Η τετραετής φοίτηση τελικά είναι... εξαετής

 Οι αιτίες που οδηγούν τους φοιτητές να μένουν περισσότερο στα θρανία

Του Απόστολου Λακασά από την Καθημερινή 17/07/11


Δύο επιπλέον χρόνια των κανονικών τετραετών σπουδών χρειάζονται οι φοιτητές στα ελληνικά πανεπιστήμια για να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους. Οι λόγοι για τη διετή καθυστέρηση, με δεδομένο ότι οι περισσότερες σχολές είναι τετραετούς φοίτησης, είναι αρκετοί. Οπως ανέφεραν πανεπιστημιακοί στην «Κ» κυρίως σχετίζονται με το επίπεδο των φοιτητών -και άρα το επίπεδο της υποχρεωτικής εκπαίδευσης- σε σχέση με τον βαθμό δυσκολίας των σπουδών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Από την άλλη, ρόλο παίζει και η έδρα της σχολής. Χωρίς να λείπουν οι εξαιρέσεις, παρατηρείται οι σχολές στην περιφέρεια να έχουν μεγαλύτερο μέσο χρόνο σπουδών συγκριτικά με τις σχολές των κεντρικών ιδρυμάτων. Αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι πολλοί φοιτητές, που κατάγονται από μεγάλα αστικά κέντρα αλλά σπουδάζουν σε περιφερειακές σχολές, καθυστερούν τις σπουδές τους διότι ουσιαστικά δεν συνδέονται με τον τόπο των σπουδών τους. Την ίδια στιγμή ο ένας στους τρεις φοιτητές έχει ξεπεράσει και την εξαετία και πλέον κατατάσσεται στην κατηγορία των «αιώνιων» φοιτητών (ποσοστό 35%), ενώ ο ένας στους τέσσερις δεν έχει δώσει στο ΑΕΙ σημεία ζωής τα τελευταία χρόνια. Τα συμπεράσματα αυτά προκύπτουν από τα στοιχεία του υπ. Παιδείας, τα οποία παρουσιάζει σήμερα η «Κ». Ειδικότερα:


- Κατά μέσο όρο ένας φοιτητής σε ελληνικό πανεπιστήμιο ολοκληρώνει τις σπουδές του σε έξι χρόνια. Το 2009 - 2010 οι ενεργοί φοιτητές ήταν 214.527 και την ίδια χρονιά αποφοίτησαν 29.467.


- Τον περισσότερο χρόνο για να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους φαίνεται να χρειάζονται οι φοιτητές του Δημοκρίτειου Θράκης. Ο μέσος χρόνος σπουδών είναι 6,6 χρόνια, δηλαδή 2,6 χρόνια πάνω από την τετραετία που είναι ο ελάχιστος χρόνος σπουδών. Βέβαια, το Πολυτεχνείο Κρήτης έχει μέσο χρόνο αποφοίτησης 7,3 χρόνια, όμως οι σπουδές στα πολυτεχνεία είναι 5ετείς.


- Παρατηρείται ότι οι φοιτητές των περιφερειακών πανεπιστημίων ολοκληρώνουν, κατά μέσο όρο, τις σπουδές τους πιο αργά συγκριτικά με εκείνους στα κεντρικά. Αυτό γίνεται πιο εμφανές εάν συγκρίνουμε τους μέσους χρόνους κεντρικών και περιφερειακών σχολών με ομοειδές αντικείμενο. Ενδεικτικά, μεταξύ των εξαετούς φοίτησης ιατρικών, η της Θεσσαλίας έχει τον υψηλότερο μέσο χρόνο (7,92 χρόνια) έναντι των 6,72 χρόνων της Ιατρικής Αθηνών. Επίσης, στις πενταετείς σχολές ηλεκτρονικών υπολογιστών, η της Κρήτης έχει χρόνο αποφοίτησης 7,52 έναντι των 6,22 εκείνης του ΕΜΠ.
- Βέβαια, υπάρχουν εξαιρέσεις, όπως τα 7,62 έτη του μέσου χρόνου αποφοίτησης στο Φυσικό Αθηνών έναντι των 5,7 ετών του Φυσικού Ιωαννίνων. Ο μέσος χρόνος σπουδών εξαρτάται από τον βαθμό δυσκολίας κάθε σχολής, το αντικείμενό της και το επίπεδο των φοιτητών.


