იხილეთ წყარო გვერდისთვის ვენა

{{ინფოდაფა ვენა}}
{{მსოფლიო მემკვიდრეობა|1033}}
'''ვენა''' ({{lang-de|Wien [viːn]}}) — [[ავსტრია|ავსტრიის]] [[დედაქალაქი]] და ასევე [[ავსტრიის მხარეები|ავსტრიის ცხრა მხარიდან]] ერთ-ერთი. 1,6 მილიონი მოსახლეობით (2,2 მილ. აგლომერაციაში, მთელი ავსტრიის მოსახლეობის ¼-ზე მეტი.) ვენა ავსტრიის უდიდესი ქალაქია, ისევე როგორც მისი ეკონომიკური და პოლიტიკური ცენტრი. არის [[ევროპის კავშირი]]ს სიდიდით მეათე [[ქალაქი]].

ვენაში აქვს შტაბ-ბინა რამდენიმე საერთაშორისო ორგანიზაციას, მათ შორის: [[გაეროს ინდუსტრიული განვითარების ორგანიზაცია]] (UNIDO), [[ნავთობის ექსპორტიორ ქვეყანათა ორგანიზაცია]] (OPEC) და [[საერთაშორისო ატომური ენერგიის სააგენტო]] (IAEA).

ქალაქი მდინარე [[დუნაი]]ს ორივე სანაპიროზე მდებარეობს და მხოლოდ 60 კმ-შია ავსტრიის აღმოსავლეთის საზღვართან. ვენა [[ცენტრალური ევროპა|ცენტრალური ევროპის]] სამხრეთ-აღმოსავლეთ კუთხეში მდებარეობს, ძალიან ახლოს [[ჩეხეთი|ჩეხეთთან]], [[სლოვაკეთი|სლოვაკეთთან]] და [[უნგრეთი|უნგრეთთან]].

ვენა [[ევროპა|ევროპის]] ერთ-ერთი ყველაზე დახვეწილი ქალაქია და საკუთარი ხანგრძლივი და მდიდარი ისტორიით დამსახურებულად უჭირავს დასავლეთის ცივილიზაციასა და მსოფლიო კულტურაში განსაკუთრებული ადგილი. საუკუნეთა მანძილზე წარმოადგენდა [[საღვთო რომის იმპერია|საღვთო რომის იმპერიის]] ცენტრს, საიმპერატორო დედაქალაქსა და [[ჰაბსბურგები]]ს რეზიდენციას. ამ დროიდან იგი განვითარდა, როგორც [[ევროპა|ევროპის]] კულტურული და პოლიტიკური ცენტრი. ვენა მეოთხე ქალაქი იყო [[ლონდონი]]ს, [[ნიუ იორკი]]სა და [[პარიზი]]ს შემდეგ, რომლის მოსახლეობაც ორ მილიონს ითვლიდა. [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს შემდეგ ვენამ თავისი მოსახლეობის თითქმის მეოთხედი დაკარგა. ვენის ძველი ცენტრალური ნაწილი, რომელიც [[ჰაბსბურგები|ჰაბსბურგების დინასტიამდეც]] არსებობდა, ასევე [[შენბრუნის სასახლე]] [[ავსტრია|ავსტრიის რესპუბლიკის]] მოთხოვნით შეტანილი იქნა [[იუნესკო]]ს მსოფლიო მემკვიდრეობის სიაში.

== სახელწოდება ==
ვენა იმ მცირერიცხოვან ძველ [[ქალაქი|ქალაქთა]] სიას მიეკუთვნება, რომელთა სახელი სხვადასხვა ენებში სხვადასხვაგვარადაა. [[გერმანული ენა|გერმანულად ქალაქს]] ''Wien (ვინ)'' ეწოდება, [[ნიდერლანდური ენა|ნიდერლანდურად]] კი — ''Wenen''. [[ინგლისი|ინგლისში]], [[იტალია]]ში, [[ესპანეთი|ესპანეთში]], [[პორტუგალია]]სა და სხვა ქვეყნებში ვენა ''Vien(n)a-''ს სახელითაა ცნობილი. საფრანგეთში ''Vienne-''ს უწოდებენ (ხშირად ფრანგულ სახელწოდებას დაერთვის სიტყვა ''Autriche'' საფრანგეთშივე არსებული ქალაქი [[ვიენი]]საგან განსასხვავებლად).

