Prepositioun
Eng Prepositioun oder Verhältniswuert gëtt gebraucht fir eng Plaz, e Moment, d'Aart a Weis, d'Konditioune vun enger Aktioun oder vun enger Situatioun, déi vun engem Verb ausgedréckt ginn, unzeginn.
Eng Prepositiounsgrupp gëtt vun enger Prepositioun (Prep.) zesumme mat enger Nummgrupp (Ng.) gebilt.
Beispill:
- Si schwätzt mat (Prep.) hirem Mann (Ng.)
Hanner enger Prepositioun kann awer och e Pronomen oder en Adverb stoen.
Beispiller:
- Dir schwätzt iwwer (Prep.) si (Pronomen).
- Si luussen no (Prep.) hannen (Adverb).
Déi verschidde Prepositiounen
[änneren | Quelltext änneren]D'Prepositioune kënnen an dräi Gruppen agedeelt ginn:
- Déi, déi ëmmer en Akkusativ mat sech bréngen. Dat sinn: fir, duerch, ouni, géint, ëm, bis, laanscht.
- Déi, déi ëmmer en Dativ mat sech bréngen. Dat sinn: aus, mat, zanter, vun, zu, wéinst, bannent, trotz, virun (zäitlech).
- Déi, déi kënne sief et en Dativ oder en Akkusativ mat sech bréngen. Dat sinn: an, op, un, iwwer, ënner, hanner, tëscht, nieft, widder, bei, baussent.
- Déi Prepositioune generéieren en Akkusativ wa s'eng Richtung, oder en Deplacement uginn.
- Se generéieren en Dativ wa s'eng Situatioun oder eng Plaz uginn.
| Prepositioun | Deplacement a Richtung Akkusativ |
Situatioun a Plaz Dativ |
|---|---|---|
| an | Si geet an de Stall | Dir schafft an der Zär |
| op | Ech stelle mech op d'Kopp | Ech spillen op der Strooss |
| un | Ech hänken de Raf un d'Mauer | D'Schëld hänkt un der Mauer |
| iwwer(t) | De Fliger flitt iwwer d'Mier | D'Kräiz hänkt iwwer der Dier |
| ënner(t) | D'Kaz schlauft ënner d'Bett | D'Kaz schléift ënner dem Bett |
| virun / vrun | De Jemp geet virun d'Dier | Hi kiert virun der Dier |
| hanner(t) | D'Maus leeft ënner de Schaf | Si sëtzt elo ënner dem Schaf |
| tëschen(t) / tëscht | Ech leeën d'Brout tëscht d'Bréidercher | Den Haff läit tëscht den Dierfer |
| niewen(t) / nieft | De Gäertner stellt de Spuet nieft d'Schëpp | E steet gewéinlech nieft dem Reech |
| widder(t) | Hie leeft mam Kapp widder de Bam | Duerno steet e widder dem Bam |
| bei | Ech gi bei de Bäcker | Ech kafe Bréidercher beim Bäcker |
| baussen(t) | Si geet baussent d'Haus | Si ass baussent dem Haus |
Verschidde Prepositiounen hanner deenen e bestëmmten Artikel am Dativ kënnt, kënnen eng Kontraktioun am Masculin an Neutre, all Kéier an der Eenzuel hunn.
| mat + dem = mam | an + dem = am |
| no + dem = nom | op + dem = um |
| vun + dem = vum | un + dem = um |
| zu + dem = zum | vrun + dem = vrum |
| ënner(t) + dem = ënnerem | bei + dem = beim |
| iwwer(t) + dem = iwwrem | widder(t) + dem = widderem |
| hanner(t) + dem = hannerem | virun + dem =virum |
D'Prepositioun zu gefollegt vum bestëmmten Artikel am Feminin an der Eenzuel kritt déi kontraktéiert Form zur.
- Komm zur Saach!
- Zur Zäit vun der franséischer Revolutioun.
Literatur
[änneren | Quelltext änneren]- Grammaire de la langue luxembourgeoise, Ministère de l'éducation nationale, de l'enfance et de la jeunesse, Luxembourg 2005, Nouvelle édition entièrement révisée et actualisée, Luxembourg 2020, 2e tirage, Luxembourg 2022 ISBN 978-99959-1-206-2