- Πάντως, όπως ανέφεραν στην «Κ» στελέχη του υπ. Παιδείας, στα περιφερειακά ιδρύματα πολλοί φοιτητές είναι πιο «αποστασιοποιημένοι», και όταν οδεύουν προς το τέλος του κανονικού χρόνου σπουδών αρχίζουν να μην παρακολουθούν τα μαθήματα. Αυτό είναι πιο έντονο στα ΤΕΙ. Ενδεικτικά, το ΤΕΙ Ηλεκτρολογίας Κρήτης έχει μέσο χρόνο σπουδών τα 8,5 έτη, το ΤΕΙ Μηχανολογίας-Υδάτινων Πόρων Μεσολογγίου 8,4 έτη και το ΤΕΙ Ηλεκτρολογίας Λαμίας τα 8,13 έτη.
- Η μέση αναλογία αποφοίτων ετησίως και ενεργών φοιτητών είναι 1,37 προς 10. Τις καλύτερες αναλογίες έχουν το Παν. Αθηνών (1,6:10) και το Αριστοτέλειο Θεσσαλονίκης (1,58:10).

«Αιώνιος» ο ένας στους τέσσερις

Ο ένας στους τέσσερις φοιτητές πανεπιστημίου έχει ξεπεράσει τον ελάχιστο χρόνο σπουδών μαζί με το περιθώριο των δύο ετών (ν+2) και έχει... ξεχάσει το ίδρυμα. Πρόκειται για τους «αιώνιους» φοιτητές που δεν δίνουν σημεία ζωής. Αντίθετα, το 10% έχει μεν ξεπεράσει το ν+2, αλλά τα τελευταία χρόνια έχει εγγραφεί σε κάποιο μάθημα. Συνολικά, από τους 603.216 φοιτητές σε πανεπιστήμια και ΤΕΙ οι 211.518 (35%) είναι «αιώνιοι». Εξ αυτών οι 132.430 (22%) είναι ανενεργοί και οι 79.088 (13%) ημιενεργοί. Τα πανεπιστήμια έχουν τους περισσότερους «αιώνιους», καθώς έχουν πιο πολλά έτη λειτουργίας από τα ΤΕΙ. Από τους 378.893 φοιτητές οι 98.602 (26%) είναι «αιώνιοι» και οι 36.479 (10%) ημιενεργοί. Σύνολο, 135.081 «αιώνιοι», δηλαδή το 36%. Παρά το... νεαρό της ηλικίας πολλών ΤΕΙ, δεν τους λείπουν οι «αιώνιοι». Από τους 224.323, οι 76.437 (34%) είναι «αιώνιοι» εκ των οποίων οι 33.828 (15%) ανενεργοί και οι 42.609 (19%) ημιενεργοί. Το ό, τι οι ημιενεργοί είναι πιο πολλοί οφείλεται στα λίγα χρόνια λειτουργίας πολλών ΤΕΙ. Πάντως, πρέπει να σημειωθεί ότι η πρόσθεση των κατηγοριών (ενεργοί, ημιενεργοί, ανενεργοί) έχει άθροισμα 591.230 φοιτητές, ενώ στον πίνακα του υπουργείου παρουσιάζονται 603.216. Σύμφωνα με το υπουργείο, η διαφορά οφείλεται σε τμήματα με αριθμούς φοιτητών που δεν έχουν καταχωρηθεί σε ηλεκτρονικά συστήματα, και τώρα δεν είναι δυνατή η κατηγοριοποίησή τους.

