Sâta a-o contegnûo

San Bertumê (cumüna)

43°55′40.16″N 8°06′08.06″E
Sta pagina chi a l'è scrita in inpeiéśe
Da Wikipedia
IN
 Sta pagina chi a l'è scrita in inpeiéśe
San Bertumê
cumüna
San Bertumê – Stemma
San Bertumê – Veduta
San Bertumê – Veduta
Vista du paiṡe de San Bertumê
Localizaçión
StâtoItàlia Itàlia
Región Liguria
Provìnsa Imperia
Aministraçión
ScìndicoFilippo Scola (lista sivica "Insieme da Zero a Mille") da-o 10-6-2024
Dæta de instituçión1947
Teritöio
Coordinæ:43°55′40.16″N 8°06′08.06″E
Altitùdine26 m s.l.m.
Superfìcce10,85 km²
Abitanti2 977[2] (31-5-2024)
Denscitæ274,38 ab./km²
FraçioìnCiàppa, Paiöa
Comùn confinantiAndöa (SV), Sêrvu, U Castéllu (Diàn), A Maìna (Diàn), San Pê (Diàn), A Villa
Âtre informaçioìn
CAP18016
Prefìsso0183
Fûzo oràrioUTC+1
Còdice ISTAT008052
Cod. cadastrâH763
TargaIM
Cl. scìsmicazöna 2 (sismicitæ media)[3]
Cl. climàticazöna C, 1 240 GG[4]
Nomme abitantide San Bertumé
Spelâi (survanòmme[1])
Sànto patrónSan Bertumê
Giórno festîvo24 aùstu
Cartògrafîa
Màppa de localizaçión: Liguria
San Bertumê
San Bertumê
San Bertumê – Mappa
San Bertumê – Mappa
Puṡisiùn da cumüna de San Bertumê in ta Pruvinsa de Inpeia (Ineia/U Portu)
Scîto instituçionâle
Wikidata · Info

San Bertumê[n. 1] (ascì San Bertumê au Mâ[n. 2] o San Bertumê du Sêrvu, San Bartolomeo al Mare in italian) a l'è ina cumüna in ta Pruvinsa de Inpeia, ch'a cunta 2 977 rexidenti (dâiti agiurnâi du 2024).

Geugrafîa

[modìfica | modìfica wikitèsto]
U turente Steria, ai cunfin cun Sêrvu

Sitàe balneàre da Rivêa de Punente, San Bertumê a se tröva a 9 chilometri da Inpeia, in tu cunprensôiu du Gurfu de Diàn, assemme a âutre 6 cumüne (Sêrvu, A Maina de Dian, Dian Arentìn, Dian San Pê, U Castellu de Dian e A Villa). U mudernu abitâu u se colluca in ta fascia da costa, ucupàndu in'ârea de 11 km2, a l'estremitê de punente da Valâ du Steria.

A l'internu ghe sun ascì e frasiui de Paiöa e Ciappa, ciü e burgâe da Ruve, Puiö, Viali, Stêri, San Scimun, Richiéri, Fréschi, Servini e da Rocca.[8]

Stòia

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Etàe prerumana

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Poche e sun e testimunianse de l'etàe prerumana, difatti nu sun restâe trasse evidenti düante a duminasiun da tribù di Lìgüri Ingauni, che cuntrulavan u teritôiu cunpreṡu fra Ineja e Finâ. Se sa che generalmènte a bassa valâ du Steria a l'ea du tüttu spupulâ, sarvu quarche nücleu iṡulâu, vistu che se prefeîva luntanâse daa còsta pe méju cuntrulà e ṡone vixine.

Cun a vitôia di Rumai in si Cartagineṡi e e pupulasiui du punente (aleâe a velli), utegnüa grassie a l'asiun militâre du cònsole Lucio Emilio Paolo in tu 181 a.C., u növu municipium arbenganeṡe u sciòrbe ascì i teritôi vixini, in ti quali caṡṡe ascì San Bertumê.

