Mîtolojiya romayî
Mîtolojiya romayî | |
|---|---|
 | |
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre |
Mîtolojiya Romayî di Romaya Kevnare de gotinên derheqê Xweda, Hebûn û lehengiyê di nav xwe da dihevîne. Di heman dê piraniya ola Romayî jî di wan gotinan û vêjeya vê mîtolojiyê pêk tê.
Romayî bi awaya bawerî de pir tiştan li cîranên xwe wek yewnanî û şaristaniyên din yên Deryaya Navîn standin. Hingî împaratorî mezin bû çanda romayî jî bi cure cure zêde bû û mîtolojiya romayî jî firehtir bû.
Mît, çi yewnanî, çi romayî, çi çandên din, di dawiya rojê de bi têkiliya di navbera xweda û mirovan de têkildar bûn, di vî warî de ji çîrok û çîrokên gelêrî ji hev cuda bûn. Ji bo hemû mirovan, bi gelek awayan, efsaneyan bi peydakirina ewlehiyê jiyan xweş kirin. Divê ew bi hêsanî wekî çîrokên sade neyên hesibandin, ji ber ku, hem li Yewnanîstan û hem jî li Romayê, wan bi mijarên girîng ve mijûl bûne: afirandina dinyayê, xwezaya qencî û xerabiyê, û hetta jîyana axretê. Û, ji ber vê sedemê, van çîrokan di ceribandina demê de li ber xwe dane û bûne beşek ji çanda me ya îroyîn. Tenê pêdivî ye ku meriv li navên gerstêrkên me binêre da ku vê yekê bibîne: Merkûr, Venûs, Mars, Jûpîter, Saturn, Neptûn, Ûranûs û hetta Plûtonê piçûk ê belengaz hemî bi xwedayên Romayê hatine binav kirin.[1]
Mîtolojiya romayî bin bandora cîranan
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Çaxê bajarê Romayê ava bibû Deryaya Navîn di destê du qewmê deryavan de bû. Fenîkeyî pirranî li Rojhilata Navîn û Afrîkaya Bakur cih girtî bûn, Yewnanî jî li Anatolya, Balkan û nîvgirava Îtalyayê cih girtî bûn. Koloniyên Yewnanan li başûrê Îtalyayê û Sîsîlya de gelek çalak bûn. Ev çalakî jî li ser çanda Romayî de bandoreke mayînde hişt. Romayî ne tenê mîtolojiya wan; hûner û Felsefeya wan jî girt.
Bandora mîtolojiya yewnanî di nav çîroka avakirina bajarê Romayê jî xwe xuya kir. Dihat bawerkirin ku her du avakarê bajarê Romûlûs û Remûs neviyê Aeneasê bû. Aeneas jî lehengekî Şerê Troyayê bû kû di nav hêzên Troyayê de şer dikir hemberî Akayiyan, piştî wêrankirina bajarê ji bajarê sax mabû û bi alîkariya Venûsê ji Troyayê revî bû.
Li çîrokên yewnanan de xwedawendên wan jî hebandin.
- Zeus bû Jupîter
- Hêra bû Juno
- Apolon dîsa navê xwe girt
- Artemîs bû Diana
- Afrodîtê bû Venûs
- Atênê bû Mînêrva
- Arês bû Mars
- Posîdon bû Neptunus
- Hadês bû Plûto
- Hêfestos bû Vulcan
- Hermês bû Merkûr
- Hêraklês bû Herkûl
- Kronos bû Saturnus
