher)|Porphyry]], ''De Abstinentia'' [http://www.ccel.org/ccel/pearse/morefathers/files/porphyry_abstinence_04_book4.htm IV.6.9].</ref>

== Одгледување ==
Исопот е отпорен на суша и толерантен на кредасти, песочни почви. Успева во полно сонце и топла клима.

== Жетва ==
Под оптимални временски услови, билкиот исоп се бере двапати годишно, еднаш на крајот на пролетта и уште еднаш на почетокот на есента. Растенијата е пожелно да се берат кога цветаат за да се соберат цветните врвови.

Откако ќе се исечат стебленцата, тие се собираат и се сушат или наредени на палети за да се исцеди или се закачуваат за да се исушат. Вистинскиот процес на сушење се одвива на ладно, суво, добро проветрено место, каде што материјалите се мешаат неколку пати за да се обезбеди рамномерно сушење. Билките за сушење се чуваат подалеку од сонцето за да се спречи промена на бојата и [[Оксидационо-редукциона реакција|оксидација]]. Процесот на сушење трае приближно шест дена во целост. Откако ќе се исушат, листовите се отстрануваат и двете компоненти, листовите и цветовите, се сечкаат ситно. Конечниот исушен производ тежи една третина од почетната свежа тежина и може да се чува до 18 месеци.

== Етерично масло ==
Етеричното масло ги вклучува хемикалиите тујон и [[фенол]], кои му даваат антисептички својства.<ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=bTdoTayyVrEC&q=hyssop+herb+expectorant&pg=PA177|title=Medicinal Plants of the World|last=van Wyk|first=Ben-Erik|last2=Wink|first2=Michael|publisher=Timber Press, Incorporated|year=2004|isbn=978-0-88192-602-6|edition=1}}</ref>  Содржи високи концентрации на тујон и на хемикалии кои го стимулираат [[Централен нервен систем|централниот нервен систем]], вклучувајќи ги пинокамфонот и [[Евкалиптол|кинеолот]], можат да предизвикаат [[Епилепсија|епилептични]] реакции.<ref>{{Наведено списание|last=Pierre R. Burkhard|last2=Karim Burkhardt|last3=Charles-Antoine Haenggeli|last4=Theodor Landis|date=1999|title=Plant-induced seizures: reappearance of an old problem|journal=J Neurol|volume=246|issue=8|pages=667–670|doi=10.1007/s004150050429|pmid=10460442}}</ref> Маслото од исоп може да предизвика напади, па дури и мали дози (2-3 капки) може да предизвикаат конвулзии кај децата.<ref>[http://www.webmd.com/vitamins-supplements/ingredientmono-258-HYSSOP.aspx?activeIngredientId=258&activeIngredientName=HYSSOP Hyssop], WebMD</ref>

== Корист ==

=== Кулинарство ===
Свежата билка најчесто се користи во [[готвење]]то. За'атар е позната билна мешавина од Блискиот Исток, чиишто верзии вклучуваат сушени листови од исоп.

Растението најчесто го користат пчеларите за производство на нектар од кој [[Западна медоносна пчела|западните медоносни пчели]] прават богат и ароматичен [[мед]].

=== Хербален лек ===
Во хербалната медицина се верува дека исопот има смирувачки, експекторантни и супресивни својства на кашлица.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.botanical.com/botanical/mgmh/h/hyssop48.html|title=Hyssop: A Modern Herbal|last=Grieve|first=M.|publisher=Botanical.com}}</ref> Исопот со векови се користел во традиционалната медицина со цел да се зголеми циркулацијата и да се третираат повеќе состојби како што се кашлање и болки во грлото.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://livertox.nih.gov/Hyssop.htm|title=Hyssop|work=livertox.nih.gov}}</ref> Исоп може да го стимулира гастроинтестиналниот систем.<ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=0JaqB07uTx4C&q=hyssop+herbal+medicine&pg=PA257|title=A Reference Guide to Medicinal Plants: Herbal Medicine Past and Present|last=Crellin|first=John|last2=Philpott|first2=Jane|publisher=Duke University Press|year=1997|isbn=978-0-8223-1019-8}}</ref>

== Наводи ==
{{Наводи}}

[[Категорија:Статии со микроформати за вид]]
[[Категорија:Средоземна кујна]]
[[Категорија:Таксони опишани од Карл Линеј]]
[[Категорија:Лековити растенија]]
[[Категорија:Усноцветни]]
[[Категорија:Билки]]
[[Категорија:Растенија опишани во 1753 година]]