განსხვავებულია ქალაქის [[უნგრული ენა|უნგრული]] და [[სერბული ენა|სერბული]]/[[ხორვატული ენა|ხორვატული]]/[[ბოსნიური ენა|ბოსნიური]] დასახელებები Bécs და Beč. ორივე სიტყვა წარმოიშვა [[ოსმალური ენა|ოსმალური]] სიტყვისაგან ''Beç'', რომელსაც თანამედროვე [[თურქული ენა|თურქულ ენაში]] ''Viyana'' ეწოდება.

არსებობს კიდევ ერთი განსხვავებული, [[სლოვენიური ენა|სლოვენიური]] სახელწოდება — ''Dunaj'', რაც ქალაქს [[მდინარე]] [[დუნაი]]ს ნაპირზე მდებარეობის გამო დაერქვა. თუმცა, თავად [[მდინარე]] [[დუნაი]]ს [[სლოვენიური ენა|სლოვენიურად]] Donava. ვენას ჩეხურად ჰქვია ''Videň'', სლოვაკურად ''Viedeň'', პოლონურად ''Wiedeń''. ქალაქის სახელწოდების ეს ვარიანტი მომდინარეობს ამავე სახელწოდების (ვიდენი) უბნისაგან, რომელიც ვენის ძველ ნაწილში მდებარეობს.

რომაულ წყაროებში ვენა მოხსენიებულია ძველი [[ლათინური ენა|ლათინური]] სახელწოდებით — ''[[ვინდობონა|Vindobona]]''.

=== ვენა სხვა ქვეყნებში ===
[[აშშ|შეერთებულ შტატებსა]]  და [[კანადა]]ში არსებობს რამდენიმე დასახლება, რომლებიც ავსტრიის დედაქალაქის გერმანულ ან ინგლისურ სახელწოდებას ატარებენ. ეს ქალაქები ძირითადად დაარსებულია ემიგრანტების მიერ, რომლებმაც ახალ დასახლებებს ძველი მშობლიური ქალაქის სახელი უწოდეს. 
* ქალაქები სახელწოდებით ''Wien'' არის [[უისკონსინი]]სა და [[მისური]]ს შტატებში.
* ''Vienna'' — [[ჯორჯია]], [[ილინოისი]], [[ლუიზიანა]], [[მეინი]], [[მერილენდი]], [[მისური]], [[ნიუ იორკი]],  [[ონტარიო]] ([[კანადა]]), [[სამხრეთი დაკოტა]], [[ტეხასი]], [[ვირჯინია]], [[უისკონსინი]] და [[დასავლეთი ვირჯინია]]
* ''New Vienna'' — [[ოჰაიოს შტატი|ოჰაიო]] და [[აიოვა]]
* ''South Vienna'' — [[ოჰაიოს შტატი|ოჰაიო]]
ჩრდილოეთ ამერიკაში ''ვიენა'' ან ''ვენა'' იშვიათად გამოიყენება ასევე ქალის სახელისათვისაც.

== ისტორია ==
=== ადრეული ისტორია ===
საუბრობენ, რომ ვენა მუდმივად დასახლებული ადგილი ძვ. წელთაღრიცხვით 500 წლიდან არის, მას შემდეგ რაც დანუბეს მდინარეზე [[კელტები]] დასახლდნენ. ძვ. წ. 15 წელს, რომაელებმა ქალაქის შემოსასვლელი გაამაგრეს რათა რომის იმპერია ჩრდილოეთში არსებული გერმანული ტომებისგან დაეცვათ.

ახლო კავშირი სხვა კელტურ ხალხებთან საუკუნეები გაგრძლდა. ირლანდიელი ბერი წმინდა კოლმანი მელკის სააბატოშია დაკრძალული, წმინდა ფერგილი კი ზალცბურგის ეპისკოპოსად 40 წელი მსახურობდა. ირლანდიელ ბენედიქტელთა ორდენის ბერებმა XII საუკუნის სამონასტრო კომპლექსები დაარსეს. ასეთი კავშირების მტკიცებულება არსებობს ვენის დიდებული შოთენშტიფთის მონასტრის (შოტლანდიელთა სააბატო) სახით, რომელშიც ერთ დროს უამრავი ირლანდიელი ბერი მოღვაწეობდა. 

