Fontem paginae Nova Zelandia inspicere

{{L-1}}
{{Capsa civitatis Vicidata}}
'''Nova Zelandia'''<ref>[http://ephemeris.alcuinus.net/archi2004/themata/thema_jul2/ ''Ephemeris'' 2004, et alibi]</ref><ref>Vb. adiect. "Novozelandensis": cf. nomen botanicum ''[[Suttonia novozelandensis]]'' etc.</ref> ([[Anglice]] ''New Zealand'', [[Maorice]] ''Aotearoa'') est [[civitas insularis]] [[Oceanus Pacificus|Oceani Pacifici]] Australis, duabus terrarum praecipuarum massis formata, quae communiter Insulae [[Insula Septentrionalis (Nova Zelandia)|Septentrionalis]] et [[Insula Australis (Nova Zelandia)|Australis]] vocantur, ac multis minoribus [[insula|insulis]], inter quas [[Insula Stewartiana]] ([[Anglice]] ''Stewart Island'' ; [[Maorice]] ''Rakiura'') conspicua est. [[Nomen proprium|Nomen]] [[Maori|indigena]] Novae Zelandiae est ''[[Aotearoa]]'' 'Longa Candidaque Nubes'. Inter dominia Neozelandica sunt [[insulae Cook]] et [[Niue]] (se [[civitas consociata|libere consociatione]] gubernantes), [[Tokelau]], et [[Provincia Rossiana]], Neozelandica [[Vindicationes territorialis Antarcticae|vindicatio]] in [[Antarctica]].

Nova Zelandia sua [[geographia|geographica]] segregatione insigniter est: circiter 2000 [[chiliometrum|chiliometra]] [[Australia]]e austro-oriente per [[mare Tasmaniae]] sita et suae vicinae proximae septemtrione [[Nova Caledonia]], [[Viti|Insulae Vitienses]] et [[Tonga]] sunt. Propter suam segregationem, Nova Zelandia distinctum [[fauna]]e [[aves|aviumque]] [[circumiecta naturalia]] evolvit, quorum aliquae [[exstinctio|exstincta]] sunt, [[Homo sapiens|hominibus]] adventis [[mammalia|mammalibusque]] ab eis introductis.

Plerique Neozelandienses [[ascendentia|ascendentes]] [[Europa]]eae habent, dum autochthones<ref> https://en.wiktionary.org/wiki/autochthon#English</ref> [[Maori]]enses maximus allophylus sunt. [[Asia]] et [[Polynesia|Polynesii]] haud Maorienses etiam significativi allophylus, praesertim [[urbs|urbanis]] in [[regio]]nibus, sunt. Plerique incolae [[Anglice]] loquuntur, quamquam [[lingua Anglica|Anglica]] et [[lingua Maoriana|Maoriana]] sunt [[lingua publica|linguae publicae]].

Nova Zelandia civitas bene composita est, quae in optimo loco est inter internationales comparationes de [[Index Evolutionis Humanae|indice evolutionis humanae]], [[qualitas vitae|qualitate vitae]], [[exspectatio vitae|exspectatione vitae]], [[alphabetizatio]]ne, [[Index educationis|indice educationis]], [[Index globalis pacis|pace]], [[prosperitas|prosperitate]], [[libertas oeconomica|libertate oeconomica]], faciendorum negotiorum facilitate, [[Index perceptionum corruptionis|corruptionis defectione]], [[libertas preli|libertate preli]], et civilium libertatum et politicorum iurum tutela. Suae urbes etiam in mundo habitabilissimae<!--a quibus?--> habentur.

[[Carolus III (rex Britanniarum)|Carolus III]] velut [[rex]] Novae Zelandiae est [[dux civitatis]], et a caerimoniali [[gubernator generalis|Gubernatore Generali]], subsidiarias potestates tenenti, repraesentatur. Regina nullum verum [[civilitas|politicum]] pondus, et suum munus essentialiter{{dubsig}} est symbolicum. [[Potestas politica]] a [[democratia|democratice electo]] [[Consilium Legatorum Novae Zelandiae|Consilio Legatorum]] ([[Anglice]] ''House of Representatives'') a [[primus minister|primo ministro]], civitatis [[dux gubernationis|duce gubernationis]], ducto retinetur.

== Historia ==
=== Colonizationis primordia ===
Populus [[Maori]]ensis, [[Linguae Polynesiae|Polynesicae]] originis, archipelagus e [[saeculum 14|saeculo quarto decimo]] occupant. Anno [[1642]], [[Nederlandia|Batavus]] [[Abel Tasman]] occidentale harum insularum litus attigit, quas "Novam Zelandiam" honore [[Nederlandia|Batavae]] provinciae [[Zelandia]]e nuncupat. Inter annos [[1769]] et [[1770]], [[Iacobus Cook]] nomen [[duo|duabus]] insulis praecipuis dedit. Ineunte [[saeculum 19|saeculo undevicensimo]], earum evangelizatio a [[Britanniarum Regnum|Britannicis]] [[Ecclesia Catholica Romana|Catholicis]] et [[Protestantes|Protestantibus]] [[missionarius|missionariis]] coepit. Ab anno [[1838]], [[Britanniarum Regnum]] Novam Zelandiam colonizare decernit.

=== Conflictus et evolutio ===
[[Britanniarum Regnum|Britanni]] tunc suam dominationem [[Maori]]ensibus ducibus imposuerunt per [[Pactum Aquarum Lacrimabundarum]] ([[Anglice]] ''Treaty of Waitangi'' ; [[Maorice]] ''Tiriti o Waitangi'') anno [[1840]] quod populo Maoriensi terrarum usufructus fidem dabat, dum [[Gulielmus Hobson]] primus [[gubernator]] anno [[1841]] factus est. Colonizatio, systematice ab [[Eduardus Gibson Wakefield|Eduardo Gibson Wakefield]] instructa et in [[Maori|autochthonum]] detrimento, [[Bella Maorica]] (inter annos [[1843]] et [[1847]] et [[1860]] et [[1870]]) provocat. [[Constitutio]] anni [[1852]], anno [[1870]] corroborata, coloniae magnam autonomiam defert. Oeconomia ad magnas alituram et exportationem carnis, lanae et lacteorum fructuum in [[Europa]]m vertit. [[Decennium 189|Decennii 189]] recessio et [[suffragium universale|suffragii universalis]] instauratio anno [[1889]] in postetatem ascensui [[Factio Liberalis Novae Zelandiae|Factionis Liberalis]] favet. [[Prima liberalis gubernatio Novae Zerlandiae|Aera liberalis]] (inter annos [[1891]] et [[1912]]) clara politicae vitae democratizatione, [[syndicatus|syndicalismi]] et proficientis legislationis socialis applicatione evolutione notatur. Anno [[1907]], Nova Zelandia liberata est.

