Quelltext vun der Säit Klëppelkrich weisen

{{Navigatioun Geschicht vu Lëtzebuerg}}
[[Fichier:Monument vum Klëppelkrich zu Klierf.JPG|200px|thumb|Monument vum Klëppelkrich bei der Abtei zu [[Klierf]], vu Süde gesinn.]]
[[Fichier:Détail Monument.JPG|280px|thumb|Detail vun der Nordsäit (Klierf)]]{{Clearleft}}
De '''Klëppelkrich''' (fr.: ''guerre des gourdins ''oder '' guerre des paysans'', [[Däitschland|dt.]]: Klöppelkrieg, [[Flandern|flamm.]]: Boerenkrijg) am Joer [[1798]] war als Befreiungskrich vun der Bevëlkerung vun de fréieren [[Éisträichesch Nidderlanden|éisträich-nidderlännesche "Provënzen"]], vum ale [[Prënzbistum Léck]] a vu verschiddenen Uertschaften an der [[Aifel|Westäifel]], géint de [[Éischt franséisch Republik|franséische Regime]] geplangt, deen iwwerdriwwen héich [[Steieren|Steiere]] gefrot, d'[[Réimesch-kathoulesch Kierch|Kierchen]] deelweis zougemaach<ref name="Zivilkonstitutioun">Vgl. [[Zivilkonstitutioun vum Klerus]]</ref> a schlussendlech och nach de Jonktem fir seng Arméi [[Gesetz Jourdan-Delbrel|rekrutéiert]]<ref>Vgl. [[Gesetz Jourdan-Delbrel]] a [[Konskriptioun]]</ref> huet. D'Bezeechnung '''Klëppelkrich''' kënnt dohier, datt d'Bauere just e puer vereenzelt Flënten haten, an dofir virun allem mat hire Klëppele, Gafelen, Greefer a [[Séissel]]en an de [[Krich]] gezu sinn. Déi franséisch Truppen hunn deen Opstand och deementspriechend séier a bluddeg néiergeschloen.

== Virgeschicht an Ursaache vum Klëppelkrich ==

Am [[Fréijoer]] [[1794]] sinn déi [[franséisch Revolutioun]]struppen a [[Lëtzebuerg (Land)|Lëtzebuerg]] agefall, an hunn et bis de Summer vum selwechte Joer och komplett besat. Nëmmen d'[[Festung Lëtzebuerg|Festung]], wou nach [[éisträich]]esch Truppen dra waren, huet eréischt de [[7. Juni]] [[1795]] kapituléiert.<ref>Zu där Zäit war Lëtzebuerg zesumme mat der [[Belsch]] an engem Deel vun [[Holland]] en Deel vun den [[Éisträichesch Nidderlanden|Éisträicheschen Nidderlanden]]</ref> . Am [[Fridde vu Campo Formio]] huet Éisträich der Annexioun vun den [[Éisträichesch Nidderlanden|Éisträicheschen Nidderlanden]] zougestëmmt. Domat sinn d'Awunner vum fréieren [[Herzogtum Lëtzebuerg]] rechtlech gesi Fransouse ginn, déi natierlech dem franséische Gesetz ënnerworf waren.

D'Fransousen hu vill Reformen an hiren neien Departementer duerchgesat, mol gudder wéi d'Meenungsfräiheet, mol manner gudder wéi d'Eropsetze vun de Steieren. Dozou koum och nach d'Rekrutéierung vun alle Männer tëscht 20 a 25 Joer. De [[Gilbert Trausch]] schreift: "''Pour les Luxembourgeois, un service militaire obligatoire et général constitue une innovation [...] Or, en 1798, les jeunes gens doivent servir loin de la patrie, en Allemagne et en Italie.''"<ref name="Trausch">Trausch, Gilbert, ''Histoire du Luxembourg'', Toulouse, 2003, S. 205-206.</ref>{{,}}<ref>Sou nei däerft d'Rekrutéierung fir d'Lëtzebuerger net gewiescht sinn, well schonn d'Éisträicher hunn déi fläisseg bedriwwen; cf. [[Alphonse Sprunck]], [[Les Cahiers luxembourgeois|Cahiers luxembourgeois]], 1, 1949 [https://web.archive.org/web/20160308004038/http://www.roots.lu/pictures/Mersch.pdf Sous les drapeaux de Marie-Thérèse]</ref> Dobäi koum och de gesondheetlechen Zoustand vun de jonke Rekruten, 48,2 % vun den [[Éislek]]er ware gesondheetlech net qualifizéiert<ref name="Trausch" />.

