Чанакья
| Чанакья | |
| Жалпы мағлұмат | |
|---|---|
| Туған күні |
б.з.б. 370 ж.ш. |
| Қайтыс болған күні |
б.з.б. 283 ж.ш. |
| Қайтыс болған жері | |
| Азаматтығы | |
| Ұлты |
үндіс |
| Шығармашылығы | |
Чанакья (pronunciation ; б.з.б. 370 – 283 жылдар шамасы)[1], лаұап аттары Каутилья Вишнугупта және Ватсьяяна — әйгілі үнді брахма, философ және патша кеңесшісі.
Б.з.б. 321 жылы Магадха патшалығында Чандрагуптаның таққа отырғанының және алдыңғы Нанда әулетінің (б.з.б. 317 ж.) биліктен айрылуының себепкерлерінің бірі болған.
Чанакьяны саяси қырандығы, қулығы және болжағыштығы үшін биік бағалап, Үндістан тарихшысы Никколо Макиавеллимен салыстырған. Чанакья-сутра атты және Чанакья-раджанитишастра атты саясат және өнегелік туралы трактаттарының авторы Чанакья деп есептеледі. Каутилья және Вишнугупта атымен «Артхашастра» («Пайда туралы ғылым»)[2] атты саяси трактатын жазған. Бұл кітаптің аты қазақшаға аударғанда «Пайда туралы ғылым» деген мағынаны білдіреді. Кітапта алғашқы рет арнайы қызметтердің маңызы, олардың жұмыс істеу принциптері қарастырылған.
Чанакья классикалық экономиканың және саясаттанудың корифейі болып саналады.[3][4][5][6]
Күнделікті өмірде Чанакья Таксила оқу орталығында мұғалі болған. Патшаның кеңесшісі болып отырып, ол біріккен Маурия империясының қалыптасуына жауап берген.
Чанакьяның еңбектері Гупта империясының заманында жоғалып, 1915 жылға дейін табылмаған.
Вишакхадаттаның «Мудраракшаса» атты шығармасында Чанакья бас кейіпкері.
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ S. K. Agarwal Towards Improving Governance — Academic Foundation. — P. 17. — ISBN 978-81-7188-666-1.
- ↑ Mabbett, I. W. (1964). "The Date of the Arthaśāstra". Journal of the American Oriental Society (American Oriental Society) 84 (2): 162–169. doi:10.2307/597102. JSTOR 597102. ISSN 0003-0279.
- ↑ L. K. Jha, K. N. Jha (1998). «Chanakya: the pioneer economist of the world», International Journal of Social Economics 25 (2-4), p. 267—282.
- ↑ Waldauer, C., Zahka, W.J. and Pal, S. 1996. Kauṭilya’s Arthashastra: A neglected precursor to classical economics Үлгі:Недоступная ссылка. Indian Economic Review, Vol. XXXI, No. 1, pp. 101—108.
- ↑ Tisdell, C. 2003. A Western perspective of Kauṭilya’s Arthasastra: does it provide a basis for economic science? Economic Theory, Applications and Issues Working Paper No. 18. Brisbane: School of Economics, The University of Queensland.
- ↑ Sihag, B.S. 2007. Kauṭilya on institutions, governance, knowledge, ethics and prosperity. Humanomics 23 (1): 5-28.