=== Ex alio bello in aliud ===
Natio [[primum bellum mundanum|primi belli mundani]] proelia participavit et noxae bello captae graviter demographiam oeconomiamque affecere. Neozelandienses, coniunctim cum [[Australia]] et [[Britanniarum Regnum|Britanniarum Regno]], mandatum a [[Societas Civitatum|Societate Civitatum]] super [[Samoa]]e et [[Nauru]]s insulas impetraverunt. Nova Zelandia dure [[Depressio oeconomica magna|universali anni 1929 discrimine]] affecta est. [[Factio Nationalis Novae Zelandiae|Factioni Nationali]] ([[Factio Liberalis Novae Zelandiae|Factionis Liberalis]] et [[Factio Reformationis Novae Zelandiae|Factionis Reformationis]] coniunctioni) anno [[1935]] [[Factio Laboris Novae Zelandiae|Factio Laboris]] successit. [[Primus minister]] [[Michael Iosephus Savage]] expeditionum prosperitatem instaurare, opera publica perficere et industriam evolvere consecutus est. Neozelandienses strenue [[secundum bellum mundanum]] in [[Europa]] participavere.

=== Ex anno 1945 ===
Post [[Iaponia|Iaponicas]] clades anno [[1945]], Nova Zelandia in animo [[Asia Meridiorientalis|Asiae Meridiorientalis]] et [[Oceanus Pacificus|Pacifici]] solida socia esse habet. Anno [[1951]], cum [[CFA|Civitatibus Foederatis]] et [[Australia]] tripertitum pactum obsignat quod "[[ANZUS|Consilium Pacificum]]" sive [[ANZUS]] statuit.

[[Factio Laboris Novae Zelandiae|Laboristis]] succedens, [[Factio Laboris Novae Zelandiae|Factio Nationalis]] potestatem inter annos [[1949]] et [[1957]] et inter [[1960]] et [[1972]] capit. In externa negotia regrediens, Factio Laboris diplomaticas rationes cum [[Res Publica Popularis Sinarum|Communistica Sina]] anno [[1972]] statuit et contra [[Francia]]e [[energia nuclearis|nuclearia]] experimenta in Pacifico reclamat.

Denuo in potestate anno [[1975]], Factio Nationalis sua proposita, praesertim de industrialibus energeticisque rebus evolvit. Annorum [[1984]] et [[1987]] comitia maiorem partem Laboristis dant quorum dux, [[David Lange]], [[primus minister]] usque ad annum [[1989]] factus est. Similiter [[Australia]]narum [[Laboristarum]], David Lange intensivam liberalizationis rationem duxit. Mercatus nummarios liberalizavit, nationalem [[oeconomia]]m aperuit, numerosas societates privatizavit et tributa privatorum virorum societatumque levavit, pro gravi sociali compensatione, etiam hoc casu. Internationalibus in rebus, "novam inventionem" ambitus Novae Zelandiae contribuit.

Parvarum [[insula]]rium [[civitas|civitatum]], praecipue [[Polynesia]]rum, oratrix mundana in scaena esse conata, reclamationes contra regionis [[energia nuclearis|nuclearizationem]] ductat et anno [[1986]] accessum in Neozelandienses portus [[Civitates Foederatae|Civitatum Foederatarum]] [[navis|navibus]] [[arma atomica]] portantibus aut propulsionis nuclearis interdicit. Haec positio gravem crisin in rationibus inter Civitates Foederatas et Novam Zelandiam et archipelagi exclusionem ab [[ANZUS]] provocat.

Anno [[1989]], David Lange [[Galfridus Palmer|Galfrido Palmer]] munus cedit, sed [[Factio Laboris Novae Zelandiae|Laboristae]] eius profectionem [[October|Octobri]] anni [[1990]] non superant et [[Factio Conservativa Novae Zelandiae|Conservativorum]] victoria coram adsunt, quorum dux, [[Iacobus Bolger]], [[primus minister]] factus est. Qui in liberali Laboristarum experientia perseverat et nationalis oeconomiae salubritatem velut gubernativae actionis prioritatem servat. Nova Zelandia, conclusa [[Iulius|Iulio]] anni [[1990]] teloniali{{dubsig}} coniunctione cum [[Australia]], velut haec civitas, difficultates adiunctas convictui inter [[Europa]]eae originis incolas et [[autochthon]]es experitur. [[Pactum Aquarum Lacrimabundarum|Pacti Aquarum Lacrimabundarum]] ([[Anglice]] ''Treaty of Waitangi'' ; [[Maorice]] ''Tiriti o Waitangi'') anni [[1840]] celebratio, [[Februarius|Februario]] anni [[1990]], occasio ad renovandas intercessiones [[Maori]]ensium (13% Neozelandiensium) contra huius pacti praescripta fuit.

Simul cum gubernativis securitatis agenturis [[Australia]]e, [[Canada]]e, [[Britanniarum Regnum|Britanniarum Regni]] et [[Civitates Foederatae|Civitatum Foederatarum]], suo in territorio cum systemate [[ECHELON]] telecommunicationes intercipientium stationum unam possidet, quae ab [[Agentura Securitatis Nationalis|Agentura Securitatis Nationalis Civitatum Foederatum Americae]] ([[Anglice]]: ''NSA'') ducitur. Systematis ECHELON statio civitatis in [[Ostium Cargillense|Ostio Cargillensi]] est, et Neozelandiense [[Grapheum Securitatis Communicationum Gubernativarum]] ([[Anglice]]: ''Government Communications Security Bureau'') responsale{{dubsig}} stationis organum est.