Etàe Clascica

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Vegne cuncèssa a sitadinansa rumana ai abitanti du cunprensôiu da Giuliu Ceṡare, in te l'annu 45 a.C., che sun cuscì iscrîti aa tribù Probilia.

Sentru inpurtante du periudu ruman u l'ea a Ruve, dund'e dun stâite purtâe aa lüxe diferenti ruvine de st'epuca là, in pagus ligâu au presedente Locus Bormani, dedicâu a 'n'antiga divinitàe lìgüre, ciü arcüne tunbe e âutri resti de edifissi, cun tütta 'na séie de reperti de valù, aùa tütelâi e cunservâi.

Mediuevu

[modìfica | modìfica wikitèsto]
In caruggiu aa Rûve

Quand'u càṡṡe l'Inpeu Ruman u paìṡe u 'travèrsa in periudu de decadensa, invàṡu dai Vansali, fin a l'arìvu di Biṡantin, che dan in növu inpulsu a l'ecunumia e crean de furtificasiui in ta fascia custiera e in ti valichi muntani, inütili peò de frunte ai Lungubardi e ai Franchi, ch'i portan ascì chi u scistemma feudale.

In te l'annu 888 San Bertumê a vegne inseïa drentu au Cumitâu Arbenganéṡe, faxente parte da Marca Arduinica, 'ndandu in ta divixun de Dian. Segue pe questu e vicènde da sitàe vixina, quande du 1091 a mànca Adelaide de Suṡa e u feudu u vegne pïâu da Bonifacio del Vasto, capustipite di marcheṡi de Claveṡana.[9]

I pusedimenti da vàlle Steria i nu l'éan cunpletamente sutta u cuntròllu di marcheṡi, difatti sti chi i duxévan divìddela cun i muneghi du cunventu benedetin de l'Ìṡsua, ch'u l'axéva utegnüu ina quòtta de pusèssu dai predecesùi.

U 12 nuvenbre du 1172 u marcheṡe Bunifassiu I u sutuscrìve ina càrta cu i abitànti du gùrfu dianeṡe, cun a quâle a vegne cuncessa a lìbertàe aministratìva e giüdisiària.

Vint’anni dòppu u mèximu marcheṡe u strénṡe in aleânsa cun Ṡena: sta chi a prevedéva u rifurnimentu de trüppe, a pàttu de 'na prutesiun tenpestìva. A situasiun a se faxéva senpre ciü cuntruversa, cun quélla parte parte de duminiu sutta aa cumüna de Arbenga: pe rirolve se decidde, grassie aa nòmina de dui arbitri , eleṡüi du 1196, ch'i ricunusce u dirittu di arbenganeṡi de riséve e tàsce da parte da pupulasiun.

I patti i l'àn vìtta vìtta breve, scicumme che Arbenga a sédde, in tu 1198, i sòi pusedimènti ai Fràtti Uspedaliéi Gerüsulimitâi de San Giuàn.

A Andöa, in tu 1221, u möe Bunifassiu I, fâitu ch'u pòrta ae pruteste di dianeṡi, agiütâi da Arbenga, da tenpu in cunflittu cu i marcheṡi. L'ànnu ch'u végne, sti chi i pröva a atacà u castéllu de Sêrvu, ma aa fìn, cun l'interventu da Repübbrica de Ṡena, sun fursâi a retiâse. Cölli d'Arbenga i déve invêce pagà in tribütu de duxéntu libbre.

I rapòrti cuscì i diventan maniman senpre peṡṡu, ma a rende ancù ciü grâve a sistuasiun se ghe mette a gestiun di dumìni, cunscideâi ingestìbili. Aa presensa du parlamentu de Diàn, cu a rapreṡentansa de Guiffredo di Piovano (pudestàe), Utùn e Bunifassiu II Tagliaferro de Claveṡana i vende aa Repübbrica u teritôiu dianeṡe, cun âttu üfisiâle datâu l'8 de ṡügnu du 1228.

L'âttu, firmâu sensa u permessu de l'inperatù Fedeïgu II, u fa cumensà ina növa fàṡe de peṡanti inpuṡisiùi ecunomiche, tantu da Ṡena quantu da Arbenga, cu u véscu pruntu a inpugnâ e cuncesiùi fâite dai marcheṡi.