Πρυτάνεις, φοιτητικές παρατάξεις, μια ωραία ατμόσφαιρα

Του Απόστολου Λακασά, Καθημερινή, 6.2.11

Σκηνές και πρακτικές συνήθεις σε ελληνικά πανεπιστήμια σήμερα: τα μέλη ισχυρής φοιτητικής παράταξης εισέβαλαν στο γραφείο του προέδρου της σχολής, προειδοποιώντας ότι δεν θα φύγουν εάν το πρόγραμμα των εξετάσεων δεν αλλάξει «στα μέτρα τα δικά τους». Γνωστές, αγοραίες προσφωνήσεις διάνθιζαν το λεξιλόγιο των φοιτητών προς τον πρόεδρο σε κάθε τρίτη λέξη τους... Εκπρόσωπος άλλης μεγάλης παράταξης, όταν εξελέγη, πήγε σε πρόεδρο μεταπτυχιακού προγράμματος για να του δώσει τα διαπιστευτήριά του και να διασφαλίσει ότι η σκυτάλη που είχε παραλάβει από τον προηγούμενο εκπρόσωπο θα συνεχιστεί. Το ζητούμενο ήταν ότι η παράταξη κάθε χρόνο δεσμεύει έναν αριθμό θέσεων στα μεταπτυχιακά προγράμματα για τα δικά της παιδιά... Φοιτητές της ήσσονος αντιπολίτευσης και του εξωκοινοβουλευτικού χώρου δεν λείπουν από το κάδρο. Κάθε πρύτανης γνωρίζει ότι πρέπει να ικανοποιεί τα αιτήματά τους, εάν δεν θέλει να δει το ίδρυμα κλειστό από καταληψίες...

Πρόκειται για (απλώς) ενδεικτικά περιστατικά που συνθέτουν το πλαίσιο ανομίας και διαπλοκής πρυτάνεων - πανεπιστημιακών και φοιτητικών παρατάξεων στα ελληνικά ΑΕΙ, με τους εκπροσώπους των παρατάξεων να «αλωνίζουν» και τους πρυτάνεις -πλην ελαχίστων εξαιρέσεων- να τους κάνουν τα χατίρια, με στόχο να μη διασαλευθεί η επιφανειακή ηρεμία στο ίδρυμα.

Πανεπιστημιακοί που μίλησαν στην «Κ» απέδωσαν την αδυναμία των πρυτανικών αρχών να ελέγξουν τέτοια φαινόμενα σε συνδυασμό λόγων, με κυριότερους τη φοιτητική συμμετοχή στην ανάδειξη πρυτάνεων, την έλλειψη ηγετικών ικανοτήτων των πρυτάνεων, αλλά και το σημερινό κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο. Συγκεκριμένα, στο ισχύον σύστημα εκλογής πρυτανικών αρχών έχει θεσμοθετηθεί η καθολική ψηφοφορία των φοιτητών, αλλά η ψήφος τους αντιστοιχεί στο 40% των συνολικών ψήφων που λαμβάνει κάθε υποψήφιο πρυτανικό σχήμα. Το υπόλοιπο 60% αντιστοιχεί στις ψήφους των πανεπιστημιακών και των διοικητικών υπαλλήλων. Το σύστημα άλλαξε με τον νόμο του 2007.

Εως τότε, στις εκλογές, τους φοιτητές «εκπροσωπούσαν» εκλέκτορες-φοιτητές, που ήταν μέλη φοιτητικών παρατάξεων. Στόχος της ηγεσίας του υπουργείου Παιδείας το 2007 ήταν να μειώσει τη δύναμη που είχαν οι φοιτητικές παρατάξεις μέσω των εκλεκτόρων τους. Ομως, στην πράξη το μέτρο δεν απέδωσε τα αναμενόμενα, καθώς και με το ισχύον σύστημα -και με δεδομένη την αποχή από τις εκλογές των μη κομματικοποιημένων φοιτητών- εάν μια παράταξη κινητοποιήσει μεγάλο αριθμό μελών της, μπορεί να επηρεάσει δραστικά το τελικό αποτέλεσμα. Ενδεικτικό αυτό που συνέβη στις τελευταίες πρυτανικές εκλογές του Πολυτεχνείου Κρήτης, όπου υπήρχαν δύο υποψήφιοι πρυτάνεις. Από τους φοιτητές ψήφισαν κατά κύριο λόγο τα μέλη μόνο μιας μικρής παράταξης μαζικά τον ένα υποψήφιο. Ετσι του έδωσαν μεγάλη πλειοψηφία και ανέτρεψαν τη «μικρότερη πλειοψηφία» που είχε από τους πανεπιστημιακούς και τους υπαλλήλους ο τελικά ηττηθείς υποψήφιος.