976 წელს, ლეოპოლდ I [[აღმოსავლეთი მარკა|აღმოსავლეთ მარკის]] გრაფი გახდა. ეს იყო 60 მილზე გაშენებული რაიონი მდინარე დანუბეზე, რომელიც [[ბავარია|ბავარიის]] აღმოსავლეთ საზღვარს წარმოადგენდა. თავდაპირველი რაიონი გაიზარდა და ავსტრიის საჰერცოგოდ იქცა. ყოველი შემდეგი ბაბენბერგელი მბრძანებელი საჰერცოგოს აღმოსავლეთით, მდინარე დანუბეს გასწვრივ აფართოებდა, რის შედეგადაც საბოლოოდ შემოისაზღვრა ვენა. 1145 წელს, ავსტრიის ჰერცოგმა ჰენრი II-მ ბაბენბერგთა საოჯახო რეზიდენცია [[კლოსტერნოიბურგი|კლოსტერნოიბურგიდან]] ვენაში გადმოიტანა. ამ დროიდან მოყოლებული, ვენა ბაბენბერგთა დინასტიიც ცენტრად იქცა. <ref>Lingelbach, William E. (1913). ''The History of Nations: Austria-Hungary''. New York: P. F. Collier & Son Company. pp. 91–92. ASIN B000L3E368</ref>

1440 წელს, ვენა [[ჰაბსბურგები|ჰაბსბურგთა]] დინასტიის საცხოვრებელ ქალაქად იქცა. ის საბოლოოდ გაიზარდა და [[საღვთო რომის იმპერია|საღვთო რომის იმპერიის]] დე ფაქტო დედაქალაქი გახდა 1437 წელს, ისევე როგორც კულტურული ცენტრი ხელოვნების, მეცნიერების, მუსიკისა და კულინარიის. 1485-დან 1490 წლამდე ქალაქი უნგრეთმა დაიპყრო. 

XVI და XVII საუკუნეებში, ქრისტიანულმა ძალებმა ორჯერ შეაჩერეს [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის იმპერიის]] ჯარები ქალაქის კედლებთან (ვენის ალყა 1529 წელს და ვენის ბრძოლა 1683 წელს). 1679 წელს ქალაქში ბუბონური შავი ჭირი მძვინვარებდა, რომელმაც ქალაქის მოსახლეობის თითქმის მესამედი შეიწირა.<ref>Spielman, John Philip (1993). ''The city & the crown: Vienna and the imperial court, 1600–1740''. West Lafayette, Indiana: Purdue University Press. p. 141 ISBN 1-55753-021-1</ref>

=== ავსტრო-უნგრული იმპერია და XX საუკუნის დასაწყისი ===
1804 წელს, [[ნაპოლეონის ომები|ნაპოლეონის ომების]] მიმდინარეობისას, ვენა ახლად წარმოქმნილი [[ავსტრიის იმპერია|ავსტრიის იმპერიის]] დედაქალაქი გახდა. ქალაქი აგრძელებდა ევროპულ და მსოფლიო პოლიტიკაში დიდი როლის შესრულებას, უმასპინძლა რა ცნობილ [[ვენის კონგრესი|ვენის კონგრესს]] 1814-15 წლებში. 1867 წლის  [[ავსტრია-უნგრეთის კომპრომისი|ავსტრია-უნგრეთის კომპრომისის]] შემდეგ ვენა კვლავ დარჩა [[ავსტრია-უნგრეთის იმპერია|ავსტრია-უნგრეთის იმპერიის]] დედაქალაქი. ქალაქი კლასიკური მუსიკის ცენტრი იყო და [[ვოლფგანგ ამადეუს მოცარტი|ვოლფგანგ ამადეუს მოცარტის]] ვენაში გადასვლის შემდეგ [[ვენის კლასიკური სკოლა]] შეიქმნა. XIX საუკუნის მეორე ნახევრში ქალაქის ძველი გარეუბნები გაერთიანდა და ვენა მნიშვნელოვნად გაფართოვდა. პირველი მსოფლიო ომის შემდეგ, 1918 წელს ვენა [[გერმანული ავსტრია|გერმანული ავსტრიის]], ხოლო 1919 წელს [[ავსტრიის პირველი რესპუბლიკა|ავსტრიის პირველი რესპუბლიკის]] დედაქალაქი გახდა. 

