ლასლო ლოვასი

ლასლო ლოვასი
უნგრ. László Lovász
დაბ. თარიღი	9 მარტი, 1948(1948-03-09) (76 წლის)
დაბ. ადგილი	ბუდაპეშტი
მოქალაქეობა	უნგრეთი  აშშ
საქმიანობა	მათემატიკოსი, ინფორმატიკოსი, უნივერსიტეტის პროფესორი
მუშაობის ადგილი	ეტვეშ ლორანდის უნივერსიტეტი, იელის უნივერსიტეტი და Hungarian Academy of Sciences
ალმა-მატერი	ეტვეშ ლორანდის უნივერსიტეტი და Fazekas Mihály Gimnázium
განთქმული მოსწავლეები	ტამაშ სენი, ვან ვუ, ანდრას ფრანკი
სამეცნიერო ხარისხი	მეცნიერებათა კანდიდატი
მეუღლე	Katalin Vesztergombi
ჯილდოები	Wolf Prize in Mathematics , კნუთის პრემია , გიოდელის პრემია , ფალკერსონის პრემია , Brouwer Medal , George Pólya Prize, ჯონ ფონ ნოიმანის თეორიის პრემია , Kyoto Prize in Basic Sciences , Széchenyi Prize , Fellow of the American Mathematical Society , honorary doctorate from the University of Waterloo, ფალკერსონის პრემია , აბელის პრემია , Gauss Lectureship და Paul Erdős Prize
საიტი	cs.elte.hu/~lovasz/
ლასლო ლოვასი ვიკისაწყობში

ლასლო ლოვასი ( უნგრ. Lovász László, ˈlaːsloː ˈlovaːs ; დ. 9 მარტი, 1948 ) — უნგრელი მათემატიკოსი, ცნობილია შრომებით კომბინატორიკის დარგში, რისთვისაც დაჯილდოვდა არაერთი პრესტიჟული პრიზით.

ამერიკის შეერთებული შტატების მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის წევრი (2012).

ბიოგრაფია

დაიბადა ქირურგის ოჯახში. მასზე დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა პალ ერდეშის სტატიებმა და მასთან პირადმა შეხვედრებმა. სკოლაში სწავლისას სამჯერ მოიპოვა ოქროს მედალი მათემატიკის საერთასორისო ოლიმპიადებზე (1964, 1965, 1966; 1963 წელს მიიღო ვერცხლის მედალი), ხოლო 2008 წელს მედალი აიღო მისმა ვაჟმა.

1970 წელს გალაი ტიბორის ხელმძღვანელობით უნგრეთის მეცნიერებათა აკადემიაში დაიცვა საკანდიდატო დისერტაცია. 1990-იან წლებში მუშაობდა იელის უნივერსიტეტში პროფესორად და 2006 წლამდე თანამშრომლობდა Microsoft Research- თან. შემდეგ დაბრუნდა ბუდაპეშტის უნივერსიტეტში მათემატიკის ინსტიტუტის დირექტორის თანამდებობაზე.

სამეცნიერო წვლილი

ლასლო ლოვასის შრომები ძირითადად ეხება დისკრეტულ მათემატიკას, მათ შორის გრაფიკის თეორიასა და კომბინატორიკას (ძირითადად კომბინატორიული ოპტიმიზაცია), ასევე თეორიულ კომპიუტერულ მეცნიერებას. ის ცნობილია, როგორც მრავალი აპლიკაციის მქონე ლენსტრა-ლენსტრა-ლოვასის ალგორითმის (LLL ალგორითმი) თანაავტორი. ლოვასმა დაამტკიცა სრულყოფილი გრაფიკების თეორია (რომელმაც მას თავდაპირველი პოპულარობა მოუტანა), აღმოაჩინა ხუთკუთხედის შენობის ტევადობა (შეფასება, რომელიც მან ამ შემთხვევაში გამოიყენა, ამჟამად ცნობილია ლოვასის რიცხვის სახელწოდებით), დაამტკიცა კნესერის გრაფის ქრომატური რიცხვის ფორმულა. ჩამოაყალიბა ცნობილი ვარაუდის ჰამილტონის ციკლის შესახებ. გარდა ამისა, ლასლო ლოვასმა LLL ალგორითმის გარდა მრავალი სხვა ალგორითმი შეიმუშავა, დაამტკიცა ლოვასის ლოკალური ლემა, მუშაობდა PCP თეორემაზე და გაავრცელა ელიფსოიდური მეთოდი. ლოვასმა ასევე დაწერა რამდენიმე ცნობილი წიგნი დისკრეტული მათემატიკის შესახებ.

აღიარება

2007–2010 წლებში იყო საერთაშორისო მათემატიკოსთა კავშირის პრეზიდენტი.