Αλλη περίπτωση είναι ισχυρές παρατάξεις να συμμαχήσουν υπέρ ενός υποψηφίου. Συνέβη στις εκλογές του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. «Eπειτα από αυτό, πώς να μην είναι δέσμιος ο πρύτανης στις επιταγές των φοιτητών, με τους οποίους συμμάχησε για να εκλεγεί», αναρωτιέται, μιλώντας στην «Κ», πανεπιστημιακός. Πρόταση για να αμβλυνθεί το πρόβλημα είναι να σταθμίζεται η ψήφος των εκλεκτορικών σωμάτων (πανεπιστημιακών, φοιτητών, υπαλλήλων) ανάλογα με τη συμμετοχή τους. Η λογική της πρότασης είναι ότι ενώ οι πανεπιστημιακοί έχουν υψηλή συμμετοχή (πάνω από 70%), η συμμετοχή των φοιτητών δεν ξεπερνάει το 10%. Ομως, παρ' ότι η πρόταση υιοθετείται από τη νυν ηγεσία του υπουργείου Παιδείας και είχε εκδηλωθεί πέρυσι την άνοιξη η πρόθεση να νομοθετηθεί, τελευταία στιγμή απεσύρθη η σχετική τροπολογία, ύστερα από τις έντονες αντιδράσεις των φοιτητικών παρατάξεων, με τον λόγο της ΠΑΣΠ να έχει τη μεγαλύτερη βαρύτητα όλων...

Τα νέα συμβούλια διοίκησης

Η θεσμοθέτηση σε κάθε ΑΕΙ συμβουλίου διοίκησης με τη συμμετοχή εξωπανεπιστημιακών προσωπικοτήτων είναι η πρόταση του υπουργείου Παιδείας για να ξεπεραστούν οι στρεβλώσεις που προκαλεί το σημερινό σύστημα εκλογής πρυτάνεων. Η ηγεσία του υπουργείου εκτιμά ότι το συμβούλιο, καθώς θα είναι υποχρεωμένο να λογοδοτεί και δεν θα έχει «πελατειακές» σχέσεις με τους ψηφοφόρους του (όπως σήμερα οι πρυτάνεις με τους φοιτητές), θα μπορεί να λαμβάνει αποφάσεις χωρίς να σκέφτεται το πολιτικό κόστος (π. χ. φύλαξη κτιρίων, άρση ασύλου κ. ά.).

Ομως, η πρόταση συναντά ισχυρές αντιδράσεις. Ενδεικτικά, όπως ανέφερε στην «Κ» η γραμματέας της ομοσπονδίας των πανεπιστημιακών κ. Ευγενία Μπουρνόβα, «η πρόταση μας βρίσκει αντίθετους, όχι μόνο διότι προσκρούει στο συνταγματικά κατοχυρωμένο αυτοδιοίκητο των ΑΕΙ. Κατ' αρχάς, ποτέ το υπουργείο δεν τεκμηρίωσε θετικά τον ρόλο του νέου συστήματος αλλά μόνο αρνητικά, είτε μέσω της προσπάθειας απαξίωσης των σημερινών πρυτανικών αρχών και του πανεπιστημίου γενικότερα είτε λέγοντας ότι έτσι είναι και αλλού!». Από την πλευρά του, ο καθηγητής του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Λεωνίδας Λουλούδης εκτιμά ότι η κατάσταση δεν θα αλλάξει με το συμβούλιο διοίκησης, καθώς «η αιρετή πλειοψηφία των πανεπιστημιακών θα επιλέγει κατ' αναλογία με τους πολιτικούς συσχετισμούς της τα εξωτερικά μέλη και όλοι μαζί θα αναπαράγουν τα σημερινά αδιέξοδα του κομματικοποιημένου πανεπιστημίου».