A sistuasiùn a turna a cangià cun l'uniun da caṡâ di Claveṡana cu quélla di Du Carettu, avegnüa in tu 1320. A sti chi u vegne ricunusciüu u cuntrollu da metàe du feudu de Sêrvu, mentre a restante parte a finìsce i màn ai Dôia, ch'i ereditan i pusedimenti da vàlle Steria, ina votta sparîi i cavaliêri de Rodi, duminatùi preedenti.

In tu 1349 se rîva a 'n acòrdiu cu a Repübbrica, pacessiun da metàe du Sêrvu, au quâle u ne segue ascì in âutru. Cun st'ürtimu se riscàtta püe a cuncesiun utegnüa in tu 1331, da Cassan di Dôia. A duminasiun ṡeneṡe a cumensa a-i 25 setenbre du mèximu ànnu, destinâ a düâ fin au Settesentu.

Etàe muderna

[modìfica | modìfica wikitèsto]
In âutru caruggiu aa Rûve

A picenina cumünitàe de San Bertumê, in ti seculi de duminasiun, a l'éa baṡâ in s'in ecunumîa agricula (fìghe, agrümmi, uìve, vîi), prinsipalmente longu a fàsccia da còsta.

Aministrativamente u puré pulìticu u l'éa ligâu au mandamentu du Sêrvu, cun in cunséju de 48 menbri, rifeîu ae càuṡe sivìli. Pe cölle penâli a deciṡiun a riguardàva u pudestàe du Portu.

Rilevânti, in tu Sinquesentu, l'incursiui di piràtti barbaéschi, ch'i l'axeva atacâu u castéllu serveṡe ai 21 de maṡṡu du 1557. U peìgu rapreṡentâu u se trasfurma in mutìvu de lìte fra e due cumünitàe, vistu che cölli du paiṡe s'éan refüâi de furnì di sodi e òmmi pariparasiun di danni.

Sücescivamente, cu e invaṡsiùi di bàrbai aturnu aa fìn du séculu a cumünitàe a decidde de tià sciü ina tûre de difeṡa e de cuntròllu da fàsscia da còsta, curispundente a cöllu ch'aù u l'è u bastiùn de Santa Maïa.

Prusegue intantu u sfrütamentu de curtivasiùi da vàlle du Steria da parte de gràndi famîe ṡeneṡi, ch'i speàvan de ricavà inpurtanti guàgnni. Cun a metàe du Setesentu a rìva l'ucupasiùn de trüppe sàrde, a partì dau 1746, ch'a porta San Bertumê in ta giüriṡdisiun cantunâle du Sêrvu, in tu cumisariâu arbenganeṡe. Figüa de riliêvu u pudestàe Tiberiu Lascaris, respunsabile du cunprensôiu dianeṡe.

Etàe cuntenpuranea

[modìfica | modìfica wikitèsto]

A seguitu de l'invaxun du teritôiu lìgüre da parte di rivulusiunàri franseṡi, datâ du 1794, gh'è stâitu in forte cangiamentu aministrativu, tantu che sutta aa Repübbrica Ligüre se mudifican i urdinamenti du Sêrvu, destacàndu San Bertumê, Ciàppa e Pairöa dae âutre vìlle, a furmâ ina cumüna indipendente.

Vegne creâu alùa u cantun du Sêrvu, reṡüu da quattru menbri, numinâi dai diferenti münicipi. Cun l'anesciun a l'Inpeu Franseṡe, San Bertumê u finisce drentu au Dipartimentu de Muntenötte, pe poi, ina vòtta caüttu, entrâ in tu Regnu de Sardegna.

Inisialmente sutta a divixun de Nissa, poi in ta pruvinsa du Pòrtu, da quande, in tu 1860 a l'avegne a cesiùn du teritôiu nisardu aa Fransa. Danegiâu dau teramòttu de Diàn du 1887, vegghe fra e âutre côse a distrusiun da cà cumünâle, u sfundamentu du teitu da paruchiâle e a distrusiun de l'uatôiu ascì.