== Geographia ==
[[Fasciculus:New Zealand 23 October 2002.jpg|thumb|Nova Zelandia. Despectus ex satellite.]]
Nova Zelandia a duabus praecipuis [[insula|insulis]] et plurimis parvis, quarum aliquae valde longinquae, composita est. Tota area est 268 680 [[chiliometrum quadratum|km²]], parum minor [[Italia]], [[Iaponia]], aut [[Britanniarum Regnum|Britanniarum Regno]]. Civitas se trans amplius 1600 [[chiliometrum|chiliometrorum]] iuxta praecipuum Septemtrionalem-Boreorientalem axem cum circa 15 134 chiliometrorum litoris estendit.

[[Insula Australis (Nova Zelandia)|Australis]] ([[Anglice]] ''South Island'' ; [[Maorice]] ''Te Wai-pounamu'') maxima terrae massa est et iuxta suam longitudinem [[Alpes Meridianae|Alpibus Meridianis]] dividitur, quarum maximum cacumen [[Mons Cook]], 3754 [[metrum|metrorum]] altus, est. In Insula Australi duodeviginti cacumina amplius 3000 metrorum alta sunt. [[Insula Septentrionalis]] minus [[mons|montuosa]] est, sed [[mons ignifer|vulcanismo]] distinguitur. In Insula Septemtrionali, maximus mons, [[Cavum Clamosum]] ([[Anglice]] et [[Maorice]] ''Ruapehu'' et 2797 metrorum altum), activus conus [[mons ignifer|vulcanicus]] est. [[Insula Stewartiana]] ([[Anglice]] ''Stewart Island'' ; [[Maorice]] ''Rakiura'') minima et [[Meridies|australissima]] in tota republica est, cum{{dubsig}} area parum maiori quam [[commune|communis]] [[Brasilia|Brasiliensis]] [[Urbs Paulistana|Urbis Paulistanae]].
[[Fasciculus:Mountcook.jpg|thumb|left|[[Mons Cook]] ([[Anglice]] ''Mount Cook'' ; [[Maorice]] ''Aoraki'') maximus mons in Nova Zelandia est.]]

[[Clima]] amoenum est, [[temperatura|temperaturis]] raro sub 0&nbsp;°C aut supra 30&nbsp;°C. Quotidiana media temperatura [[Vellingtonia]]e, quae [[caput (urbs)|caput]] et media in civitate sita est, 5.9&nbsp;°C [[hiems|hieme]] et 20.3&nbsp;°C [[aestas|aestate]] est.

Remotissima a terris proximis, Nova Zelandia, inter terrestres considerabilium [[tellus|telluris]] dimensionum massas, ea quae separatissima est. Suae proximae vicinae [[Australia]] ad boreoccidentem, [[Nova Caledonia]], [[Insulae Vitienses]], et [[Tonga]] ad septentriones sunt.

Propter suam segregationem, Nova Zelandia unicum [[oecosystema]] evolvit, cuius distinctissima proprietas in quorumvis terrestrium [[mammalia|mammalium]] privatione, usque ad Polynesiam colonizationem et exceptis tribus [[Chiroptera|chiropterorum]] speciebus, consistebat. Plurimae [[oecothesis|oecotheses]] quae plerumque mammalibus occupatae essent [[avis|avibus]] occupabantur, inter quas [[apteryx]] ([[volatus|volare]] non potens) et [[dinornithidae]]. Dinornithidae, nunc [[exstinctio|exstinctae]], usque ad trium metrorum altitudinem crescere poterant. Apteryx et propria [[endemismus|endemicarum]] [[silva]]rum [[pterophyta|pterophytorum]] sunt [[civitas|civitatis]] symbola. Nova Zelandia etiam est sedes [[sphenodon]]tis, antiquae [[Reptilia|reptilis]] [[species (taxinomia)|speciei]], et [[veta]]rum ([[insecta|insectorum]] [[Anostostomatidae|Anostostomatidarum]] [[Rhaphidophoridae|Rhaphidophoridarumque]] familiarum), amplius [[octo]] centimetra longitudinis attingere potentis.

== Demographia ==
=== Ethne et immigratio ===
[[Fasciculus:New Zealand population over time - small.png|thumb|Novae Zelandiae historicus [[numerus incolarum]] ([[Niger (color)|nigro]]) et proiectum incrementum ([[ruber|rubro]]).]]
Nova Zelandia circiter 4.3 [[millio]]nes incolarum habet, quorum 78 fere centesimae se cum [[Ethne in Europa|Europaeis ethnesi]] agnoscit. [[Europa]]eae originis Neozelandienses una [[Paceha]]e ([[Anglice]] et [[Maorice]] ''Pākehā'') nominantur; hoc vocabulum generatim ad Europaeae originis Neozelandienses refert sed aliqui [[Maori]]enes eo ad referendum ad omnes Neozelandienses non Maorienses utuntur. Plerique Pacehae [[Britanniarum Regnum|Britannicae]] aut [[Hibernia|Hibernicae]] [[ascendentia]]e sunt, quamquam significativa [[Nederlandia|Batavica]], [[Dalmatia|Dalmatica]], [[Italia|Italica]] et [[Germania|Theodisca]] immigratio iuxta cum indirecta Europaea immigratione per [[Australia]], [[America Septemtrionalis|Americam Septemtrionalem]], [[America Australis|Americam Australem]] et [[Africa Australis|Africam Australem]] fuit. Secundum anni [[2006]] census proiectiones, anno 2026 Pacehae pueri 64 centesimae omnium Neozelandiensium, conlati cum 73 centesimis anni 2006, constituent. Maorienses pueri 18 centesimae, conlati cum 9 centesimis et 12 centesimis proprie anni [[2006]], constituent. [[Index fertilitatis]] e [[Martius|Martio]] anni [[2009]] 2.2, pro femina, conlatus cum approximate duobus proximis triginta annis, erat cum toto ortuum numero maiore quam quocumque ex anno [[1961]]. Secunda fertilitatis aestimatio 2.02 pueri pro femina erat. Index fertilitatis diminuendus esse in proximis quadraginta annis exspectatur, secundum aliam aestimationem. [[Exspectatio vitae]] cuiusvis pueri anno [[2008]] nati 81.9 annorumm puellae et 77.9 annorum puero erat. Exspectatio vitae ortu (tam viris quam feminis) ex octoginta annis in octoginta quinque annos anno [[2050]] augenda esse praedicitur. Praeterea, [[mortalitas infantilis]] substantialiter ex anno 2009 in 2050 deminuenda esse exspectatur. Dum totus numerus incolarum in 5 349 000 anno [[2050]] augendus esse exspectetur, media aetas (dimidium incolarum iuvenum et dimidium senum) e 36 annis anno [[2009]] in quadraginta tres annos anno 2050 ascendet et percentatio incolarum sexaginta annos natorum et seniorum e 18 centesimis (anno 2009) in 29 centesimis (anno 2050) ascendet.

