Πραγματισμός Και Ιδεαλισμός

Τον Ιούνιο του 1990 χάθηκε μια μεγάλη ευκαιρία να γίνει ο κόσμος λίγο καλύτερος. Τον Μάιο της ίδιας χρονιάς είχαν διεξαχθεί εκλογές στη Βιρμανία και το NLD, το κόμμα της Σου Τσι, σάρωσε με περίπου 60% ποσοστό και 392 από τις 492 έδρες στο κοινοβούλιο. Η βιρμανική χούντα τα έχασε, δε φανταζόταν με τίποτα τόσο συντριπτική ήττα. Περιμένοντας λοιπόν τη βουλή να συνεδριάσει για πρώτη φορά μετά από 30 χρόνια και τη χούντα να παραχωρήσει την εξουσία, η Κυρία και οι συναγωνιστές της ήταν αισιόδοξοι. Δεν ανησυχούσαν (όχι πολύ, τουλάχιστον). Με την προσοχή του πλανήτη στραμμένη στη Βιρμανία και τον κόσμο να ψηφίζει τόσο μαζικά το NLD, πίστευαν ότι οι χουντικοί ήταν στριμωγμένοι στη γωνία• αν τολμούσαν να παραβλέψουν το εκλογικό αποτέλεσμα, ο κόσμος θα ξανάβγαινε στους δρόμους κατά εκατοντάδες χιλιάδες – όπως είχε κάνει πριν δυο χρόνια – οι απεργίες θα νέκρωναν τη Βιρμανία, η πίεση των ξένων κυβερνήσεων θα γινόταν ασφυκτική, οι εμπόλεμες μειονότητες θα έπαυαν την προσωρινή ανακωχή και η χούντα θα κατέρρεε. Έτσι νόμιζαν.

Όμως οι στρατηγοί τόλμησαν το αδιανόητο και, πολύ απλά, ακύρωσαν τις εκλογές. Ο κόσμος δεν βγήκε στους δρόμους, η χούντα έκανε βιαστικά ειρήνη με τις εμπόλεμες μειονότητες μοιράζοντάς τους απλόχερες υποσχέσεις, και η πίεση των ξένων κυβερνήσεων έστρεψε τους στρατηγούς στην αγκαλιά της Κίνας. Η Βιρμανία, μια από τις πιο φτωχές χώρες της Ασίας, συνέχισε να στενάζει κάτω από το πιο καταπιεστικό καθεστώς του πλανήτη.

Τότε όμως, τον Ιούνιο του 1990, αμέσως μετά τις εκλογές, θα μπορούσαν να είχαν αλλάξει πολλά αρκεί το NLD να ήταν λίγο πιο σοφό. Έπρεπε να είχε διαγνώσει ότι η χούντα δε θα παραχωρούσε με τίποτα την εξουσία, δεν είχε τέτοιο σκοπό. Οι στρατηγοί θα έκαναν τα πάντα για να διατηρήσουν την ηγεσία του στρατού και την κυριαρχία του στρατού στη χώρα. Όσο όμως η χούντα τα ‘χε χαμένα, ήταν η μοναδική ευκαιρία του NLD να παζαρέψει κάποια λύση προς την εκδημοκρατικοποίηση της χώρας – ίσως ελευθερία του Τύπου, ανθρώπινα δικαιώματα, ίσως κάποιο μοίρασμα της εξουσίας με εκλεγμένους πολιτικούς, κάτι τέτοιο. Από το βιβλίο της Barbara Victor, The Lady: Burma’s Aung San Suu Kyi:

While William [ψευδώνυμο πολιτικού αγωνιστή] was in solitary confinement in Insein Prison, he wrote a congratulatory letter to Aung San Suu Kyi’s colleague, U Kyi Maung, cautioning him about the results. “It was a two-page letter,” William explains, “telling him that the NLD got all those votes not because of the party but because the people were dissatisfied. I suggested that instead of demanding anything from the SLORC [η τότε εκδοχή της βιρμανικής χούντας], the NLD should leave the responsibility in the hands of the SLORC for handing over the government. I advised Kyi Maung to send a representative to the SLORC to try to negotiate a solution. It was an error to demand the formation of a government right away. The SLORC needed time, and the people needed to understand what the NLD was about”