Cu u decrêtu nümeu 2769 du 1923 a se stabilìsce a supresciùn da cumüna, acurpà a quélla da Maìna de Dian.[10] Segue, dui ànni dòppu u decrêtu 1533 du 1925, ch'u pòrta au pasaggiu da cumünitàe sutta au Sêrvu.[11]

Au 1947 a cumüna a riṡulta turna indipendente, cu u nòmme de San Bertumê du Sêrvu, mèntre au dì de ancöi, u nomme u l'è cangiâu in San Bertumê au Mâ, denuminasiun üfisiâle a partì dau 1968.[12][13]

Abitanti

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Abitanti censî[14]

Minuânse furèste

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Dandu amèntu ai dàtti de l'Istat ai 31 de dixembre du 2019, i sitadìn furèsti a San Bertumê i sun 381.

Pòsti de interesse

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Architetüe religiuṡe

[modìfica | modìfica wikitèsto]
  • U santuâiu da Madonna da Rûve
    U santuâiu da Madonna da Rûve
  • A gêxa de San Bertumê
    A gêxa de San Bertumê
  • L'uatôiu de San Michê, vixin aa paruchiâle
    L'uatôiu de San Michê, vixin aa paruchiâle
  • A gêxa növa, da Divina Miṡericòrdia
    A gêxa növa, da Divina Miṡericòrdia
  • Gêxa da paròcchia dedicâ a San Bertumê, du periudu tardu medievâle, püe s'u se pensa che ina strutüa uiginâia a duxéva êsse ṡà preṡente in tu 1200. A l'è stâita ascì danegiâ dau teramòttu de Dian du 1887. Düante l'eventu sciṡmicu s'è sarvâu numma u canpanìn tresentescu. Chi u l'è cunservâu in dipintu du 1562 di pitùi Raffaello e Giulio De Rossi.
  • Santuâiu da Nòsscia Scignùa da Rûve, uiginaiamènte custruîa in tu 1300, tantu che e primme testimunianse du cültu remunterevan au 1353. Prufundamente mudificâ rispettu aa so cianta du cumensu düante u Sinquesentu, vistu ch'a l'éa tròppu picenìna pa pupulasiùn ch'a gh'éa. A faciâ a l'è neuclasscica, databile aturnu au 1860 e rangiâ da l'architettu Angelo Ardissone. Internamente l'à trei navâe divise da pilàstri puṡisiunâi in t'in mòddu iregulâre, segnu di agiüstamènti di seculi seguenti, cumme u rifasimentu in stile baròccu du 1646. In su fundu de l'abscide se tröva fina u trìtticu de l'Anunciasiùn, datâu 1578.[15]
  • Uatôiu de San Michê Arcàngeu, arènte aa paruchiâle, u gh'à 'na stôia lònga ciü de sinquesentu ànni, difàtti u sare stâitu fundâu du tardu Quattrusentu cumme sêde di disciplinâi. Rangiâu du Seisentu, pe fâlu ciü grànde, u l'à ina cianta retangulâre e u l'è a navâ ünica, cuvertu da in voltu a butte cun lünette. L'ünica meàja intunacâ a l'è a faciâ, mentre e autre nu g'an de decurasiui. L'è ancù aù sêde da lucâle cunfraternita ch'a porta u mèximu nomme.[16]
  • Gêxa e sentru pasturâle da Divina Miṡericòrdia, edifissiu mudernu, du quâle a l'è stâita puṡà a primma prîa in tu 2006, mèntre a cunsacrasiun a l'è avegnüa cun 'na sulènne serimònia a-i 16 de frevâ du 2008. Prugetâu da ò'architettu Eugenio Abruzzini, au de drentu l'è decurâ cun ina gròssa pitüa in sa meàja, dund'i figüan a Mâe da Divina Miṡericòrdia e i santi, ciü, in ta navâ de drîta, l'Àngeu du Sepurcru e a Via Crucis.[17]
  • Gêxa paruchiâle da Madonna da Neve, in ta frasiùn de Pairöa, mensciunâ paprìmma votta in tu 1555, antigamente dedicâ aa Santisscima Nunsiâ. A strutüa d'ancöi, a tre navâe cun ciànta baxilicâle, a l'è duvüa ai rifasimenti du 1642, ànnu aa quâle a curispunde ascì a creasiun da sacrestîa. Aa mancina a sporṡe ina capella de cianta squadrâ, dedicâ a Sant'Antoniu da Paduva. U voltu surva a l'autà u mustra in medajun cun àngei in preghéa de frunte au Santìsscimu, òpera du Giacomo Rolando.[18]
  • Uatôiu de Santa Cateïna, a Pairöa, fra e cà du burgu stòricu. Custruîu a partì dau ṡüggnu du 1738, sutta permessu da Repübbrica de Ṡena, u g'à sulu che ina navâ e u l'è a cianta retangulâre, cuvertu a butte e cunclüṡu da in abscide puligunâle cun semicupula. Au de dréntu, in tu sentru du voltu, 'na rapresentasiun de l'Arcangeu Rafaele, mentre versu l'abscide u spicca u dipintu da santa in glòria.[19]
  • Uatôiu de Sant'Anna, a Puiö, in uìgine dedicâu a l'Imaculâ o segundu autre atestasiùi aa Madònna du Sucursu, chi i l'an avüu sede i fradeli che, fra i seculi XVI e XVIII recanpavan i fundi pe liberà i paiṡan inprixunâi dai türchi. Custruîu de prubabile in sa baṡe de 'na capella rürâle ch'a gh'éa ṡà, se presenta cumme in edifissiu sobriu, au de drentu u l'è cunservâ ina cruxe de leggnu da prucesciùn datâ du Settesentu.[20]

