Stumhöbbendje velaire plosief
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De stumhöbbendje velaire plosief of stumhöbbendje velair ploefklank is 'ne mitklinker dae in sómmige gespraoke tale veurkump. 't Symboeal det bie 't Internationaal Fonetisch Alfabet gebroek wuuertj is [g].
Kènmirke
[bewirk | brón bewèrke]Kènmirke vanne stumloeaze velaire plosief zeen:
- De meneer van oetspraok is occlusief, det mèntj det ze wuuertj gemaak doordet de lóchstroum in 't spraokkenaal wuuertj toegepaotj. Ómdet deze mitklinker ouch oraal is, sónger broek van 'nen oetgank inne naas, wuuertj de lóchstroum gans geblokkeerdj en is t'r 'ne plosief;
- De oetspraokplaats is velair, det inhèltj det t'r wuuertj oetgespraoke mitte baktóng taengen 't zaach verhieëmeldje;
- De artikulaasje is stumhöbbendj, waat mèntj det de stumbenj trille bieje oetspraok;
- Ze is 'nen orale mitklinker, waat mèntj det de lóch allein dore móndj eweg kan kómme;
- Ze is 'ne centrale mitklinker, waat inhèltj det ze wuuertj gemaak dore lóchstroum euvere midde vanne tóng te leien inplaats langs de ziejkantje;
- 't Lóchstroummechanisme is pulmonisch, det mèntj det de klank wuuertj gemaak door lóch die allein dore lónge en 't middereef wuuertj geduujdj, wie bieje meiste klenk.
Limbörgs
[bewirk | brón bewèrke]In 't Limbörgs kump de stumloeaze velaire plosief in bepirkdje maot veur inne meiste dialekte. Hae kump allein veur inne midde van wäörd; anen ènj is t'r stumloeas gewaore door auslautverhärtung. Waal guuef 't e klein aantaal aan lieënwäörd die kónnen aanvange mit 'ne stumhöbbendje velaire plosief; al geldj det neet veur alle spraekers. Door väöl spraekers zal d'r namelik es 'ne stumhöbbendje velaire fricatief waeren oetgespraoken ane begin van dees lieënwäörd.
De exakte oetspraok vanne stumhöbbendje velaire plosief is in väöl dialekte, worónger 't Mofers, aafhenkelik vanne ómligkendje klenk. 't Karakter wuuertj meistes gevörmp dore klinker dae völg oppe velaire plosief. Wen d'n opvolgendje klinker 'ne veurklinker (wie ie, i, ae, eu, è, e, ö, u) betröf, den is deze plosief (lichtelik) gepalataliseerdj; wen d'n opvolgendje klinker 'nen achterklinker (wie oe, o, oo, a, ao) betröf, den kan d'r zelfs uvulair waeren oetgespraoke, al is t'r doorgaons bie 'ne centralen of achterklinker gewuuen velair.
| Oetspraok nao posiesje | |||
|---|---|---|---|
| posiesje | IPA | spèlling | |
| veur | achter | ||
| begin | (['gʲædʒət]) | ([gù:gələ]) | (gadget, google) |
| tösse twieë klinkers | ['ze̞gʲə] | ['bɑgə] | zègke, bagke |
| ènj van 'ne littergreep | ['lɛ́:gʲɟə] | ['má:gɟə] | laekdje, maakdje |
Anen ènj van e waord en in 'ne stumloeaze kónteks kan de stumhöbbendje velaire plosief de stumloeaze velaire plosief es allofoon höbbe door auslautverhärtung; wen 't waord wuuertj gevolg door 'n anger waord det aanvèngk mit 'ne klinker, den geldj det t'r waal stumhöbbendj is.
Ane begin van e waord kump de stumhöbbendje velaire plosief veural veur bie lieënwäörd. Trótsdet waere ze dao döks oetgespraoken es 'ne stumhöbbendje velaire fricatief (zaachte g). Bie sómmige wäörd is det zelfs zoea algemein det de plosief oetspraok bao neet (mieë) veurkump, wie bie 't waord goal det dökker es [ɣò:l] wuuertj oetgespraoken es de Ingelse oetspraok [gò:l].
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||