Hendecasyllabus

Hendecasyllabus (de Graecis ἕνδεκα, 'undecim' + συλλαβή, 'syllaba') est versus undecim syllabis compositus.

In versificatione classica syllabometrica vel Aeolica, ubi syllabae numerabantur, sed unaquaeque quantitatem definitam habebat, aliquot versus "hendecasyllabi" nominantur, ut hendecasyllabus Alcaicus, hendecasyllabus Phalaecius, hendecasyllabus Sapphicus.

In versificatione syllabica hendecasyllabus saepe invenitur. Notior est hendecasyllabus Italicus, quo omnes strophae usitatae poeseos Italianae compositae sunt, et tristichon catenatum, et sonetum, et sextinae, et octavae. Hendecasyllabus Italicus sine rimis versus exsolutus (verso sciolto) nominatur et in poesi epica saepissime usitatur.

Hendecasyllabus Italicus accentum necessarium in decima syllaba habet, et numerus syllbarum exactus de verbo ultimo dependet (nam si proparoxytonon est, duodecim syllabas versum habet, etc.). Formae versus loco accentuum ceterorum definitae sunt; si quarta syllaba accentuata est, hendecasyllabus a minore in metrica Italiana nuncupatur, si sexta accentum habet, hendecasyllabus a maiore est. Caesura solita in hendecasyllabo Italiano abest (sed hendecasyllabus Francogallicus caesuram post quintam syllabam habet).

Etiam in poesi Hispanicus hendecasyllabus versus epicus principalis est; in metrica Hispanica versus cum prima et sexta syllaba accentuata emphaticus nominatur, cum secunda et sexta "heroicus", cum tertia "melodicus"; haec formae propriores putantur, sed et ceterae nomina habent.

Poesis Lusitana, Polonica, Dacoromanica hendecasyllabo etiam utuntur.

Cum in versificationem syllabotonicam hendecasyllabus transponitur, saepius quinarius iambicus (iambus quinque pedum) fit.

Fontes

• Michèle Aquien, La Versification, Lutetiae 2018
• 'Treccani
• Enciclopedia Italiana