Och de [[Klerus]] huet elle misse schlécken, well all seng Privileegie waren op ee Coup fort, a Paschtéier, déi net den [[Zivilkonstitutioun vum Klerus|Eed op d'franséisch Republik]] a géint d'[[Monarchie]] ofleeë wollten, hu keng Mass méi däerfen halen<ref name="Zivilkonstitutioun" />.

Opgestëppelt vum [[Klerus]], den [[Éisträich]]er an den [[England|Englänner]], déi all hir Ënnerstëtzung zougesot haten, hunn d'[[Éislek]]er an [[Äifel]]er Bauere sech zesummegedoen, fir relativ onméiglech Ziler z'erreechen: d'[[Festung Lëtzebuerg|Festunge Lëtzebuerg]] a [[Léck]] anhuelen a sou den Ëmstuerz an den neie franséischen [[Departement Ourthe|Departementer Ourthe]] a [[Département des Forêts|Forêts]] erbäizeféieren.

== Verlaf vum Klëppelkrich ==

De [[26. Oktober]] 1798 goufen zu [[Klierf]] d'Gendaarmen an de [[Buergermeeschter]] festgeholl, an op [[Housen]] bruecht, wou d'Baueren hiren Haaptquartéier ageriicht hunn. De [[27. Oktober]] koum et zu méi lokalen Opstänn zu [[Wolz (Uertschaft)|Wolz]], zu [[Leidenborn]] ([[Äifel]]) an zu [[Burg-Reuland]] an der haiteger [[Belsch]].

Den [[29. Oktober]] wollt eng Arméi vun 2.000 Mann d'Stad [[Lëtzebuerg (Stad)|Lëtzebuerg]] vun de Fransouse befreien. Si sinn awer net méi wäit wéi bis op [[Housen]] komm, well d'Bauere gemengt hate, si hätte franséisch Zaldote gesinn. Et war awer nëmmen eng Trupp vu [[Gendarmerie|Gendaarmen]], déi allerdéngs sou geschéckt marschéiert sinn, datt een hätt kënne mengen, eng ganz Arméi wier um Umarsch.
[[Fichier:Daleiden Klëppelkrichplack.jpg|thumb|Erënnerungsplack zu [[Daleiden]]]]
Nodeem 110 franséisch Zaldoten op [[Arzfeld]] ofkommandéiert gi waren, hu sech 500 Baueren zesumme gedo, fir d'Fransousen unzegräifen. Den [[30. Oktober]] [[1798]] koum et bei Arzfeld dann och zu enger Schluecht. Heibäi si 7 franséisch Zaldoten an 33 Äifeler ëm d'Liewe komm. D'Fransousen hunn 32 Gefaange gemaach, vun deenen déi meescht [[1799]] zu [[Lëtzebuerg (Stad)|Lëtzebuerg]] higeriicht goufen.

A [[Flandern]] (Departementer [[Departement Lys|Lys]] an [[Departement Escaut|Escaut/Schelde]]) an am éischter flammänneschen Deel vu [[Provënz Flämesche Brabant|Brabant]] (Departementer [[Departement Deux-Nèthes|Deux-Nèthes]] an [[Departement Dyle|Dyle]]) gouf den Opstand '''Boerenkrijg''' genannt. Eng Trupp vu 5.000 - 10.000 Brigangen, déi vun der franséischer Arméi verfollegt ginn ass, gouf zu [[Hasselt (Belsch)|Hasselt]] ([[Departement Meuse-Inférieure|Meuse-Inférieure]]) de [[5. Dezember]] [[1798]] geklappt. Et waren Dausende vun Afferen ze bekloen, an d'Folleg war eng Repressioun mat 170 Exekutioune vun de Cheffen.