{| class="wikitable" style="float:right; clear:right; border:1px; margin:0 0 10px 10px"
! colspan="2" | '''Historicus numerus incolarum'''
|-
! Anno|| Numerus incolarum
|-
| align="center" | 1850 || align="right" | 131 900
|-
| align="center" | 1871 || align="right" | 256  300
|-
| align="center" | 1900 || align="right" | 802 200
|-
| align="center" | 1910 || align="right" | 1 040  500
|-
| align="center" | 1920 || align="right" | 1 242 400
|-
| align="center" | 1930 || align="right" | 1 493 000
|-
| align="center" | 1940 || align="right" | 1 637 300
|-
| align="center" | 1950 || align="right" | 1 909 100
|-
| align="center" | 1960 || align="right" | 2 377 000
|-
| align="center" | 1970 || align="right" | 2 819 600
|-
| align="center" | 1980 || align="right" | 3 144 000
|-
| align="center" | 1990 || align="right" | 3 362 500
|-
| align="center" | 2000 || align="right" | 3 832 900
|-
| align="center" | 2009 || align="right" | 4 319 932
|-
| align="center" | 2015aest || align="right" | 4 492 000
|-
| align="center" | 2025aest || align="right" | 4 831 000
|-
| align="center" | 2050aest || align="right" | 5 349 000
|}

{| class="wikitable"
|-
|+ Fertilitatis, exspectationis vitae, mortalitatis infantilis proiectiones
|-
!
!2005–2010
!2010–2015
!2015–2020
!2020–2025
!2045–2050
|-
|align="left"|Fertilitas (pueri pro femina)
|align="right"|2,02
|align="right"|2,02
|align="right"|1,95
|align="right"|1,88
|align="right"|1,85
|-
|align="left"|Exspectatio virae ortu (annis)
|align="right"|80
|align="right"|81
|align="right"|82
|align="right"|82
|align="right"|85
|-
|align="left"|Mortes infantiles pro 1000 vivorum ortuum
|align="right"|4,6
|align="right"|4,2
|align="right"|3,9
|align="right"|3,7
|align="right"|2,7
|-
|}

Indigenae [[Maori]]enses praecipuum non [[Europa]]eum [[ethnos]] sunt, cum 14.6 centesimae incolarum anni [[2006]] [[census|censu]]. Dum incolae plus quam unum [[ethnos]] eligere possunt, exigue amplius dimidium (53%) omnium Maoriensium incolarum se solum Maoriense agnoscit. Homines se cum [[Asia]] ethnesi{{dubsig}} identificantes{{dubsig}} rationem 9.2 centesimae incolarum reddunt, cum incremento e 6.6% anni [[2001]] census, dum 6.9 centesimae hominum [[Insulae Pacificae|insularum Pacificarum]] originem habent. Haec percentationes 100% superant quia homines se cum plurimo quam uno ethnei identificare possunt.

Ratio immigratoria Novae Zelandiae aliquantulum aperta est; gubernatio se numeri incolarii incremento 1 centesima pro anno dedit. Inter annos [[2008]] et [[2009]], scopus 45 000 hominum a Diaconia Immigrationis Novae Zelandiae positus est (cum tolerantia 5000), et 23 centesimae incolarum ultramarinum natum est, unus inter maximos indices in mundo. Hodie, [[immigratio|immigrantes]] e [[Britanniarum Regnum|Britanniarum Regno]] et [[Hibernia]] maximum circulum constituunt, quorum 29 centesimae transmarinum natum est, sed immigrantes a plurimis civitatibus et magis magisque ab [[Asia Orientalis|Asia Orientali]] (praesertim a [[Sina continentalis|Sina continentali]], sed etiam cum substantiali numero a [[Corea]], [[Taivania]], [[Iaponia]], et [[Hongcongum|Hongcongo]]) abstrahuntur.

Dum [[demonymum]] ''Neozelandiensis'' sive ''Neozelandicus'' est, se haud sollemni more [[Apteryx|Apteryges]] ([[Anglice]] ''Kiwis''  ; [[Maorice]] ''Kiwi'') nuncupant.

=== Linguae ===
Usque ad annum [[1987]], [[lingua Anglica|Anglica]] erat unica Neozelandica [[lingua publica]], et adhuc in plerisque locis iam praevalet; [[lingua Maorica|Maorica]] sub [[Lex Linguae Maoricae|Lege Linguae Maoricae]] anni [[1987]] et [[chironomia Novae Zelandiae]] sub anni [[2006]] [[Lex Chironomiae Novae Zelandiae|Lege Chironomiae Novae Zelandiae]] linguae publica factae sunt. Ambae officiales linguae amplissimum usum habent; 98% incolarum Anglice et 4.1% Maorice loquitur. [[Lingua Samoana|Samoana]] locutissima non publica lingua (2.3%) est, quam [[lingua Francogallica|Francogallica]], [[lingua Hindi|Hindica]], [[lingua Quantunica|Quantunica]] et [[Lingua Sinensis Mandarinica|Mandarinica]] sequuntur.

Nova Zelandia indicem [[abecedarium|alphabetismi]] adulti 99% habet, et 14.2% adultorum [[baccalaureatus|baccalaureatum]] aut titulum superius habet. Ad 30.4% incolarum aliqua secundariae qualificationis forma eorum maximus est, dum 22.4 centesimae Neozelandiensium nullam formalem qualificationem habet.