გვიანი XIX საუკუნიდან 1938 წლამდე, ქალაქი მაღალი კულტურისა და [[მოდერნიზმი|მოდერნიზმის]] ცენტრად რჩებოდა. ვენა მასპინძლობდა ისეთ კომპოზიტორებს, როგორებიც იყვნენ [[იოჰანეს ბრამსი]], [[ანტონ ბრუკნერი]], [[გუსტავ მალერი]] და [[რიხარდ შტრაუსი]]. ქალაქის კულტურული ღვაწლი, სხვა დანარჩენთან ერთად მოიცავს [[ფსიქოანალიზი|ფსიქოანალიზს]], ვენის მეორე კლასიკურ სკოლას, ადოლფ ლოოსის არქიტექტურას, [[ლუდვიგ ვიტგენშტაინი|ლუდვიგ ვიტგენშტაინის]] ფილოსოფიას და რაღა თქმა უნდა [[ვენის წრე|ვენის წრეს]]. 1913 წელს [[ადოლფ ჰიტლერი]], [[ლევ ტროცკი]], [[იოსიპ ბროზ ტიტო]], [[ზიგმუნდ ფროიდი]] და [[იოსებ სტალინი]] ყველა ვენის ცენტრალურ ნაწილში ერთმანეთისგან რამდენიმე მილის დაშორებით ცხოვრობდნენ, ზოგიერთი მათგანი ერთი და იგივე კაფეების მუდმივი კლიენტებიც კი გახლდნენ.<ref>https://www.bbc.co.uk/news/magazine-21859771 ''BBC News''. 18 April 2013. Retrieved 11 November 2013. <q>Freud's favourite haunt, the Cafe Landtmann, still stands on the Ring, the renowned boulevard which surrounds the city's historic Innere Stadt.</q>

<q>Trotsky and Hitler frequented Cafe Central, just a few minutes' stroll away, where cakes, newspapers, chess and, above all, talk, were the patrons' passions.</q></ref>  ავსტრიელებმა ვენას როგორც [[სოციალიზმი]]ს ცენტრი ისე დაუწყეს ყურება, აქედან წამოვიდა ქალაქის იმდროინდელი მეტსახელიც „Das rote Wien“, რაც გერმანულად წითელ ვენას ნიშნავს. ავსტრიის სამოქალაქო ომის დროს 1934 წელს, კანცლერმა [[ენგელბერტ დოლფუსი|ენგელბერტ დოლფუსმა]], სოციალისტური დაჯგუფებების მიერ დაკავებული საცხოვრებელი სახლების გასანთავისუფლებლად ავსტრიის არმია გაგზავნა.

=== Anschluss-ი ანუ შეერთება და მეორე მსოფლიო ომი ===
[[ფაილი:Jewish square in Vienna.jpg|მინი|ებრაელთა მოედანი]]
1938 წელს, ქვეყანაში ტრიუმფალური შესვლის შემდეგ, ავსტრიაში დაბადებულმა ადოლფ ჰიტლერმა ავსტრიელ-გერმანელებს საიმპერატორო სასახლის [[ჰოფბურგი|ჰოფბურგის]] აივნიდან მიმართა. მომდევნე დღეებში დაიწყო ვენელი ებრაელების შეწუხება, ძარცვა, გადასახლება და მკვლელობა. <ref>https://www.nytimes.com/2002/03/07/world/vienna-skewered-as-a-nazi-era-pillager-of-its-jews.html ''The New York Times''. The New York Times. Retrieved 11 May 2017.</ref> 1938 წლიდან (Anschluss-ის შემდეგ) [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დასრულებამდე, ვენამ დედაქალაქის სტატუსი ბერლინთან „დათმო“, ვინაიდან ავსტრიამ როგორც სუვერენულმა სახელმწიფომ არსებობა შეწყვიტა და [[მესამე რაიხი|მესამე რაიხის]] ანუ ნაცისტური გერმანიის ნაწილად იქცა.

1945 წლის 2 აპრილს, საბჭოთა [[წითელი არმია|წითელმა არმიამ]] გერმანელების კონტროლირებად ვენაზე იერიში მიიტანა და ალყა შემოარტყა. ბრიტანულმა და ამერიკულმა საჰაერო რეიდებმა, ასევე საარტილერიო ორთაბრძოლებმა წითელ არმიასა და [[ვერმახტი|ვერმახტს]] შორის, ქალაქის ინფრასტრუქტურას დიდი ზიანი მიაყენა. დაზიანდა ან სრულად განადგურდა ათასობით საჯარო თუ კერძო შენობა. 11 დღის შემდეგ ვენა დაეცა. ომის შემდეგ ავსტრია კვლავ განცალკევდა გერმანიისგან და ვენა აღდგა როგორც რესპუბლიკის დედაქალაქი, თუმცა საბჭოელებს ქალაქი 1955 წლამდე ეპყრათ, სანამ ავსტრიამ სრული სუვერენიტეტი არ დაიბრუნა.