Architetüe militâri

[modìfica | modìfica wikitèsto]
  • A tûre de Santa Maria, vista
    A tûre de Santa Maria, vista
  • Autra vista du bastiun
    Autra vista du bastiun
  • Tûre de Santa Maria, bastiun riùndu fundâu dai ṡeneṡi du seculu XVI, pa precixun du 1585[21], cun 'na funsiun de prutesiun dai barbaéschi. U se tröva a punente de dund'u fuxa u turente Steria (o du Sêrvu). Se ne cunservan ancù e meàje du de föa e vistu ch'a l'è stâita rangiâ du 1969, a se tröva inseîa in ta pasegiâ da maìna.[22] U fa parte de tüttu in scistemma de furtificasiùi ch'e sun stâite tiâe sciü de cölli tempi, cuscì cumme a Tûre du Câvu, ṡà inti cunfìn da cumüna du Sêrvu e custruîa pocu primma de sta chi.[23]

Ecunumia

[modìfica | modìfica wikitèsto]

L'ecunumia de San Bertumê a l'è ligâ da di seculi a l'agricultüa, e pa ciü parte aa curtivasiun de auìve, tantu che gh'è destinâ in esteṡa süperficie. In tu teritôiu da cumüna funsiunan ascì tréi gumbi, mentre sun difüṡe ascì e vìggne e menu preṡenti e curtivasiùi de sciùe e i orti. Se in tu setû segundâiu truvammu arcüne inpreṡe edilissie, ben ciü ṡvilüpâu u l'è cöllu tersiâiu, fra cumerciu e servissi. Du dòppu guèra San Bertumê a l'è veggnüa ina lucalitàe türistica, tantu che d'in ànnu in ànnu e sun crescciüe e strutüe di arberghi e scimili, cumme ascì i campeggi.[24]

Cultüa

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Dialettu

[modìfica | modìfica wikitèsto]