=== Religio ===
[[Fasciculus:Religious_affiliation_in_New_Zealand_1991-2013_-_bar_chart.svg|thumb|left|350px|Mutatio religiosorum credibilium ex anno [[1991]].]]
;Religio
Secundum anni [[2006]] censum, [[religio Christiana]] praecipua Novae Zelandae [[religio]] est, a 55.6 centesimis incolarum culta, decrementum e 60.6 centesimis census anni [[2001]]. Aliud 34.7 centesimae nullam religionem habere indicat, incrementum e 29.6 centesimis anni [[2001]], et circa 4% affiliatum cum aliis religionibus. Praecipuae [[religio Christiana|Christianae]] denominationes [[Ecclesia Anglicana in Aotearoa, Nova Zelandia et Polynesia|Anglicana]], [[Ecclesia Catholica Romana|Catholica Romana]], [[Ecclesia Presbyteriana Aotearoae Novae Zelandiae|Presbyteriana]] et [[Methodismus|Methodista]] sunt. Etiam significativi{{dubsig}} numeri sunt qui se cum [[Ecclesia Pentecostalis|Pentecostali]] [[Ecclesiae Baptisticae|Baptisticaque]] ecclesiis et cum [[Ecclesia Iesu Christi Sanctorum in Novissimis Diebus]] sive [[Ecclesia Iesu Christi Sanctorum in Novissimis Diebus|Mormonibus]] indentificant. Ecclesia [[Ratana|Rātana]] cum basi in Nova Zelandia [[morehu]]a sive asseclas inter [[Maori]]enses habet. Secundum censualia schemata, inter alias significativas allophylicas religiones [[Hinduismus]], [[Buddhismus]] et [[Religio Islamica]] sunt.

=== Alia data statistica ===
In [[Consociatio Cooperationis et Evolutionis Oeconomicarum|Consociationis Cooperationis et Evolutionis Oeconomicarum]] inspectione inter triginta civitates democraticas, Nova Zelandia locum octavum, supra mediam, occupat de eo quantum ad eius populi felicitatem (quae ad rogata de personali expletione et positivas sensationes nuper expertas mediis responsis definitur) attinet, quamquam vicitas propter suum relative{{dubsig}} demissum locum inter inspectas civitates de personalibus divitiis (quae media personali reditu definiuntur) cognoscitur.

Nova Zelandia praecipue [[urbs|urbana]] civitas est, cum 72 centesimis incolarum 16 praecipua [[territorium urbis|territoria urbis]] inhabitantium et cum 53 centesimis quattuor maximas urbes; [[Aucopolis|Aucopolin]], [[Christopolis|Christopolin]], [[Vellingtonia]]m et [[Hamiltonium (Nova Zelandia)|Hamiltonium]] habitantium.

=== Urbes secundum incolarum numerum instructae ===
Signa numeralia [[Iunius|Iunii]] anni [[2009]] aestimationes sunt.

{| class="wikitable"
! #
! Nomen [[Latine]]
! Nomen [[Anglice]]
! Nomen [[Maorice]]
! Numerus incolarum
|-
| 1
| [[Aucopolis]]
| ''Auckland''
| ''Tāmaki-makau-rau''
| 1 333 300
|-
| 2
| [[Christopolis]]
| ''Christchurch''
| ''Ōtautahi''
| 386 100
|-
| 3
| [[Wellington]]
| ''Wellington''
| ''Te Whanga-nui-a-Tara''
| 386 000
|-
| 4
| [[Hamilton (Nova Zelandia)|Hamilton]]
| ''Hamilton''
| ''Kirikiriroa''
| 200 300
|-
| 5
| [[Napier (Nova Zelandia)|Napier]] et [[Hastings (Nova Zelandia)|Hastings]]
| ''Napier-Hastings''
| ''Ahuriri-Heretaunga''
| 123 200
|-
| 6
| [[Tauranga]]
| ''Tauranga''
| ''Tauranga-moana''
| 118 200
|-
| 7
| [[Dunedinum]]
| ''Dunedin''
| ''Ōtepoti''
| 115 700
|-
| 8
| [[Palmerstonaquilonia]]
| ''Palmerston North''
| ''Te Papa-i-oea''
| 80 700
|-
| 9
| [[Nelson (Nova Zelandia)|Nelson]]
| ''Nelson''
| ''Whakatū''
| 59 200
|-
| 10
| [[Rotorua]]
| ''Rotorua''
| ''Te Rotorua-nui-a-Kahumatamomoe''
| 55 600
|-
| 11
| [[New Plymouth (Nova Zelandia)|New Plymouth]]
| ''New Plymouth''
| ''Ngāmotu''
| 51 600
|-
| 12
| [[Whangarei]]
| ''Whangarei''
| ''Whangārei''
| 51 400
|-
| 13
| [[Invercargill]]
| ''Invercargill''
| ''Waihōpai''
| 48 300
|-
| 14
| [[Whanganui]]
| ''Wanganui''
| ''Whanganui''
| 39 600
|-
| 15
| [[Kapiti]]
| ''Kapiti''
| ''Kapiti''
| 39 600
|-
| 16
| [[Gisborne (Nova Zelandia)|Gisborne]]
| ''Gisborne''
| ''Tūranga-nui-a-Kiwa''
| 33 900
|}

== Civilitas ==
=== Gubernatio ===
[[Fasciculus:Parlamento da Nova Zelândia.jpg|left|thumb|[[Aedificia Parlamenti Novae Zelandiae]], [[Vellingtonia]]e.]]
Nova Zelandia est libera [[democratia]] [[systema parlamentarium|parlamentaria]] [[civitas sui iuris|sui iuris]], rite [[monarchia constitutionalis]], [[dux civitatis|duce civitatis]] [[Regina]] [[Elizabeth II (regina Britanniarum)|Elizabeth II]] [[Regnum Britanniarum|Britanniarum]], cuius partes [[Silvia Cartwright]] [[gubernator generalis]] agit.

Nova Zelandia [[Britanniarum Regnum|Britannnicum]] [[Vestmonasteriense]] systema [[parlamentum|parlamentarii]] gubernationis secuta est, sed iam [[camera superior]] e ''Consilii Legisferi,'' haud electi anno [[1951]] corporis, abolitione non est. [[Parlamentum]], in [[Vellingtonia|Vellingtoniensibus]] [[Aedificia Parlamenti Novae Zelandiae|Aedificiis Parlamenti Novae Zelandiae]] iunctum, nunc solum a [[Camera Repraesentantium]], a centum viginti sociis per proportionali repraesentationis systemate electis constituta ex anno [[1996]], componitur.

