Mabinogi
| Ensampel a |
Lien gwerin, ober liennek  |
|---|---|
| Label teythyek |
Mabinogion |
| Synsys ynno/i |
Four Branches of the Mabinogi, Breuddwyd Rhonabwy, Lludd a Llefelys, Breuddwyd Macsen Wledig, Culhwch ac Olwen, Three Welsh Romances |
 Restrennow kelmys war Gemmyn Wikimedia | |
Kuntel a beswar hwedhel selys war an henhwedhel kewsys kembrek yw an Mabinogi. Aga hanow hengovek yw Peder Skorren an Mabinogi (skorren y'n styr ma yw hwedhel a-ji hwedhel).
Drefen an Arlodhes Charlotte Guest dhe gammgonvedhes an ger Kembrek Kres mabynogion (a hwer unnweyth yn unnik, yn kettesten a hwedhel Pwyll yn dew a'n dornskrifow), usys yw an ger 'Mabinogion' a-dhia hi dhe dhyllo hy threylyans Sowsnek awedhyansek a'n Peder Skorren hag eth hwedhel aral rag kampolla an hwedhlow mythoniethel kembrek avel myns oll. Nebes a'n hwedhlow na a gomprehend elvennow istorek a'n Osow Kres yn Kembra, mes ynna kevys yw elvennow a-varra a dheu yn kwreydhek dhyworth bys an Keltyon ha'ga mythologieth.
Synsys yw testennow posekka an hwedhlow yn dew dhornskrif kresosel arbennik, hemm yw Lyver Gwynn Rhydderdh skrifys a-dro dhe 1350, ha Lyver Rudh Hergest, skrifys neb termyn a-dhia 1382 ha 1410.
An Peder Skorren
[golegi | pennfenten]Kuntel a beswar hwedhel ow longya dhe'n keth kylgh yw Peder Skorren an Mabinogi. An peswar hwedhel yw:
- Pwyll Pennsevik Dyved, (Pwyll Pendefig Dyfed)
- Branwen Myrgh Llyr, (Branwen ferch Llŷr)
- Manawydan Mab Lyr, (Manawydan fab Llŷr)
- Math Mab Mathonwy, (Math fab Mathonwy)
Desinys ha skrifys vons gans skrifer roasek, yn kres an 11ves kansvledhen martesen. An linen a's kelm warbarth (yn tanow treweythyow) yw istori Pryderi, mab Pwyll Pennsevik Dyved ha Rhiannon.
An Hwedhlow Teythyek
[golegi | pennfenten]
Y treylyas an Arlodhes Guest ha dyllo seyth hwedhel aral yn hy huntel. Peswar anedha yw hwedhlow a gomprehend elvennow a henhwedhlow kembrek, ha drefen henna henwys yns i An Hwedhlow Teythyek, (Y Chwedlau Brodorol) gans skolheygyon. Aga thitlow yw:
- Hunros Massen Wlesik - (Breuddwyd Macsen Wledig)
- Kesstrif Lludd ha Llefelys - (Cyfranc Lludd a Llefelys)
- Culhwch hag Olwen - (Culhwch ac Olwen)
- Hunros Rhonabwy - (Breuddwyd Rhonabwy)
Drefen bos henhwedhlow a-varr yn kever Arthur Gernow kevys yn Culhwch hag Olwen ha Hunros Rhonabwy, yma dhe skolheygyon Arthurek bern arbennik y'n hwedhlow na. Culhwch hag Olwen yw an hwedhel Kembrek Kres a-varra yn furv lyver, ha Hunros Rhonabwy hwedhel burlesk a-dhia diwedh an Osow Kres yth yw neb sort a barodi a'n hwedhlow a-varra.
Hunros Massen Wlesik a dheriv istori an Emperour Romanek Massen Wlesik ha'y gelmi dhe Segontiwm, an ger ogas dhe Caernarfon. Gwelys yw delanwes Historia Regum Britanniae gans Jeffri a Venow yn apert yn Cyfranc Lludd a Llefelys.
An Tri Romans
[golegi | pennfenten]
An tri hwedhel aswonnys avel an hanow An Tri Romans yw hwedhlow Arthurek, kevys yn rann yn ober an awtour Frynkek, Chrétien de Troyes maga ta. Erbynn lemmyn skolheygyon a grys bos an hwedhlow anserghek an eyl dhyworth y gila, mes bos elvennow ynna selys war ober kottha. An Tri Romans yw:
- Yurles an Fenten, (Iarlles y Fynnon (po Owain))
- Peredur mab Evrek, (Peredur fab Efrawg)
- Gerens hag Enid, (Geraint ac Enid)
Yma'n Tri Romans ow longya dhe'n bys chevalry ha'y dhevosow, ha tylleryow an aventurs liesek yw amstyryus dell yw usys, orth komparya ha doronieth an Peder Skorren.
Istori Taliesin
[golegi | pennfenten]
An Arlodhes Guest a gomprehendas ethves hwedhel nag usi y'n Lyver Gwynn nag y'n Lyver Rudh. An usadow yw sevel orth y gomprehendya yn versyons diwettha an kuntel. Istori dinythyans ha yowynkneth an prydydh Taliesin yw an hwedhel, aswonnys avel
- Istori Taliesin, (Hanes Taliesin (po Chwedl Taliesin po Ystorya Taliesin))
Yma niver a ganow kelmys dhe'n hwedhel, gan nebes anedha kevys y'n desten hy honan.
Fylm
[golegi | pennfenten]Gwrys veu fylm bywhes Y Mabinogi (90 mynysen; kevarwodher: Derec Hayes) yn 2002.
Treylyansow Kernewek
[golegi | pennfenten]Treylya dhe Gernewek Unys y hwrug A.S.D. Smith (Caradar) an kynsa diw rann a'n Mabinogi dhyworth an Kembrek Kres, ha'ga dyllo y'n lyver termyn Kernow 1934-36. Y versyon a veu amendys gans E.G. Retallack Hooper (Talek) ha dyllo yn 1975 gans Kesva an Taves Kernewek. Eyldhyllys veu an dhiw rann yn Kernowek Standard yn 2023 wosa aga bos golegys gans Ian Jackson.
Jowann Richards a dreylyas Peder Skorrenn an Mabinogi dhe Gernewek Kemmyn. Dyllys veu an lyver gans Kernewek Dre Lyther yn 1989 hag arta yn 1994.