Барий

Барий (лат. Baryum; гр. barys - оор, Ba) – Д. И. Менделеев мезгилдик системасы 6-мезгилинин IIА группа элементи, к.н. 56, ат. м. 137,34, щелочтуу жер металлдарына кирет. Жаратылышта Б. ат. м. ¹³⁰Ва, ¹³²Ва, ¹³⁴Ва, ¹³⁷Ва жана ¹³⁸Ва болгон туруктуу жети изотобу бар. Б.К. Шееле биринчи жолу (1774) барий оксиди (ВаО) түрүндө тапкан. Металл түрүндөгү Б. Х. Дэви Ва(ОН)₂ электролиздөөдөн алган (1808). Барий – күмүш түстүү ак, жумшак металл; эрүү температурасы 710 °С; кайноо температурасы 1640 °С. Бирикмелеринде II валенттүүлүктү көрсөтөт. Щелочтуу жер металлдарына кирет. Хим. касиети б-ча кальций, стронцийге окшош. Ва - активдүү металл, абада тез окистенет да, жука кабыкчаны пайда кылат. Суу менен реакцияга кирип Ва(ОН)₂ айланат. Барий галогендер менен реакцияга кирип галогениддер, күкүрт менен сульфид (ВаS), суутек менен гидрид (ВаН₂) пайда кылат. Өнөр жайларда металл түрүндөгү Б. ВаОну алюминий күкүмү менен калыбына келтирүүдөн алынат:

4ВаО + 2Аl = 3Ba + BaO + Al₂O₃

же 6BaO + 4Al = 6Ba + 2Al₂O₃

Ва жана анын Мg, Al менен болгон куймалары вакуум техникасы, металлургия, коргошун менен болгон куймасы басмаканада ариптер даярдоодо колдонулат. Барий пероксиди – BaO₂ суутек переоксидин алуу, өсүмдүк булаларын агартуу, сульфиди – BaS тери жыдытуу үчүн, ВаО – айнек, BaF₂ – оптикалык айнек жана башка көптөгөн бирикмелери, цемент, түрдүү эмалдарды алууда жана медицинада да колдонулат.

Колдонулган адабияттар

Химия: Энциклопедиялык окуу куралы/Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2004. - 422 б. ISBN 9967-14-021-6