Hoc in systemate, sexaginta quinque socii comitiales districtus repraesentantes sunt e quorum quinque ad populum [[Maori]]ensem servantur et caeteri e factionum candidatorum catalogis ad producendam proportionalem resultationem eliguntur. Est novi systematis consequentia ut praecipuae [[factio politica|factiones]] minorum factionum adiumento ad formandam coalitionis gubernationem opus sit. Ex ista camera consilium exsecutivum viginti sociorum a praesenti primo ministro, [[Ioannes Key|Ioanne Key]] Mediocriter sinistrae [[Factio Nationalis Novae Zelandiae|Factionis Nationalis]], directum eligitur. Aliae [[quinque]] factiones in Camera Repraesentationem hodie habent.

=== Gubernatio locoroum et territoria externa ===
[[Fasciculus:NZTerritorialAuthorities.png|thumb|Tabula subdivisionum Novae Zelandiae/]]
Primi [[Europa]]ei coloni Novam Zelandiam in [[provincia]]s divisere. Quae anno [[1876]] abrogatae sunt ut gubernatio nummariis causis centralizaretur.{{dubsig}} Provenit ut Nova Zelandia non separatim repraesentatas [[divisio administrativa|subnationales entitates]] velut provincias, civitates aut territoria, excepta loci gubernatione, habeat. Nihilominus provinciarum spiritus adhuc vivit et fera aemulatio [[ludus|ludi]] [[cultura]]eque eventibus exhibita est. Ab anno [[1876]], [[gubernatio locorum]] varias Novae Zelandiae regiones administravit.

Anno [[1989]], gubernatio usquequaque gubernationem locorum ad novam rationem redegit, conficenda praesenti binaria structura [[regiones Novae Zelandiae|consiliorum regionum]] et [[Auctoritates territoriales Novae Zelandiae|auctoritatum territorialium]] sub [[Lex Gubernationis Locorum anni 2002 (Nova Zelandia)|Lege Gubernationis Locorum]] anni [[2002]] constitutorum. Anno [[1991]], [[Lex Administrationis Opium anni 1991]] Legem Explicationis Urbanae et Civitatis velut praecipua explicatoria legislatio gubernationi locorum substituit.

Nova Zelandia duodecim [[Regiones Novae Zelandiae|consilia regionum]] regionum ambitalium et [[vectura]]lium rerum administrationi et septuaginta-tres auctoritates territoriales vialium,{{dubsig}} cloacalum, aedificationis rerum consensus inter locos alias administrantes habet. Territoriales auctoritates sedecim [[consilium municipale|consilia municipiorum]], quinquaginta septem consilia [[districtus|districtuum]] et Consilium Insularum Chathamensium sunt.

[[Quattuor]] consiliorum territorialium (una [[urbs]] et tres [[districtus]]) et Consilium Insularum Chathamensium quoque [[Regiones Novae Zelandiae|consilii regionum]] munera exercentes [[auctoritas unitaria|auctoritates unitariae]] nuncupatur. Auctoritatis regionum districtum consilii regionum districtorum subdivisiones non sunt et eorum pauci consilii regionum fines varicant.
[[Fasciculus:NZ Realm of New Zealand.png|thumb|[[Regnum Novae Zelandiae]].]]
[[Regio]]nes (asterisci auctoritates unitarias denotant) inferiores sunt:

{| class="wikitable"
! Regio [[Latine]]
! Regio [[Anglice]]
! Regio [[Maorice]]
! Urbs praecipua [[Latine]]
! Urbs praecipua [[Anglice]]
! Urbs praecipua [[Maorice]]
|-
| [[Terra Septentrionalis (Nova Zelandia)|Terra Septentrionalis]]
| ''Northland''
| ''Te Tai-tokerau''
| [[Whangarei]]
| ''Whangarei''
| ''Whangārei''
|-
| [[Aucopolitana]]
| ''Auckland''
| ''Tāmaki-makau-rau''
| [[Aucopolis]]
| ''Auckland''
| ''Tāmaki-makau-rau''
|-
| [[Waikato]]
| ''Waikato''
| ''Waikato''
| [[Hamilton (Nova Zelandia)|Hamilton]]
| ''Hamilton''
| ''Kirikiriroa''
|-
| [[Sinus Abundantiae (Nova Zelandia)|Sinus Abundantiae]]
| ''Bay of Plenty''
| ''Te Moana-a-Toi''
| [[Tauranga]]
| ''Tauranga''
| ''Tauranga-moana''
|-
| [[Gisbornensis]]*
| ''Gisborne''
| ''Tūranga-nui-a-Kiwa''
| [[Gisborne (Nova Zelandia)|Gisborne]]
| ''Gisborne''
| ''Tūranga-nui-a-Kiwa''
|-
| [[Sinus Hawke]]
| ''Hawke's Bay''
| ''Heretaunga''
| [[Napier (Nova Zelandia)|Napier]] et [[Hastings (Nova Zelandia)|Hastings]]
| ''Napier'' et ''Hastings''
| ''Ahuriri'' et ''Heretaunga''
|-
| [[Taranaki]]
| ''Taranaki''
| ''Taranaki''
| [[New Plymouth]]
| ''New Plymouth''
| ''Ngāmotu''
|-
| [[Manawatu et Whanganui]]
| ''Manawatu-Wanganui''
| ''Manawatū-Whanganui''
| [[Palmerstonaquilonia]]
| ''Palmerston North''
| ''Te Papa-i-oea''
|-
| [[Wellingtonensis]]
| ''Wellington''
| ''Te Whanga-nui-a-Tara''
| [[Wellington]]
| ''Wellington''
| ''Te Whanga-nui-a-Tara''
|-
| [[Marlboroughensis]]*
| ''Marlborough''
| 
| [[Blenheim (Nova Zelandia)|Blenheim]]
| ''Blenheim''
| ''Waiharakeke''
|-
| [[Nelsonensis]]*
| ''Nelson''
| ''Whakatū''
| [[Nelson (Nova Zelandia)|Nelson]]
| ''Nelson''
| ''Whakatū''
|-
| [[Tasmanensis (Nova Zelandia)|Tasmanensis]]*
| ''Tasman''
|
| [[Richmond (Nova Zelandia)|Richmond]]
| ''Richmond''
| 
|-
| [[Litus Occidentale (Nova Zelandia)|Litus Occidentale]]
| ''West Coast''
| ''Te Tai-poutini''
| [[Greymouth]]
| ''Greymouth''
| ''Māwhera''
|-
| [[Cantuariensis (Nova Zelandia)|Cantuariensis]]
| ''Canterbury''
| ''Waitaha''
| [[Christopolis]]
| ''Christchurch''
| ''Ōtautahi''
|-
| [[Otago]]
| ''Otago''
| ''Ōtākou''
| [[Edimburgum (Nova Zelandia)|Edimburgum]]
| ''Dunedin''
| ''Ōtepoti''
|-
| [[Terra Australis (Nova Zelandia)|Terra Australis]]
| ''Southland''
| ''Murihiku''
| [[Invercargill]]
| ''Invercargill''
| ''Waihōpai''
|-
| [[Insulae Chathamenses]]*
| ''Chatham Islands''
| ''Wharekauri''
| [[Aquae Lacrimabundae (Insulae Chathamenses)|Aquae Lacrimabundae]]
| ''Waitangi''
| ''Waitangi''
|}