Am [[Provënz Wallounesche Brabant|wallounesche Brabant]], am [[Provënz Hainaut|Hainaut]] ([[Departement Jemappes|Jemappes]]), zu [[Namouer]] ([[Departement Sambre-et-Meuse|Sambre-et-Meuse]]) an zu [[Léck]] ([[Departement Ourthe|Ourthe]]) gouf et och Resistenzen, mä generell goufen do d'franséisch Autoritéite besser begréisst.

== Konsequenzen ==

De Klëppelkrich huet net laang gedauert, an hat och keng weider direkt Konsequenze fir d'franséisch Autoritéiten an hiren neien Departementer. Den Opstand konnt séier néiergeschloe ginn. "''La rébellion des paysans luxembourgeois ressemble à un feu de paille: elle dégage une forte chaleur, mais s'affaisse rapidement.''"<ref name="Trausch" />

An de Mentalitéite vun de Lëtzebuerger huet de Klëppelkrich allerdéngs eng grouss Bedeitung kritt. Dëst war den éischte groussen Opstand an der Geschicht vum [[Lëtzebuerg (Land)|Land]]. "''Par leur impact sur l'imaginaire populaire, les soulèvements paysans de 1798 ont servi à construire un sentiment national luxembourgeois.''"<ref name="Trausch" />

==Monumenter déi un de Klëppelkrich erënneren==
===Zu Lëtzebuerg===
[[Fichier:Luxemb Limpertsberg Klëppelkrich monument.jpg|thumb|D'Monument um Lampertsbierg]]
[[Fichier:Clervaux French Peasants' War Memorial.jpg|thumb|''La Croix française''<ref>Guide Escapardenne, Eisleck Trail, 2012, S. 74.</ref>, d'Monument zur Erënnerung un déi gefalen Zaldoten aus der franséischer Arméi zu Klierf.]]
* Um [[Lampertsbierg]], op der Kräizung vun der Faïenceriestrooss mat der Allée des résistants et des déportés.

{{Méi Info 1|Klëppelkrichmonument um Lampertsbierg}}
* Zu [[Klierf]], e Monument a Form vun engem Justizkräiz.
* Zu Klierf, am Zentrum vun der Stad, eng Zort Géigemonument, a Form vun engem Kräiz. Et gouf an den 1830er Joren zur Erënnerung un d'''Zaldote vun der [[Directoire|Éischter franséischer Republik]]'' opgeriicht.
* Zu [[Aasselbuer]]. D'Monument gouf 1989, bei Geleeënheet vun der 150-Joer-Onofhängegkeetsfeier vu Lëtzebuerg ageweit.

===An Däitschland===
* Zu [[Arzfeld]], bei der Kierch, e Monument mat enger Erënnerungsplack donieft. (1908)
* Zu [[Dahnen]], bei der Kierch. (1998)
* Zu [[Daleiden]], op der Maartplaz. (1998)

===An der Belsch===
[[Fichier:Bornem boerenkrijgstandbeeld.JPG|thumb|200px|Monument zu Bornem]]
* zu [[Bornem]] op der ''Kardinal Cardijnplein'' eng monumental Skulptur vum [[Hendrik van Perck]].
* Zu [[Hasselt (Belsch)|Hasselt]] op der ''Leopoldsplein''. (1898)
* Zu [[Ingelmunster]]
* Zu [[Izegem]], an der Sint-Tillokerk.

==De Klëppelkrich-Timber vun 1979==
Den 10. Abrëll 1979 huet déi [[P&T Luxembourg|lëtzebuergesch Post]] en [[Timber]] erausginn, deen un de Klëppelkrich erënnert. Lénks um Timber ass en Deel vum Klëppelkrich-Monument zu Klierf ze gesinn, mam Michel Pintz viru senge Riichteren, a riets den Text op der Plack vum [[Klëppelkrichmonument um Lampertsbierg|Monument um Lampertsbierg]].

