Xelata Nobelê ya Fizîkê
(Ji Xelata Nobel a fîzîkê hat beralîkirin)
Xelata Nobelê ya Fizîkê beşek ji xelatên Nobel e. Di warê zanistiya fizîkê de girîngtirîn û mezintirîn xelat e ku her sal di roja mirina damezrênerê Xelata Nobelê, Alfred Nobel de (10'ê berfanbarê) tê belavkirin.
Xelata Nobelê ya Fizîkê | |
|---|---|
| |
 | |
| Dewlet | Swêd  |
| Dema avabûnê |
|
| Malper | nobelprize |
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre | |
Ji zanyarên fizîkê yên ku di warê fizîkê de gavên berbiçav avêtine, keşfên nû kirine, angaştên têr zîrekî avakirine, bi bikaranîna fizîkê mirovahî berî bi riyeka baş birine re tê dayîn.
Endamên Komîteya Nobelê (2005)
- Sune Svanberg, profesorê atomê, gerînendeyê giştî
- Lars Bergström, profesorê fizîka angaştî, sekreter
- Per Carlson, profesorê elementerfîzîkî
- Mats Jonson, profesorê materyalî ya kondensiyer fîzîkê
- Joseph Nordgren, profesorê fîzîka tîrêjên Gamma
- Lennart Stenflo, profesorê plazmafîzîkê
- Ann-Kristin Danielsson, admînîstrator
Xelat bi bihaye 10 milyon kronên swêdî, di 10ê kanûna pêşîn de bi şahiyeke mezin tê dayîn. Yekemîn kesê ku xelata fîzîkê wergirtiye Wilhelm Conrad Röntgen ê alman bû ku di sala 1901ê de Xelata Nobel a Fizîkê girtiye.
Listeya xelatwergirên xelata fizîkê
1901-1910
- 1901: Wilhelm Conrad Röntgen (1845-1923), Almanya
- 1902: Pieter Zeeman (1865-1943), Holland & Hendrik Antoon Lorentz (1853-1928), Holland
- 1903: Antoine Henri Becquerel (1852-1908), Pierre Curie (1859-1906) & Marie Curie (1867-1934)
- 1904: Lord Rayleigh (John William Strutt) (1842-1919)
- 1905: Phillipp Eduard Anton von Lenard (1862-1947)
- 1906: Sir Joseph John Thomson (1856-1940)
- 1907: Albert Abraham Michelson (1852-1931)
- 1908: Gabriel Lippmann (1845-1921)
- 1909: Guglielmo Marconi (1874-1937) & Carl Ferdinand Braun (1850-1918)
- 1910: Johannes Diderik van der Waals (1837-1923)
1911-1920
- 1911: Wilhelm Wien (1864-1928)
- 1912: Nils Gustaf Dalén (1869-1937)
- 1913: Heike Kamerlingh-Onnes (1853-1926)
- 1914: Max von Laue (1879-1960)
- 1915 Sir William Henry Bragg (1862-1942) & Sir William Lawrence Bragg (1890-1971)
- 1917: Charles Glover Barkla (1877-1944)
- 1918: Max Planck (1858-1947)
- 1919: Johannes Stark (1874-1957)
- 1920: Charles Edouard Guillaume (1861-1938)
1921-1930
- 1921: Albert Einstein (1879-1955)
- 1922: Niels Bohr (1885-1962), Denmark
- 1923: Robert Andrews Millikan (1868-1953)
- 1924: Karl Manne Georg Siegbahn (1886-1978)
- 1925: James Franck (1882-1964) & Gustav Hertz (1887-1975)
- 1926: Jean Baptiste Perrin (1870-1942)
- 1927: Arthur Holly Compton (1892-1962) & Charles Thomson Rees Wilson (1869-1959)
- 1928 Sir Owen Richardson
- 1929: Louis de Broglie
- 1930 Sir C.Raman
1931-1942
- 1932: Werner Heisenberg
- 1933: P.A.M.Dirac & Erwin Schrödinger
- 1935 Sir James Chadwick
- 1936: Victor Hess
- 1937: Clinton Davisson & Sir George Paget Thomson
- 1938: Enrico Fermi
- 1939: Ernest Lawrence
- 1940-42: Ji ber bandora şerê cîhanê yê duyemîn nehate dayîn
1943-1950
- 1943: Otto Stern
- 1944: Isoder Rabi
- 1945: Wolfgang Pauli
- 1946: Percy Williams Bridgman
- 1947 Sir Edward Appleton
- 1948: Patrick Blackett
- 1949: Hideki Yukawa
- 1950: Cecil Powell
1951-1960
- 1951 Sir John Cockcroft & Ernest Walton
- 1952: Felix Bloch & Edward Purcell