== დემოგრაფია ==
ინდუსტრიალიზაციისა და იმპერიის სხვადასხვა ნაწილებიდან მიგრაციის გამო, ვენის მოსახლეობა მნიშვნელოვნად გაიზარდა 1867-დან 1918 წლამდე. 1910 წლისთვის, ვენაში 2 მილიონზე მეტი ადამიანი ცხოვრობდა და ლონდონისა და პარიზის შემდეგ ის სიდიდით მესამე ქალაქი იყო ევროპაში. <ref>Porter, Darwin; Prince, Danforth (2009)https://books.google.ge/books?id=b6jLTn7cN3oC&pg=PA16&redir_esc=y </ref>  დაახლოებით XX საუკუნის დასაწყისში ვენა იყო ყველაზე მეტი ჩეხით დასახლებული ქალაქი პრაღის შემდეგ.<ref>[https://web.archive.org/web/20140512221406/http://www.wieninternational.at/en/node/3586 Wieninternational.at. Archived from the originalon 12 May 2014. Retrieved 19 May 2012.] </ref>  პირველი მსოფლიო ომის შემდეგ ბევრი ჩეხი და უნგრელი თავის სამშობლოს დაუბრუნდა, რამაც ვენის მოსახლეობის კლება განაპირობა. 

ნაცისტური რეჟიმის პერიოდში, 65 000 ებრაელი იქნა საკონცენტრაციო ბანაკებში გადასახლებული და მოკლული. დაახლოებით 130 000-მა კი გაქცევით უშველა თავს.<ref>https://www.jewishvirtuallibrary.org/vienna Jewishvirtuallibrary.org. Retrieved 19 May 2012.</ref>

2001 წლისთვის, ავსტრიაში მთლიანი მოსახლეობის 16% იყო სხვა ქვეყნიდან, აქედან ნახევარი ყოფილი იუგოსლავიის რესპუბლიკებიდან. სხვა მრავალრიცხოვანი ეროვნებები იყვნენ: თურქები (2,5% 39 000 ადამიანი), პოლონელები (0,9% 13 600 ადამიანი) და გერმანელები (0,8% 12 700 ადამიანი).

2012 წელს ავსტრიის სტატისტიკის ოფიციალურმა ანგარიშმა აჩვენა, რომ ვენის მოსახლეობის 38,8%-ზე მეტს (660 000 ადამიანს) ნაწილობრივი ან სრული მიგრანტული ფონი აქვს, ძირითადად ყოფილი იუგოსლავიიდან, თურქეთიდა, გერმანიიდან, პოლონეთიდან, რუმინეთიდან და უნგრეთიდან. <ref>http://www.statistik.at/web_de/statistiken/menschen_und_gesellschaft/bevoelkerung/bevoelkerungsstand_und_veraenderung/bevoelkerung_zu_jahres-_quartalsanfang/023582.html ''statistik.at''. Retrieved 12 February 2016.</ref>

2005-დან 2015 წლამდე ქალაქის მოსახლეობა 10,1%-ით გაიზარდა. გაეროს დასახლებათა პროგრამის მიხედვით, ვენა შესაძლოა იყოს ევროპის 17 ქალაქის მეტროპოლიტურ არეთაგან ყველაზე სწრაფად მზარდი ქალაქი 2025 წლისთვის, 4,65%-იანი ნამატით 2010 წელთან შედარებით. <ref>https://web.archive.org/web/20150925074331/http://www.unhabitat.org.jo/en/inp/Upload/1052216_Data%20tables.pdf UN-Habitat. Archived from the original (PDF) on 25 September 2015. Retrieved 21 August 2015.</ref>