2008 წელს მიიღო გრანტი ევროპის კვლევითი საბჭოსგან. 2008 ევროპის მათემატიკოსთა კონგრესზე გამოვიდა პლენარული მოხსენებით. ლასლო ლოვასი არჩეულ იქნა რუსეთის მეცნიერებათა აკადემიის უცხოელ წევრად (2006), შვედეთის სამეფო მეცნიერებათა აკადემიის (2007 წ.), 2009 წელს ლონდონის მათემატიკური საზოგადოების საპატიო წევრად. შედის სამეცნიერო ინფორმატიკის ინსტიტუტის ყველაზე ციტირებულ მკვლევართა სიაში. 2012 წლიდან არის ამერიკის მათემატიკური საზოგადოების სრულუფლებიანი წევრი.

პალ ერდეშთან ერთად 6 სტატიის თანაავტორია (რისი წყალობითაც გახდა ერდეშის რიცხვის მფლობელი რომელიც უდრის 1-ს).

Ჯილდოები

• 1985 — უნგრეთის სახელმწიფო პრემია
• 1979 — George Pólya Prize
• 1998 — ღირსების ორდენის კომანდორი
• 1981 — საუკეთესო ნაშრომი ინფორმაციის თეორიაზე IEEE-სგან
• 1982 – ფულკერსონის პრემია
• 1993 — ბროუერის მედალი
• 1996 — ეილერის ლექცია
• 1999 — კნუტის პრემია
• 1999 — ვოლფის პრემია მათემატიკაში
• 2001 — გიოდელის პრემია
• 2006 — ფონ ნეუმანის თეორეტიკული პრემია
• 2007 — ბოიაის პრემია
• 2008 — სეჩენის პრემია
• 2010 — კიოტოს პრემია საბაზისო მეცნიერებებში
• 2012 — ფულკერსონის ჯილდო
• 2021 — უნგრეთის წმინდა სტეფანეს ორდენი.
• 2021 — აბელის პრემია

პირადი ცხოვრება

ლასლო ლოვასი დაქორწინებულია კოლეგა- მათემატიკოს კატალინ ვესტერგომბიზე, რომელთან ერთადაც მონაწილეობდა მათემატიკაში განსაკუთრებული ნიჭით დაჯილდოვებულ  სკოლის უფროსკლასელ მოსწავლეთა პროგრამაში. წყვილს ჰყავს ოთხი შვილი. მეცნიერს აქვს უნგრეთის და ამერიკის შეერთებული შტატების ორმაგი მოქალაქეობა.

თანაავტორი ან რედაქტორია შემდეგი წიგნების:

• ლოვაშ ლ. , პელიკან ჯ. , ვეშტერგომბი კ. : Kombinatorika, Tankönyvkiadó, ბუდაპეშტი , 1977 წ
• გაქს პ. , ლოვაშ ლ. : Algoritmusok, Müszaki Könyvkiadó, ბუდაპეშტი , 1978; Tankönyvkiadó, ბუდაპეშტი, 1987 წ
• ლ. Lovász: Combinatorial Problems and Exercises, Akadémiai Kiadó - North Holland, Budapest, 1979, შესწორებული: Elsevier, Akadémiai Kiadó , 1993, ხელახალი ბეჭდვა: AMS Chelsea Publishing, 2007 წ.
• ლ. ლოვასი, მ. დ. Plummer: Matching Theory, Akadémiai Kiadó - ჩრდილოეთ ჰოლანდია, ბუდაპეშტი , 1986 წ
  • რუსული თარგმანი Ловас Л., Пламмер М. Прикладные задачи теории графов. - მსოფლიო, 1998 წ. — ISBN 5-03-002517-0 .
• ლ. Lovász: An Algorithmic Theory of Numbers, Graphs and Convexity, CBMS-NSF რეგიონალური კონფერენციების სერია გამოყენებითი მათემატიკაში 50, SIAM, ფილადელფია, პენსილვანია , 1986 წ
• მ. გროშელი, ლ. ლოვასი, ა. Schrijver: გეომეტრიული ალგორითმები და კომბინატორიული ოპტიმიზაცია, Springer , 1988 წ
• ბ. კორტე, ლ. ლოვასი, რ. Schrader: Greedoids, Springer , 1991 წ
• რონალდ გრეჰემი, მ. გროშელი, ლ. Lovász (eds.): Handbook of Combinatorics Elsevier Science B. ვ. , 1995 წ
• ლ. ლოვასი, ჯ. პელიკანი, კ. ვეშტერგომბი კ. : დისკრეტული მათემატიკა: ელემენტარული და მიღმა, სპრინგერი, ნიუ-იორკი , 2003 წ