Bilim Tarihçisi Ord. Prof. Dr. Aydın Sayılı Anma Paneli, İTÜ, 14 Kasım 2018, 2018
Bilim Tarihi eğitim ve araştırmalarının kurumsallaşmasına yaptığı katkılar ve Introduction to the... more Bilim Tarihi eğitim ve araştırmalarının kurumsallaşmasına yaptığı katkılar ve Introduction to the History of Science başlıklı anıtsal eseriyle tanıdığımız George Sarton’un (1884-1956) arşivi, 31 yıl görev yaptığı Harvard Üniversitesi’nin Houghton Kütüphanesi’nde saklanmaktadır. Bu arşiv içinde, Türkiye’de bilim tarihinin gelişimine tanıklık eden 100’e yakın mektup yer almaktadır. Bu mektupların bir kısmı Adnan Adıvar (1882- 1955), Süheyl Ünver (1898-1986) ve Aydın Sayılı’nın (1913-1993) George Sarton’a yazdığı mektuplardır. Diğerleri arasında, Sarton’un adı geçen kişilere veya anılan kişilerle ilgili olarak üçüncü kişilere yazdığı mektuplar yer alır. Bu sonuncular arasında Sarton’un George Henry Chase (Dean, Graduate School for Arts and Sciences) ve Lawrence Joseph Henderson (Director of the Harvard Medical School) ile mektuplaşması yer alır. Sarton Arşivindeki mektuplar, Türk bilim tarihçileri ile Sarton arasındaki ilişkiyi ortaya koyma açısından olduğu kadar, Aydın Sayılı’nın Türkiye Cumhuriyeti burslusu olarak Harvard’da aldığı eğitimi açıklığa kavuşturması bakımından da önemlidir. Adı geçen mektupların kopyalarını Ağustos 2005’de Houghton Kütüphanesi’nden getirtmiş, Adnan Adıvar ile George Sarton arasındaki mektuplaşmayı 2006 yılında yayımlamıştık.1 Sayılı’nın vefatının 25. yılında, Sayılı-Sarton mektuplaşmasını incelemenin her iki bilim insanını anmak için güzel bir vesile olacağını düşündük. Bu kısa yazı, bu düşüncenin ürünüdür. Yazı geliştirilerek, ileride ayrı bir makale olarak yayımlanacaktır.
Uploads
Papers by Feza Günergun
essays on aspects of the transmission of knowledge about
scientific instruments and the trade in such instruments
between the Eastern and Western worlds, particularly from
Europe to the Ottoman Empire. The contributors, from a
variety of countries, draw on original Arabic and Ottoman
Turkish manuscripts and other archival sources and
publications dating from the fifteenth to the twentieth
centuries not previously studied for their relevance to the
history of scientific instruments. This little-studied topic in the
history of science was the subject of the 35th Scientific
Instrument Symposium held in Istanbul in September 2016,
where the original versions of these essays were delivered.
Öz
Yüksek öğrenimi reform çalışmaları çerçevesinde İstanbul Darülfünunu Fen Fakültesi’nde 1926 yılında bir Elektromekanik Enstitüsü kurulur. Böylece Darülfünun’da ilk defa mühendislik eğitimi verilecektir. Bu enstitü, 3 yıllık eğitim sonunda, 1929 yılında ilk mezunlarını (Makine-Elektrik mühendisleri) verir. Eğitim, enstitünün 1935’te Yüksek Mühendis Mektebi’ne (1944’ten sonra Istanbul Teknik Üniversitesi) nakline kadar devam eder. Enstitüdeki eğitimi Türk bilim insanları ile 1926 yılında Fransa’dan davet edilen Fransız bilim insanları beraberce yürütürler. Fransız öğretim üyeleri arasında Nancy Üniversitesi’nden Paul Mentré (1889-1936)) de vardır. Mentré, İstanbul’da bulunduğu iki sene içinde enstitünün müdürlüğünü üstlendiği gibi, Tatbiki Makine derslerini de verir. Bu çalışma, Türkçe yayınlarda adı verilen ancak biyografisine rastlamadığımız bu matematikçi-mühendisin ölümünden sonra Fransa’da 1937 yılında yayımlanan biyografisine ve Nancy Üniversitesi’ndeki bilgilere dayanarak Türk okuyucusuna tanıtmayı amaçlamaktadır.