== გეოგრაფია  ==
ვენის ფართობი შეადგენს 414,89 კმ²-ს და ამ მაჩვენებლით იგი ყველაზე პატარა ფედერალური მხარეა [[ავსტრია]]ში. ვენის ფედერაცია მთლიანად მოქცეულია [[ქვემო ავსტრია|ქვემო ავსტრიის]] მხარის შიგნით, რომელსაც ვენა, როგორც ცალკე ტერიტორიული ერთეული, [[1921]] წელს გამოეყო. მიუხედავად ფართობის სიმცირისა, სხვა ფედერალურ მხარეებს შორის [[ტრანსპორტი]]სა და მშენებლობის ყველაზე მეტი წილი ვენაზე მოდის. ქალაქის მთლიანი ფართობის 11,6 % დამუშავებულ მიწებს უკავია, 11,1 % ქუჩებს, ხოლო 2,2 % — [[რკინიგზა]]ს. გარდა ამისა, ვენა გამოირჩევა ბაღებისა და პარკების სიმრავლით, რომლებსაც მთლიანი ფართობის 28,4 % უკავიათ და რაც მთლიანობაში 117,76 კმ²-ს შეადგენს.

ვენა ერთ-ერთია [[ავსტრია|ავსტრიის]] იმ ოთხი ფედერალური მხარიდან, რომელიც [[ვაზი]]ს მოშენებას მისდევს. ფართობის 1,6 %-ს სწორედ ვენახები წარმოადგენენ. ტყით დაფარულია 17,8 %, სამეურნეოდ გამოიყენება ქალაქისა და ფედერალური მხარის 14,8 %.

=== კლიმატი ===
ვენას [[კიოპენის კლიმატის კლასიფიკაცია|კიოპენის კლასიფიკაციით]] [[ოკეანური კლიმატი]] აქვს. ქალაქში თბილი ზაფხული იცის პერიოდული ნალექით, რომელმაც თავის წლიურ მაქსიმუმს შესაძლოა ივლისსა და აგვისტოში მიაღწიოს (შესაბამისად 66.6 მილიმეტრი და 66.5 მილიმეტრი). საშუალო მაღალი ტემპერატურა ივნისიდან სექტემბრამდე დაახლოებით 21-დან 27°C-მდე ფარგლებში მერყეობს. ამ პერიოდში რეკორდულად მაღალმა ტემპერატურამ 38°C-ს გადააჭარბა, ხოლო რეკორდულად დაბალი სექტემბერში იყო 5.6°C. რაც შეეხება ზამთარს, ის ვენაში შედარებით მშრალი და ცივია, საშუალო ტემპერატურა კი დაახლოებით 0°C-ზეა. გაზაფხული ცვალებადია ხოლო შემოდგომა გრილი, შესაძლო თოვლიანობით უკვე ნოემბრიდან.  ნალექიანობის მაჩვენებელი ძირითადად საშუალოა მთელი წლის განმავლობაში - 500 მილიმეტრი, თუმცა შესამჩნევი ლოკალური ცვალებადობით: ვენის ტყის რეგიონი დასავლეთით, ქალაქის ყველაზე ნალექიანი ნაწილია. აქ წელიწადში 700-დან 800 მილიმეტრამდე ნალექი მოდის. სწორი დაბლობები აღმოსავლეთში კი ყველაზე მშრალია და ყველაზე ნაკლებ ნალექს იზიდავს (500-დან 550 მილიმეტრამდე წელიწადში). ავსტრიის სამხრეთ და დასავლეთ რეგიონებისგან განსხვავებით, ვენაში ზამთრობით ხშირად თოვს.

=== მდებარეობა ===
[[ფაილი:Karte AT Wien.svg|thumb|ვენის ადგილმდებარეობა ავსტრიის რუკაზე]]
ვენის განვითარებას [[ევროპა|ევროპის]] უდიდეს და უმნიშვნელოვანეს [[ქალაქი|ქალაქებს]] შორის ხელი შეუწყო მისმა მოსახერხებელმა გეოგრაფიულმა მდებარეობამაც. ქალაქი მდებარეობს [[ალპები]]ს ჩრდილო-აღმოსავლეთ მთისწინეთსა და ვენის ქვაბულს შორის. ვენის ისტორიული ნაწილი ჩაისახა [[მდინარე]] [[დუნაი]]ს სამხრეთით, დღეს კი [[ქალაქი]] მდინარის ორივე სანაპიროს მოიცავს. ვენა დაარსდა დასავლეთიდან აღმოსავლეთისაკენ მიმავალი ძველი სატრანსპორტო გზისა ([[დუნაი]]ს გასწვრივ) და სამხრეთიდან ჩრდილოეთისაკენ მიმავალი (ე. წ. [[ქარვის გზა]]) გზების გადაკვეთაზე. აქ დუნაი ადვილი გადასალახი იყო, მისი წყალი მდინარის რამდენიმე ტოტში იყო გადანაწილებული.