Velut praecipua [[Oceanus Pacificus|Pacifici Meridionalis]] natio, Nova Zelandia arctas collaborantes conexiones cum multis [[Insulae Pacifici|insularibus Pacifici nationibus]] habet et politicam consociationem cum [[Insulae Cook|insulis Cook]], [[Nive]] et [[Tokelau]] continuat. Nova Zelandia [[Statio Scottiana|Stationi Scottianae]] in suo [[Antarctica|Antarctico]] territorio, [[Dependentia Rossiana]], operatur. Aliae nationes quoque [[Christopolis|Christopoli]] ad sustentandas suas Antarcticas stationes utuntur, quamobrem aliquando "Ianua in [[Antarctica]]m" nuncupatur.

== Oeconomia ==
[[Fasciculus:Auckland NZ 001.jpg|thumb|left|[[Regio mercatoria|Regio mercatoria centralis]] [[Aucopolis]], urbs cum maximo incolarum numero in Nova Zelandia.]]
Nova Zelandia hodierna industrializataque civitas est. Praecipuae exportatoriae industriae [[agricultura]], [[horticultura]], [[piscatus]], et [[silvicultura]] sunt. Haec oeconomia adhuc summas [[industria transformatoria|industrias transformatorias]], [[periegesis|periegesin]], et [[campus tertiarius|diaconias]] possidet. Praeterea, civitas magna [[kivium|kivii]] et [[uva]]e productoria est. Magna quantitate et inter decem maximas productorias nationes in mundo, [[lana]]m producit. Civitas unum optimorum mundi [[vinum|vinorum]] etiam producit. [[Moneta (pecunia)|Moneta]] reipublicae est [[dollarium Novae Zelandiae]].

Nova Zelandia certantem [[oeconomia]]m internationali plano ad [[mercatus|mercatum]] tensam habet. Multum ponderis internationali [[commercium|commercio]] datum est, cuius operae et diaconiae exportatae tertiam totius productionis partem repraesentant. Stabilis politicus ambitus, erudita vis laboris et parva corruptio Novam Zelandiam locum facilem ad facienda negotia faciunt, praeter foedus cum [[Australia]] de oeconomia, [[ANZCERTA]], quod commerciale foedus de oeconomicis rationibus inter [[Australia]]m et Novam Zelandiam est cuius consilium anno [[1985]] captum est ut area liberi commercii inter ambas nationes crearetur.

[[Decennium 199|Decenniis 199]] et [[Decennium 200|200]], civitas radicalem oeconomicam emendationem passa est, quo concurrentia melior fiat. Emendatio subsidia, pretii taxationes inspectionesque abstulit et [[cursus cambialis]] fluctuationem implevit; capitalis motuum inspectiones abrogavit et multas proprietates Civitatis privatizavit. Nuper, politici gubernationis cursus incrementum per innovationes et creativitatem incitaverunt.

Domina unius oeconomiarum apertissimarum in mundo, Nova Zelandia liberum defendit mercatum. Foedus liberi commercii amplum et prosperum ut societates in Nova Zelandia laborantes aditum ad [[Australia]]num mercatum portoriis immunes habeant et vice versa permittit.
[[Fasciculus:MilfordSound.jpg|thumb|[[Fretum Milfiordiense]] ([[Anglice]] ''Milford Sound'' ; [[Maorice]]: ''Piopiotahi''), unus [[periegesis|periegeticorum]] locorum destinatorum popularissimorum.]]

Neozelandica oeconomia e [[campus primarius|campo agriculturali]] evoluta est. Cuius primarii productores inter mundi optimos numerantur. Societates velut [[Fonterra]], orbis terrarum maxima lacteorum exportatoria, usitatam firmitatem cum [[technologia]] et hodiernis commercii tractationibus temperaverunt.

Nova Zelandia idoneam [[pecunia]]m in periegesi, ponderis adventiciorum nummorum fonte, fructo perpicendo e pulchris naturalibus prospectibus conlocavit. Activitas circiter 1,7 [[billio]]nes [[dollarium (CFA)|dollariorum]] quotannis gignit. Ultimis in tribus annis valor monetae eius inter 45 et 60 centenionales [[dollarium (CFA)|dollarii Civitatum Foederatarum]] fluctuavit.

Praesens Neozelandica gubernatio foedere inter [[Factio Laboris Novae Zelandiae|Factionem Laboris]] et Coalitionem Progressisticam componitur. Praesens [[primus minister]] est [[Iohannes Key]], suffragio populari [[November|Novembri]] anni [[2008]] electus; dux Coalitionis Progressiticae,{{dubsig}} [[Iacobus Anderton]], Evolutionis Oeconomicae minister; primus minister vicarius, Doctor [[Michael Cullen]], etiam minister fiscalis.

