Bluzɩ
Bluzɩ pɩkɛ soo mabɩtʊ tʊmɩyɛ yaa mbʊ kabɩyɛ tʊ yaɣ se minziiki yɔ, pɩkɛna keɣa cɩmʊʊ pʊ-tɔbʊʊ pʊ-tʊ ɛnʊ ɛɖɩɣna yɔɔdʊʊ ɖɔɖɔ lɛ ɛɖɩɣna mabʊ, ɛyaa pɛkɛ Afrika Amerika ajɛyɛ taa ɛyaa. Bluzɩ tʊmɩyɛ ñɔ Etaazuunii nɛ hadɛ ajɛyɛ taa kpaɣ kpaɣɖʊ 19 alɩwatʊ taa. Cɩmʊʊ maɖʊ ɛnʊ ɛyɔɔdʊʊ nabʊyʊ taa kɛ ɛ-kʊñɔŋ tɔm yaa ɛ-tɩlasɩ tɔm e-fezuu caɣʊʊ taa.
Tɔmpiye Bluzɩ lɩna Ɛŋglɩsɩ yɔɔdaɣ taa se blue devils (pʊ-tɔbʊʊ se eleuu yulee tʊ), nɛ palɩzɩɣ tɔbʊʊ keekee kɔyɔ ɖɩnɩɣ se pɩkɛ lɩmaɣza kɩkpɛda. Tɔmpiye blue ɖɩ-taa peeɖe blue ñɔɔ ɖɩlɩna ɖɔɖɔ fransɩɩ kʊnʊŋ kɩbɩnʊʊ taa nɛ ɖɩ-tɔbʊʊ se tɩ maɣmaɣ tɔm kɛdʊʊ.
Bluzɩ wɛtʊ kɩbɩndʊ sakɩyɛ lɩna Etaazuunii nɛ hadɛ kiŋ ajɛyɛ taa kpaɣ kpaɣɖʊ 19 tɛmtʊ wɛɛ taa nɛ kpaɣɖʊ 20 paɣzɩyɛ alɩwaatʊ. Wɛtʊ tɩɩkɛ yɔɔdaɣ, nɛ nabʊyʊ taa lɛ pamakɩ kpenzelasi kɩbɩnzɩ. Pɩɩkɛ kɔzɩ kɔzɩ yɔlɩtʊ hayɩm naa taa kɛ Mississipi fɛɛŋ taa (Senatobia nɛ Clarksdale hɛkɩŋ taa).
Bluzɩ naa kaaɖɔɔ piŋ nɛ kɩwɛna cɩmɩŋ wondu sakɩyɛ, tɩ-taa kɔyɔ diddley bow, pɩkɛ nimiye cikpeɖe naɖɩyɛ padama-ɖɩ kpoŋgbolo nakʊyʊ ɛnʊ payaɣ se jug, pulone naɖɩyɛ pama-ɖɩ nɛ tɛtʊ nɛ ɖɩ-taa pahʊlaɣ. Pʊwayɩ yɔ Bluzɩ ɛsɛ naa nɛ kɩ-wondu lɩɩ ndɩ ndɩ kpaɣ ɛzɩ cɩmʊʊ kiwiwuu, piyanoo nɛ eheɣsi cɩmɩŋ.