„[[რკინის ფარდა|რკინის ფარდის“]] დარღვევის შემდეგ, [[1989]] წლიდან [[ავსტრია]]სა და მის ჩრდილოეთისა და სამხრეთის მეზობელ ქვეყნებს შორის სატრანსპორტო და სამეურნეო ურთიერთობები კვლავ მნიშვნელოვნად გაიზარდა. იმდროინდელ [[აღმოსავლეთი ევროპა|აღმოსავლეთ ბლოკთან]] გეოგრაფიული სიახლოვე მაინც შესამჩნევი რჩებოდა. ვენა სულ რაღაც 60 კმ-ითაა დაშორებული [[სლოვაკეთი]]ს დედაქალაქ [[ბრატისლავა|ბრატისლავიდან]]; ორი ევროპული სახელმწიფოს [[დედაქალაქი|დედაქალქების]] ასეთი სიახლოვე ერთადერთია (თუ არ ჩავთვლით [[ვატიკანი|ვატიკანსა]] და [[რომი|რომს]]).

=== ლანდშაფტი ===
{{პანორამა|Wien_Am_Himmel_pan_z00.jpg|1600px}}
[[ფაილი:Wien Theater an der Wien Vorderhaus.jpg|მინი|თეატრი ვენაში]]
დასახლებულ ტერიტორიას [[ქალაქი]]ს კუთვნილი ადგილების მხოლოდ მცირე ფართობი უკავია. ფართობის თითქმის ნახევარი მინდვრებსა და ტყეებს უჭირავს,  დიდი ნაწილი გამოიყენება ასევე [[სოფლის მეურნეობა|მეურნეობისათვის]].

== კულტურა ==
=== მუსიკა, თეატრი და ოპერა ===
სახელგანთქმულ მუსიკოსებს, რომლებსაც აქ უმუშავიათ მიეკუთვნებიან: [[ვოლფგანგ ამადეუს მოცარტი]], [[იოზეფ ჰაიდნი]], [[ლუდვიგ ვან ბეთჰოვენი]], [[ფრანც შუბერტი]], [[იოჰანეს ბრამსი]] და სხვები.

ხელოვნებასა და კულტურას ვენაში დიდი ტრადიცია აქვს. [[ბურგთეატრი]] მიჩნეული გერმანულენოვანი სამყაროს ერთ-ერთ ყველაზე მნიშვნელოვან თეატრად. ვენის სახალხო თეატრი და თეატრი იოსეფშთათზე ასევე კარგი რეპუტაციებით სარგებლობენ. ქალაქში კიდევ უამრავი შედარებით პატარა თეატრია, რომლებიც მაყურებელს შედარებით არაკლასიკურ -  თანამედროვე ექპერიმენტულ დადგმებსა და [[კაბარე|კაბარეებს]] სთავაზობენ. 

ვენაში ასევე უამრავი ოპერის სახლია. მათ შორისაა 1801 წელს აშენებული ვენის თეატრი, [[ვენის სახელმწიფო ოპერა]] და ვენის სახალხო ოპერა. ეს უკანასკნელი განსაკუთრებით ტიპური ვენური [[ოპერეტა|ოპერეტების]] ერთგულია. კლასიკური მუსიკის კონცერტები ტარდება ისეთ ადგილებში, როგორიცაა ვენის მუსიკფეღაინი, რომელიც [[ვენის ფილარმონიული ორკესტრი|ვენის ფილარმონიული ორკესტრითა]] და მათი ფართოდ გაშუქებული ყოველწლიური „ახალი წლის კონცერტით“ არის ცნობილი.