A San Bertumê u se parla in dialettu de stanpu inpeiéṡe (léngua lìgüre) clascificâu in tu grùppu de sentru-punènte, scimile a cöllu di paiṡi d'in gîu, cumme Sêrvu. A ogni moddu ghe sun de diferense fra ina parte e l'autra da cumüna, in carateristica preṡenpiu da frasiun de Ciappa a prununsia ciü evidente da r nu vibrante fra due vucâle (auìva prununsiâu cumme aur̂ìva)[25] , cuscì cumme u mantegnì du son [ʎ], scrìtu cun -gl-[26] , mentre ina diferente manéa de custrusiùn de serte furme verbâli a se riscuntra a Paiöa, dunde e terminasiui in -âu l'an lasciâu u pòstu a -ó (ustinó e nu ustinâu)[27] Carateristica ciü generâle da parlâ a l'è pöi a velariṡasiun da a tònica, ch'a porta a 'na prununsia ciü serâ ([ɑ], tendente versu [ɔ]) e a vegne marcâ cumme -â-.[28]

Aministrasiùn

[modìfica | modìfica wikitèsto]
A cumüna de San Bertumê
Perîodo Prìmmo çitadìn Partîo Càrega Nòtte
26 ṡüggnu 1985 28 maṡṡu 1990 Gerolamo Ardoino Partito Socialista Italiano Scìndicu
19 ṡüggnu 1990 12 febbraio 1994 Gerolamo Ardoino Indipendente Scìndicu
16 frevâ 1994 24 arvì 1995 Rosanna Brun Partito Democratico della Sinistra Scìndicu
24 arvì 1995 14 ṡüggnu 1999 Rosanna Brun lista sivica Scìndicu
14 ṡüggnu 1999 14 ṡüggnu 2004 Rosanna Brun lista sivica Scìndicu
14 ṡüggnu 2004 8 ṡüggnu 2009 Adriano Ragni lista sivica de sentru-drìta Scìndicu
8 ṡüggnu 2009 26 maṡṡu 2014 Adriano Ragni lista sivica de sentru-drìta Scìndicu
26 maṡṡu 2014 26 maṡṡu 2019 Valerio Urso Il tuo paese
(lista sivica de sentru-drìta) 		Scìndicu
27 maṡṡu 2019 10 ṡüggnu 2024 Valerio Urso Il tuo paese
(lista sivica de sentru-drìta) 		Scìndicu
10 ṡüggnu 2024 in càrega Filippo Scola Insieme da zero a mille
(lista sivica) 		Scìndicu

Feste e fée

[modìfica | modìfica wikitèsto]
  • A féa da Madònna[n. 3], a se tegne tütti i ànni ai 2 e ai 3 de frevâ daa gêxa da Madònna da Rûve. E sòe urigini remuntan au seculu XVII, mumentu de grande deṡvilüppu ecunomicu e suciâle pe San Bertumê, a vàlle Steria e u Gurfu de Dian e ancù ancöi a rapresenta ün di eventi ciü carateristichi du punènte da regiun. A ûreddu u pasaggiu da l'invernu aa primavéa, vistu che in frevâ u s'è finîu da pocu de recampà e auìve e u l'è ciâiu cumme a l'è andâita a stagiùn. Pa sucietàe de cöllu tenpu a l'éa dunca in'ucaxùn pe strenṡe acòrdi e inandià di növi afâi, tantu che üna de figüe tipiche da féa u l'éa u nutâiu. Cun sta chi a se teggne ascì a funsiùn sulenne in tu santuâiu, tantu che a festa a l'è cunusciüa ascì cumme "a Candelora", vista sò a vucasiùn religiuṡa, a remandâ aa preṡentasiun de Gesù au Tenpiu.[29]

Vie de Cumünicasiùn

[modìfica | modìfica wikitèsto]

Stradde

[modìfica | modìfica wikitèsto]
L'Aurelia a San Bertumê

U teritôiu cumünàle de San Bertumê u l'è traversâu daa Stradda Statâle 1 Aurelia, ch'a permette u culegamentu cun Sêrvu a levante e cun Diàn a punente. A culegà a maìna cun l'entrutèra a gh'è fina a Stradda Pruvinsâle 34 Villa Faràudi-Tuvu, ch'a passa d'in ta frasiun de Paiöa ascì. In ciü a San Bertumê a se tröva ina sciurtîa de l'Autustradda A10 Ṡena-Vintimïa, ch'a funsiuna ascì pi paiṡi d'in gîu.