== Kuckt och ==
*[[Michel Pintz]]

== Literatur==
[[Fichier:Dahnen Klëppelkrich-Monument.jpg|thumb|250px|Klëppelkrich Monument zu Dahnen]]
* [[Alain Atten|Atten, Alain]], 1998. ''Der Klöppelkrieg in Bildern''. [[Islek ohne Grenzen EWIV]], Wäiswampech.
* [[Roland Baumann|Baumann, Roland]], 1988. ''Der Luxemburger Bauernaufstand''. G. Binsfeld, Lëtzebuerg.
* [[Emil Haag|Haag, Emil]], 2011. ''Le «Klëppelkrich»: épopée et réalité octobre-novembre 1798'', In: ''Une réussite originale - Le Luxembourg au fil des siècles''. Lëtzebuerg, éditions Guy Binsfeld; 576 Säiten (ill.); ISBN 978-2-87954-235-5, Ss 214-223.
* Islek ohne Grenzen EWIV, 2002. ''Klëppelkrich, Erinnerungen einer Landschaft''. Imprimerie Fr. Faber, Lëtzebuerg.
* [[Sonja Kmec|Kmec, Sonja]], 2008. ''De Klëppelkrich. La guerre des gourdins''. In: Lieux de mémoire au Luxembourg. Erinnerungsorte in Luxemburg. 2. Editioun, S. 141-146. S. Kmec, B. Majerus, M. Margue, P. Peporte, éditeurs. éditions saint-paul, Lëtzebuerg.
* [[Aimé Knepper|Knepper, Aimé]], 2009. ''La légende du "Klëppelkrich"''. Tageblatt 24./25. Oktober, Nr. 248, S. 68.
* [[Roland Meyer|Meyer, Roland]], 2000. ''Eng Foto vum (Klëppel)Krich''. Op der Lay, Esch-Sauer.
*[[Maximilian Richard|Richard, Maximilian]], 2018. ''Mistgabel gegen Republik'' am [[Luxemburger Wort]] de 27. Oktober 2018, Säite 26-27
*[[Gilbert Trausch|Trausch, Gilbert]], 1995. ''A propos du Klëppelkrich: Les soulèvements paysans de 1798 avaient-ils une chance de réussir'' ? In: Un passé resté vivant. Mélanges d'histoire luxembourgeoise. Lions Club Luxembourg Doyen. S. 21-34. Imprimerie Saint-Paul. ISBN 2-87982-059-6
* Trausch, G. 1988. ''Du particularisme à la nation / Vom Sonderbewusstsein zur Nation''. Éd. Saint Paul, Lëtzebuerg. ISBN 2-87963-062-2.
* Trausch, G., 2003. ''Histoire du Luxembourg''. Éditions Privat, Toulouse. ISBN 2-7089-4773-7.
* Verhaegen, Paul, 1981. ''La guerre des paysans 1798-1799''. Band 3 vun: La Belgique sous la domination française, 1792-1814. Ed. culture et civilisation, Bréissel.

== Um Spaweck ==
* {{lb}} [https://web.archive.org/web/20050110230038/http://histoprim.cte.lu/lehrer/kleppelverlaf.html Histoprim: De Verlaf vum Klëppelkrich]
* {{fr}} [http://www.clio.fr/CHRONOLOGIE/chronologie_pays-bas_dans_la_tourmente_revolutionnaire_1792-1815.asp Chronologie vun den Éisträicheschen Nidderlanden: ''Dans la tourmente révolutionnaire (1792-1815)''.]
* {{de}} [https://web.archive.org/web/20070806225409/http://www.duerefatelier.net/index.php?option=com_content&task=view&id=1&Itemid=13 Den Duärefatelier: ''Der Klöppelkrieg - Was geschah? Oder die Asselborner Affäre''.]
* {{lb}} [https://web.archive.org/web/20070927235943/http://histoprim.cte.lu/lehrer/kleppelradio1.html Radiosemissioun zum Klëppelkrich um 100,7.]
* {{De}} Frederik Wember, [https://www.wort.lu/luxemburg/wie-das-andenken-an-den-kloeppelkrieg-vereinnahmt-wurde/8965045.html Heldentum und Halbidioten, Wie das Andenken an den Klöppelkrieg vereinnahmt wurde, 1798 erhoben sich Aufständische im sogenannten Klöppelkrieg. Denkmäler wie in Clerf erinnern daran – aus der Perspektive ihrer Erbauer.], wort.lu [€], 2.4.2024

{{LinkPortalFrRev}}

{{Referenzen an Notten}}

[[Kategorie:Geschicht vu Lëtzebuerg]]
[[Kategorie:Geschicht vun der Belsch]]
[[Kategorie:Franséisch Revolutioun]]
[[Kategorie:1798]]