Öz
Mekanik hesaplayıcıların ilk modelleri on yedinci yüzyılda tasarlanmış ve az sayıda imal edilmiştir. Bu makineler izleyen yıllarda geliştirilerek daha çok sayıda üretilmiştir. Fransız matematikçi Thomas (de Colmar, 1785-1870) Fransız ordusunda görevli iken 1820 yılında tasarladığı ve patentini aldığı aritmomètre, ticari başarıyı yakalayan ilk mekanik hesaplayıcı olmuştur. Thomas’nın vefatından sonra alet, ailesi ve mühendis Louis Payen (1839-1901) tarafından geliştirilmiş; Avrupa’da, özellikle Fransa’da yaygın kullanılmıştır. Bugün dünyanın çeşitli ülkelerindeki koleksiyonlarda Thomas ve Payen tarafından üretilmiş aritmometreler bulunmaktadır. 1888 tarihli bir Payen aritmometresi (No. 2378) İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi’nde bulunmaktadır. Bu makale, adı geçen makineyi ve onun 1893 tarihli Türkçe kullanım kılavuzunu ve çevirmeni Mehmed İzzet Efendi’yi tanıtacaktır.
essays on aspects of the transmission of knowledge about
scientific instruments and the trade in such instruments
between the Eastern and Western worlds, particularly from
Europe to the Ottoman Empire. The contributors, from a
variety of countries, draw on original Arabic and Ottoman
Turkish manuscripts and other archival sources and
publications dating from the fifteenth to the twentieth
centuries not previously studied for their relevance to the
history of scientific instruments. This little-studied topic in the
history of science was the subject of the 35th Scientific
Instrument Symposium held in Istanbul in September 2016,
where the original versions of these essays were delivered.
Öz
Yüksek öğrenimi reform çalışmaları çerçevesinde İstanbul Darülfünunu Fen Fakültesi’nde 1926 yılında bir Elektromekanik Enstitüsü kurulur. Böylece Darülfünun’da ilk defa mühendislik eğitimi verilecektir. Bu enstitü, 3 yıllık eğitim sonunda, 1929 yılında ilk mezunlarını (Makine-Elektrik mühendisleri) verir. Eğitim, enstitünün 1935’te Yüksek Mühendis Mektebi’ne (1944’ten sonra Istanbul Teknik Üniversitesi) nakline kadar devam eder. Enstitüdeki eğitimi Türk bilim insanları ile 1926 yılında Fransa’dan davet edilen Fransız bilim insanları beraberce yürütürler. Fransız öğretim üyeleri arasında Nancy Üniversitesi’nden Paul Mentré (1889-1936)) de vardır. Mentré, İstanbul’da bulunduğu iki sene içinde enstitünün müdürlüğünü üstlendiği gibi, Tatbiki Makine derslerini de verir. Bu çalışma, Türkçe yayınlarda adı verilen ancak biyografisine rastlamadığımız bu matematikçi-mühendisin ölümünden sonra Fransa’da 1937 yılında yayımlanan biyografisine ve Nancy Üniversitesi’ndeki bilgilere dayanarak Türk okuyucusuna tanıtmayı amaçlamaktadır.
Öz
Mekanik hesaplayıcıların ilk modelleri on yedinci yüzyılda tasarlanmış ve az sayıda imal edilmiştir. Bu makineler izleyen yıllarda geliştirilerek daha çok sayıda üretilmiştir. Fransız matematikçi Thomas (de Colmar, 1785-1870) Fransız ordusunda görevli iken 1820 yılında tasarladığı ve patentini aldığı aritmomètre, ticari başarıyı yakalayan ilk mekanik hesaplayıcı olmuştur. Thomas’nın vefatından sonra alet, ailesi ve mühendis Louis Payen (1839-1901) tarafından geliştirilmiş; Avrupa’da, özellikle Fransa’da yaygın kullanılmıştır. Bugün dünyanın çeşitli ülkelerindeki koleksiyonlarda Thomas ve Payen tarafından üretilmiş aritmometreler bulunmaktadır. 1888 tarihli bir Payen aritmometresi (No. 2378) İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi’nde bulunmaktadır. Bu makale, adı geçen makineyi ve onun 1893 tarihli Türkçe kullanım kılavuzunu ve çevirmeni Mehmed İzzet Efendi’yi tanıtacaktır.