== სპორტი ==
[[ფაილი:FK Austria Wien - SK Rapid Wien 20101128 (05).jpg|მინი|317x317პქ|დედაქალაქური დერბი: ვენის ავსტრია - ვენის რაპიდი]]
ავსტრიის დედაქალაქში უამრავი საფეხბურთო გუნდია. მათ შორის ყველაზე გამორჩეულები არიან: 

*ვენის ავსტრია - რომელსაც ავსტრიის ბუნდესლიგა 21-ჯერ  (ავსტრიის უმაღლესი საფეხბურთო ლიგა), ხოლო ავსტრიის თასი - 27-ჯერ  აქვს მოგებული რაც რეკორდული მაჩვენებელია

*ვენის რაპიდი - მათ ბუნდესლიგის ტიტულებში ეკუთვნით რეკორდი. გუნდს ავსტრიის შიდა პირველობა 32-ჯერ აქვს მოგებული

*პირველი ვენა - 1894 წელს დაარსდა და ავსტრიული ფეხბურთის ისტორიაში მნიშვნელოვანი როლი აქვს ნათამაშები.

ვენა მასპინძლობს უამრავ სხვადასხვა სპორტულ ღონისძიებას, მათ შორის ქალაქის მარათონს, რომელიც ყოველი წლის მაისში იმართება და მასში 10 000-ზე მეტი ადამიანი იღებს მონაწილეობას. 2005 წელს ყინულის ჰოკეის მსოფლიო ჩემპიონატი ავსტრიაში გაიმართა, მის ფინალს კი ვენამ უმასპინძლა. [[ერნსტ ჰაპელი (სტადიონი)|ერნსტ ჰაპელის]] სტადიონმა ოთხ ჩემპიონთა ლიგის (1992 წლამდე ევროპის ჩემპიონთა თასი) ფინალს უმასპინძლა 1964, 1987, 1990 და 1995 წლებში. აქვე გაიმართა 2008 წლის ევროპის ჩემპიონატის ფინალი, სადაც ესპანეთის ეროვნულმა ნაკრებმა გერმანია დაამარცხა ანგარიშით 1-0.

<br><gallery caption="ვენა - Wien">
Wien-vom Oberen Belvedere-114-2009-gje.jpg
Wien-Josefstaedter Str-24-Nr 37-Biedermeierhaus-2005-gje.jpg
Wien-Josefstaedter Str-06-Nr 2-Cafe Eiles-2007-gje.jpg
Wien-Skodagasse-48-2013-gje.jpg
Wien-Plankengasse-04-Quasten-2009-gje.jpg
Wien-Schwedenplatz-30-Hochhaus-2008-gje.jpg
Wien-Zentralfriedhof-Karl-Borromaeus-Kirche-06-2008-gje.jpg
Wien-Zentralfriedhof-Karl-Borromaeus-Kirche-44-unten-2008-gje.jpg
</gallery>

== რესურსები ინტერნეტში ==
{{commons|Wien|ვენა}}
* [http://www.wien.info/ Wien.info] – Official site of the tourism board: events, sightseeing, cultural information, etc.
* [http://www.wien.gv.at/english/ Wien.gv.at] – Official site of the municipality, with interactive map.
* [http://www.vho.at/embassy.en.html List of Embassies in Vienna] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060113060112/http://www.vho.at/embassy.en.html |date=2006-01-13 }}
* [http://www.surfvienna.net/ surfvienna.net – Virtual Tour of Old Vienna and more]
* [http://very-bored.com/index.php?option=com_content&task=view&id=102&Itemid=1 Photos of Vienna at night (very-bored.com)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100101195832/http://very-bored.com/index.php?option=com_content&task=view&id=102&Itemid=1 |date=2010-01-01 }}
* [http://postrealism.com/vienna.htm Hundreds of articles on historical buildings of Vienna: Churches, Palaces, Art, Culture and History of Vienna] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171011222843/http://postrealism.com/vienna.htm |date=2017-10-11 }}
* [http://www.geschichteinchronologie.ch/oe-index.htm#06 Jews in Vienna (from Encyclopaedia Judaica 1971)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140606000651/http://www.geschichteinchronologie.ch/oe-index.htm#06 |date=2014-06-06 }}.
* [http://www.wien.city-map.at/ Vienna Information] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100107022631/http://www.wien.city-map.at/ |date=2010-01-07 }}
==სქოლიო==
{{სქოლიო}}

{{ავსტრიის მხარეები}}
{{ევროკავშირის დედაქალაქები}}
{{ევროპის დედაქალაქები}}
{{მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები ავსტრიაში}}

[[კატეგორია:ავსტრიის ქალაქები]]
[[კატეგორია:ავსტრიის მხარეები]]
[[კატეგორია:ევროპის დედაქალაქები]]