Feruvîe

[modìfica | modìfica wikitèsto]
A stasiun de Sêrvu-San Bertumê

San Bertumê u l'axéva ina stasiun in sa Feruvîa Ṡena-Vintimïa au servissiu ascì da cumüna de Sêrvu, pe sta mutivasiùn chi ciamâ de Sêrvu-San Bertumê. A fermâ a l'è stâita serâ in tu 2016 pe l'ativasiun du növu traciâu a dui binari fra Andöa e San Luensu au Mâ.[30]

Nòtte

[modìfica | modìfica wikitèsto]
Nòtte au tèstu
  1. ↑ Scrìtu in tu scistémma ṡeneṡe San Bertomê[5] e a ògni moddu prununsiâu ['saŋ bεrtu'me:][6]
  2. ↑ Prununsia che pe vìa da velariṡasiun da a tonica a rìva fina a San Bèrtumé au Mò, cumme in Andöa[7]
  3. ↑ Cumme mensciunâu in (LIJ, IT) Ambrogio Arimondo, Mario Corso, Giorgio Fedozzi e Giovanni Arbarelli, U vucabulâiu: dizionario ragionato della parlata di San Bartolomeo al Mare e dintorni (Ed. 2020, Parte 1, Glossario) (PDF), Circolo Culturale Cà de Puiö, 2020, p. 94.
Nòtte bibliugrafiche
  1. ↑ (LIJ, IT) Ambrogio Arimondo, Mario Corso, Giorgio Fedozzi e Giovanni Arbarelli, U vucabulâiu: dizionario ragionato della parlata di San Bartolomeo al Mare e dintorni (Ed. 2020, Parte 1, Glossario) (PDF), Circolo Culturale Cà de Puiö, 2020, p. 262.
  2. ↑ Dâitu Istat - Pupulasiùn rexidente ai 31 de maṡṡu du 2024.
  3. ↑ Clascificaçion sismica (XLS), in sce protezionecivile.gov.it.
  4. ↑ Lézze 26 agósto 1993, n. 412, alegòu A, Tabélla di gràddi/giórno di Comùn pe Región e Provìnsa (PDF), in sce efficienzaenergetica.acs.enea.it, 1 màrso 2011, p. 151. URL consultòu o 25 arvî 2012.
  5. ↑ (LIJ, IT) San Bertomê, in sce zeneize.net. URL consultòu o 19 agòsto 2024.
  6. ↑ (LIJ, IT, EN) San Bertomê, in sce conseggio-ligure.org. URL consultòu o 19 agòsto 2024.
  7. ↑ (LIJ, IT) Adriano Ghiglione, Manuale della parlata di Rollo e della Marina (PNG), in sce andoraneltempo.it, p. 984.
  8. ↑ (IT) Cumüna de San Bertumê, dinturni, in sce comune.sanbartolomeoalmare.im.it. URL consultòu o 16 arvî 2022.
  9. ↑ (IT) Andrea Gandolfo u 'cunta a stoia de San Bertumê, in sce sanremonews.it. URL consultòu o 16 arvî 2022.
  10. ↑ (IT) R.D. N. 2769 du 06/12/1923, in sce elesh.it. URL consultòu o 22 agòsto 2022.
  11. ↑ (IT) R.D. N. 1533 del 07/08/1925, in sce elesh.it. URL consultòu o 22 agòsto 2022.
  12. ↑ (IT) D.L.P. N. 980 del 20/08/1947, in sce elesh.it. URL consultòu o 22 agòsto 2022.
  13. ↑ (IT) D.P.R. N. 768 del 01/06/1968, in sce elesh.it. URL consultòu o 22 agòsto 2022.
  14. ↑ Statistiche I.Stat - ISTAT;  URL cunsultâu ai 19-08-2024.
  15. ↑ (IT) Santuario di Nostra Signora della Rovere, in sce beweb.chiesacattolica.it. URL consultòu o 17 agòsto 2024.
  16. ↑ (IT) Oratorio di San Michele Arcangelo, relazione storioìco artistica (PDF), in sce sigecweb.beniculturali.it. URL consultòu o 17 agòsto 2024.
