Sprooch
(mieh kölsche Sigge)
unn jeshrivve wii_mer_t_shprish
(mieh Sigge jeshrivve wii_mer_t_shprish)
En Shprooch (och Sprooch, Schprooch, shproach jeshrivve) is jätt, dat jeshproche weed. Ander saare, Shprooche weede jeshwaadt. Die Wikkipedija hee es for e Bëijshpill en der ripuarische Shprooch jeshriwwe, on et jitt och Wikkipedija's in andere Shprooche.
De Weßßeschaff fun de Shprooche säädt, mer hann minnßtenß jood övver 8600 Shprooche op der Wälldt, andere kalle sujaa fun 35 000 udder noch mieh Shprooche.
Shprooche deene der Vershtändejong. Eine säät jätt, ene ander vershteiht dat, un kann och jätt domet aanfange. Esu fungkßeneet dat met dä Shprooche, un doh senn se och för jedaach. Mer scheck sesch beim Schwaade, Shriive, un esu, jäjesiggesh Enfommazjuhne hen un her, di en dä Shprooch ußjedröck wääde.
De allermiehßte Shprooche deiht mer shwaade, un ene joode Deijl vun uns Shprooche kam_mer opschriive un domet och övver en lange Zick faßhallde. Ätlijje Shprooche han_er Jebääede udder Zeijshe, om sesh domet shtumm ußzedröcke.
Opbou
[Ändere · der Quälltäx ändere]Shprooche hann enne Fürat an Wööt, wo drahn mer de ëijnzellne Shprooche äkänne kann. För jewööhnlesch deiht mer en Reih vun dä Wööt henger enander hange beim Kalle, un beldt esu ene Saz en dä Shprooch. Doför, wi mer dat määt, jitt et Rääjelle. Di senn en alle Shprooche angersch, un jehüüre zo dä Sprooch, als ene faßte Beshtanddeil. Jenou esu kam_mer Säz henger enander hange, öm ene Senn ußzedröcke, wo eine Saz nit jenooch es. Un esu wigger. Janz kumpläxe Saache kumme als ene lange Kall, odder als e Shoushpell, en Oppföhrung, odder en Böösho dohëo.
Weßßeschaffte
[Ändere · der Quälltäx ändere]En de Wesseschaffte vun de Shprooche beschäftesch sesch de Lëxėk met dä Wööt, di doh sėnn, de Ettümmoloji domet, wi di wall äntshtande sėnn, de Onnomasjoloji domet, wi de Wööt övvehoup jebelldt wääde künne. De Jrammatėk es doför zohshtändesch, opzezëije, wi de Wööt bem Säz boue prinzippijäll verändert wääde, mer säät och: jebeush wääde. De Syntax deit dann liehre, wie mer de jebeuchte Wööt zosammepossumeteet, öm Säz druß wääde ze lohße, un wat un wi do de Böujunge zosamme ze shton hann, domet dat och all sing Reschteschkeit kritt un shtemmp. En de Rhetoorėk deiht mer sesch dann domet bevaße, uß enem Pöngel Säz en schöne Redd odder_ene jode Vördraach ze forrme, un de Litteratuurweßßeschaff lohrt sesch opjeschrevve Shprooch, alsu Tëx, aan, un weiß jätt dozoh ze saare. De Ochtojraffi säät uns, wi en en Shprooch der iere Täx jeshrevve wääde, de Foneetėk un dä ier Ongerjlėdderunge befaße sesh domet, wi de Shprooch klenge deiht, un de Loggopäddi kann unß liehre, wi mer dä Klang hen kritt, wam_mer et noh_nit kann.
Jetz kam_mer de ongerscheedlijje Shprooche och zosamme, of nevvenëijn bėtraachte — dat määt de Verjliishende Shprochweßßeschaff un verzallt uns, wat de Ongerscheed un Jemëijnsamkeite sinn, un belldt udder beschriev esu Shprochejroppe, -famillije, Dialëkte, un noch ene janze Pöngel fun shpezijëlle Schmölzjer us Shprooche, un Zosammehäng zwesche de Shprooche.
Mer kann der Senn vun dämm, wat ens en eine Shprooch jesaat wood, en en annder Shprooch övverdraare, wam_mer_t kann, dat nännt mer övversäze. Bei jeshrevve Saache jenou esu. Jäz kam_mer och dä Klang vun wat en eine Shprooch opjeschrevve woodt, en en ander Shprooch övverdraare, oohne op dr Senn ze aachte, dä Förjang heijß Tranßkrėpßjůhn.
Övverhoup, de miihßte Shprooche hann en Schreff, woh se mit jeshrevve wääde. Di es lang nit bei alle Shprooche desellve, ävver de winnishßte Schreffte wääde nur för ein Shprooch jebruch, un et jidd_er och en Aanzahl Shprooche, di mer en zwei odder sujaa mieh Shreffte schriif. Dat kann äntweder oder sinn, mer wääßelt do nit meddsendren de Shreff, ävver em Japaanesche schriif mer bes_op fönnef Schreffsüßteme jemesch, wam_mer dat well.