- 1953: Fritz Zernike
- 1954: Max Born / Walther Bothe
- 1955: Willis Lamb
- 1956: William Shockley
- 1957: Tsung-Dao Lee, Chen Ning Yang
- 1958: Pavel Cherenkov
- 1959: Emilio Segré & Own Chamberlain
- 1960: Donald Glaser
1961-1970
- 1961: Robert Hofstadter
- 1962: Lev Landau
- 1963: J. Hans D. Jensen & Maria Goeppert-Mayer
- 1964: Charles Hard Townes, Nîkolay Basov & Aleksander Proxorov
- 1965: Sin-Itiro Tomonaga, Julian Schwinger, Richard P. Feynman
- 1966: Alfred Kastler
- 1967: Hans Albrecht Bethe
- 1968: Luis W. Alvarez
- 1969: Murray Gell-Mann
- 1970: Hannes Alfvén & Louis Néel
1971-1980
- 1971: Dennis Gabor
- 1972: John Bardeen, Leon N. Cooper & John R. Schreiffer
- 1973: Leo Esaki, Ivar Giaever & Brian Josephson
- 1974 Sir Martin Ryle & Anthony Hewish
- 1975: Aage Bohr, Ben R. Mottelson & L. James Rainwater
- 1976: Burton Richter & Samuel C.C.Ting
- 1977: Phillip W. Anderson, Sir Neville Mott & John H. Van Vleck
- 1978: Pjotr L. Kapitsa / Arno A. Penzias & Robert W. Wilson
- 1979: Sheldon Glashow, Abdus Salam & Steven Weinberg
- 1980: James W. Cronnin & Val L. Fitch
1981-1990
- 1981: Kai M. Siegbahn & Nicolaas Bloembergen
- 1982: Kenneth G. Wilson
- 1983: Subrahmanyan Chandrasekhar & William A. Fowler
- 1984: Carlo Rubbia & Simon van der Meer
- 1985: Klaus von Klitzing
- 1986: Ernst Ruska, Gerd Binning & Heinrich Rohrer
- 1987: Johannes Georg Bednorz & Karl Alexander Müller
- 1988: Leon M. Lederman, Melvin Schwartz & Jack Steinberger
- 1989: Norman Foster Ramsey, Jr.
- 1990: Richard E. Taylor, Jerome Isaac Friedman & Henry Way Kendall
1991-2000
- 1991: Pierre-Gilles de Gennes
- 1992: Georges Charpak
- 1993: Russell A. Hulse, Joseph Hooton Taylor Jr.
- 1994: Bertram N. Brockhouse, Clifford G. Shull
- 1995: Martin L. Perl, Frederick Reines
- 1996: David M. Lee, Douglas D. Osheroff, Robert C. Richardson
- 1997: Steven Chu, Claude Cohen-Tannoudji, William D. Phillips
- 1998: Robert B. Laughlin, Horst L. Störmer, Daniel C. Tsui
- 1999: Gerardus 't Hooft, Martinus J.G. Veltman
- 2000: Zhores I. Alferov, Herbert Kroemer, Jack S. Kilby
2001-2010
- 2001: Eric A. Cornell, Wolfgang Ketterle, Carl E. Wieman
- 2002: Raymond Davis Jr., Masatoshi Koshiba, Riccardo Giacconi
- 2003: Alexei A. Abrikosov, Vitaly L. Ginzburg, Anthony James Leggett
- 2004: David J. Gross, H. David Politzer, Frank Wilczek
- 2005: Roy J. Glauber, John L. Hall, Theodor W. Hänsch
- 2006: John C. Mather, George F. Smoot - bo angaştên wan ên derbarê Big Bang
- 2007: Albert Fert û Peter Grünberg - bo keşfên wan ên derbarê nanoteknolojî
- 2008: Yoichiro Nambu , Makoto Kobayashi û Toshihide Maskawa
- 2009: Charles K.Kao , Willard S.Boyle û Gerorge E.Smith
- 2010: Andre Geim û Konstantin Novoselov
2011-2020
- 2011: Saul Perlmutter , Brain P.Schmidt û Adam G.Riess
- 2012: Serge Haroçe û David J.Wineland
- 2013: François Englert û Peter Higgs
- 2014: Isamu Akasaki , Hiroşi Amano û Şuji Nakamura
- 2015: Takaaki Kajita û Arthur B.MaDonald
- 2016: David J.Thouless , F.Duncan M.Haldane û J.Miçael Kosterlitz
- 2017: Rainer Weiss , Barry C.Bariş û Kip S.Thorne
- 2018: Arthur Aşkin , Gérard Mourou û Donna Strickland
- 2019: James Pêbles , Miçel Mayor û Didier Queloz
- 2020: Roger Penrose , Reinhard Genzel û Andrea Ghez