  17. ↑ (IT) La Chiesa Divina Misericordia di San Bartolomeo al Mare (Im), in sce cadepuio.it. URL consultòu o 17 agòsto 2024.
  18. ↑ (IT) Chiesa di Nostra Signora della Neve, in sce beweb.chiesacattolica.it. URL consultòu o 17 agòsto 2024.
  19. ↑ (IT) Oratorio di Santa Caterina da Genova, in sce beweb.chiesacattolica.it. URL consultòu o 17 agòsto 2024.
  20. ↑ (IT) Giorgio Fedozzi, Poiolo e la sua chiesa, in sce cadepuio.it. URL consultòu o 17 agòsto 2024.
  21. ↑ (IT) Cenni storici e cultura, in sce comune.sanbartolomeoalmare.im.it. URL consultòu o 18 agòsto 2024.
  22. ↑ (IT) Torre di Santa Maria (torre, struttura di fortificazione), in sce catalogo.beniculturali.it. URL consultòu o 18 agòsto 2024.
  23. ↑ (IT) Mauro Minola e Beppe Ronco, Il litorale tra Diano e Cervo, in Castelli e Fortezze di Liguria, Zena, Ligurpress, 2020, p. 73, ISBN 978-88-6406-089-7.
  24. ↑ (IT) Giuseppe Garibaldi, Tra Centa e Roia, uno sguardo geografico: Ambiente, popolazione, economia dei comuni rivieraschi e interni dell'estremo Ponente ligure (PDF), 2ª ed., Impe(r)ia, Associazione italiana insegnanti di geografia (Sezione Liguria - Sezione provinciale Imperia-Sanremo), 2014, pp. 42-43.
  25. ↑ (LIJ, IT) Ambrogio Arimondo, Mario Corso, Giorgio Fedozzi e Giovanni Arbarelli, U vucabulâiu: dizionario ragionato della parlata di San Bartolomeo al Mare e dintorni (Ed. 2020, Parte 1, Glossario) (PDF), Circolo Culturale Cà de Puiö, 2020, p. 2.
  26. ↑ Preṡempiu u cunfruntu fra "aiàdda" (SB) e "agliàdda" (CP) cuntegnüu chi: (LIJ, IT) Ambrogio Arimondo, Mario Corso, Giorgio Fedozzi e Giovanni Arbarelli, U vucabulâiu: dizionario ragionato della parlata di San Bartolomeo al Mare e dintorni (Ed. 2020, Parte 1, Glossario) (PDF), Circolo Culturale Cà de Puiö, 2020, p. 11.
  27. ↑ (LIJ, IT) Ambrogio Arimondo, Mario Corso, Giorgio Fedozzi e Giovanni Arbarelli, U vucabulâiu: dizionario ragionato della parlata di San Bartolomeo al Mare e dintorni (Ed. 2020, Parte 1, Glossario) (PDF), Circolo Culturale Cà de Puiö, 2020, p. 317.
  28. ↑ In acordiu cu a (LIJ, IT) Grafia Ufisià da Lengua Lìgure (GULL), tabella (PDF), in sce cadepuio.it. URL consultòu o 18 agòsto 2024.
  29. ↑ (IT) Torna la Fiera della Candelora, dal 2 al 4 febbraio, in sce comune.sanbartolomeoalmare.im.it. URL consultòu o 18 agòsto 2024.
  30. ↑ (IT) Ürtimu gòttu da staffa aa stasiun de Sêrvu-San Bertumê, in sce riviera24.it. URL consultòu o 15 zenâ 2021.

Autri prugètti

[modìfica | modìfica wikitèsto]
Contròllo de outoritæVIAF (EN) 246329660 · WorldCat Identities (EN) 246329660
Estræto da "https://lij.wikipedia.org/w/index.php?title=San_Bertumê_(cumüna)&oldid=249881"