== Cultura ==
[[Fasciculus:Maori ST 03.jpg|thumb|left|[[Saltatio|Saltatores]] [[Maori]]ci usitatis [[vestimenta|vestibus]] induti.]]
Multum Novae Zelandiae [[cultura]]e ex [[Europa]]eis, praesertim [[Britanniarum Regnum|Britannicis]] et nuperrime [[Civitates Foederatae|Civitatibus Foederatis]], radicibus deducitur, una cum [[Maori]]ca cultura, magni significati aspectu in Neozelandica [[vita]] publica, praeter maximae vicinae, [[Australia]]e, pondus. Artium vigor originalitasque{{dubsig}} in Neozelandicis [[pellicula|pelliculis]], [[drama]]te [[musica|musico]], [[pictura]], [[theatrum|theatro]], [[saltatio]]ne, et [[ars|artibus]] internationalem agnitionem attingunt. Probabiliter propter amoenum [[clima]] et parvum incolarum numerum oblectamentum peregre satis populare inter Neozelandienses est. Motionem [[lingua Esperantica|Esperanticam]] in ista terra annis inter 1938 et 1948 moderabatur [[Bertrandus Potts]].

=== Artes athleticae ===
[[Fasciculus:All_Blacks_Haka.jpg|thumb|''[[All Blacks|Omnes Nigri]]'' ([[Anglice]] ''All Blacks'') [[haka]]m ([[Anglice]] et [[Maorice]] ''haka'') saltantes postquam [[Turma Nationalis Francica Harpasti|Franciam]] anno [[2006]] vincerent.]]
[[harpastum XV|Harpastum]] Neozelandicus civitatis [[ludi]] considerari quit, quod, secundo loco, [[Criccetius lusus|criccetius]] sequitur. Aliae populares [[ars athletica|artes athleticae]] sunt [[hippica|equorum cursus]], [[retifollium]], [[pediludium|pedifollium]], [[cursus autocinetorum|autocinetici cursus]], [[pilamalleus]], [[natatio]], [[mollipila]], [[teniludium]]. Nova Zelandia etiam bonas participationes{{dubsig}} in [[athletismus remigatorius|remigatione]], [[velificatio]]ne et [[birotatio]]ne fecit. Civitas propter bonam exercitationem in nomismatis, relate ad parvum incolarum numerum, in [[Olympica (certamina)|Olympiis]] et [[ludi Consortionis Populorum|Ludis Consortionis]] internationaliter agnoscitur.

Nova Zelandia propter radicales{{dubsig}} artes athleticas et tolmeticam{{dubsig}} periegesin etiam nota est. [[Oribasis]] quoque est popularis ubi praeclarissimus civitatis oribates, defunctus [[Edmundus Hillary|Eques Edmundus Hillary]] et primus homo [[Mons Everestis|Montis Everestis]] cacumen attingens, est.

== Arcana ==
* Nova Zelandia est mundanum [[ovis|ovium]] caput, quia plus minus 46 [[millio]]nes ovium in terra solum 3 000 600 incolarum sunt, scilicet fere tredecim oves per capita.
* Cinematographica trilogia ''[[The Lord of the Rings (series pellicularum)|Dominus Anulorum]]'' Neozelandicis in locis [[pellicula]] impressit.

{{NexInt}}
* [[Arbores Novae Zelandiae]]
* [[Fretum Cookianum]]
* [[Historia Novae Zelandiae]]
* [[Maori]]
* ''[[The New Zealand Gazette]]''
* [[Polynesia]]
* ''[[Taranaki Herald]]''
* ''[[Turbo smaragdus]]''

== Nota ==
<references/>

== Bibliographia ==
* Bain, Carolyn. [[2006]]. ''New Zealand.'' Lonely Planet. ISBN 1-74104-535-5.
* Garden, Donald. [[2005]]. ''Australia, New Zealand, and the Pacific: an environmental history. Nature and Human Societies,'' ed Mark Stoll. ABC-CLIO/Greenwood. ISBN 978-1-57607-868-6.
* Kennedy, Jeffrey. [[2007]]. "Leadership and Culture in New Zealand." In ''Culture and Leadership Across the World: The GLOBE Book of In-Depth Studies of 25 Societies,'' edd. Jagdeep Chhokar, Felix Brodbeck, et Robert House. US: Psychology Press. ISBN 978-0-8058-5997-3.
* Hay, Jennifer, Margaret Maclagan, et Elizabeth Gordon. [[2008]]. ''Dialects of English: New Zealand English.'' Edinburgh University Press. ISBN 9780748625291.
* King, Michael. [[2003]]. ''The Penguin History of New Zealand.'' New Zealand: Penguin Books. ISBN 9780143018674.
* Mein Smith, Philippa. [[2005]]. ''A Concise History of New Zealand.'' Australia: Cambridge University Press. ISBN 0521542286.

; Numismatica
* Mark Stocker, "[https://www.britnumsoc.org/publications/Digital%20BNJ/pdfs/2010_BNJ_80_10.pdf The New Zealand 'Waitangi' Crown of 1935]" in ''British Numismatic Journal'' vol. 80 (2010) pp. 176-188
* Mark Stocker, "[https://www.britnumsoc.org/publications/Digital%20BNJ/pdfs/2011_BNJ_81_8.pdf Completing the change: The New Zealand Coin reverses of 1940]" in ''British Numismatic Journal'' vol. 81 (2011) pp. 203-222

== Nexus externi ==
* [http://en.wikivoyage.org/wiki/New_Zealand Nova Zelandia] in [[Wikivoyage]]
* [http://WikiMapia.org/#y=-41967659&x=174726563&z=5&l=0&m=h&v=2 Nova Zelandia] in [[WikiMapia]]
* [https://web.archive.org/web/20040414195824/http://www.zeal.com/category/preview.jhtml?cid=560009 7 000 paginae breve descriptae apud Zeal.com]
* [https://web.archive.org/web/20050617012608/http://www.hickerphoto.com/new-zealand-pictures-cat.htm Novae Zelandiae culturam naturamque monstrantes picturae]
* [http://www.newzealand.com Periegetica Novae Zelandiae pagina]
{{CommuniaCat|New Zealand}}

{{Oceania}}
{{Consortio Populorum}}
{{Capsae collectae|Nova Zelandia|politica|{{Primi ministri Novae Zelandiae}}{{Ministri rerum externarum Novozelandenses}}}}


{{Myrias|Geographia}}

[[Categoria:Nova Zelandia| ]]
[[Categoria:Australasia]]
[[Categoria:Civitates sui iuris]]
[[Categoria:Condita 1840]]
[[Categoria:Monarchiae constitutionales]]
[[Categoria:Polynesia]]