Εδώ και 24 χρόνια, η Σου Τσι εντυπωσίασε όλον τον πλανήτη με το πείσμα και τον ιδεαλισμό της, υπήρξε σχεδόν larger than life, υπερβολικά καλή για να είναι αληθινή. Ο σεβασμός στο πρόσωπό της άγγιξε σχεδόν θρησκευτικές διαστάσεις (κι αν μιλάμε για Βιρμανούς, άγγιξε κυριολεκτικά θρησκευτικές διαστάσεις, με κόσμο να προσεύχεται σ’ αυτήν, να έχει τη φωτογραφία της δίπλα στο άγαλμα του Βούδα κ.λπ.). Ναι, ο ιδεαλισμός είναι θαυμαστός και εμπνευστικός, όμως δεν αντικαθιστά τη διορατικότητα και τη νηφάλια ανάγνωση της πραγματικότητας – η οποία, δυστυχώς, συνηθίζει να είναι αυτό που δεν αλλάζει όταν σταματάς να το πιστεύεις. Στην πολιτική ειδικά, ο τρόπος που υλοποιείται ο ιδεαλισμός είναι ως τελικό κριτήριο πράξεων και αποφάσεων, αυτός είναι ο ρόλος του. Πυξίδα για να εντοπίζει τις αποκλίσεις. Το πρόβλημα όμως είναι όταν από πυξίδα γίνεται καράβι και φτάνει κάποιος να πιστέψει ότι μπορεί να πορευτεί με τον άκρατο ιδεαλισμό. Είναι πολύ επικίνδυνο τότε να χάσει τη γείωσή του και να πιστέψει ότι όλο το σύμπαν θα συνωμοτήσει για να τον βοηθήσει, εφόσον ο ίδιος έχει τόσο υψηλά ιδανικά. Δεν είναι τόσο απλά τα πράγματα... Και στην πολιτική ειδικά, που έχουμε να κάνουμε με ανθρώπινο πόνο κι ανθρώπινες ζωές, δεν παίζουμε. Ο ιδεαλισμός σκοτώνει.

Από την άλλη όμως, μακάρι αυτό να ήταν το πρόβλημα μ' όλους τους πολιτικούς, ότι εμφορούνται από υπερβολικά υψηλά ιδανικά! Κανείς δεν μπορεί να κατηγορήσει την Κυρία ότι δεν υποστήριξε με τη ζωή της τις αρχές που υπηρέτησε, ακόμα κι όταν έπαιξε το κεφάλι της κορώνα-γράμματα. Ενέπνευσε μια χώρα, κράτησε άσβεστη τη φλόγα της αντίστασης, έστρεψε την προσοχή όλου του πλανήτη στη Βιρμανία. Ένας από τους κύριους λόγους που οι χουντικοί αναγκάστηκαν πρόσφατα να κάνουν κάποιες παραχωρήσεις προς τη δημοκρατία ήταν και η χρόνια πίεση που ένιωθαν, στο εξωτερικό και στο εσωτερικό της χώρας• διαπίστωσαν κι αυτοί ότι η πραγματικότητα δεν αλλάζει όταν σταματάνε να την πιστεύουν.

Η χθεσινή μέρα λοιπόν ήταν ιστορική. Σύμφωνα με ανεπίσημα αποτελέσματα, η Κυρία κέρδισε έδρα στο (στρατιωτικά ελεγχόμενο) κοινοβούλιο της Βιρμανίας, στις συμπληρωματικές εκλογές που διεξήχθησαν. Επί χρόνια διάβαζα στον ελληνικό Τύπο να την αναφέρουν εσφαλμένα ως «ηγέτιδα της αντιπολίτευσης», μεταφράζοντας μηχανικά το αγγλικό opposition, ενώ το σωστό ήταν «ηγέτιδα της αντίστασης» – τι αντιπολίτευση να υπάρχει σε μια χούντα; (και για το όνομά της διάβασα διάφορες αποδόσεις, η σωστή προφορά είναι κάτι σαν Αν Σαν Σου Τσι). Τώρα όμως που η Βιρμανία μετασχηματίζεται σε κάτι σαν δημοκρατία, μετά από αυτές τις κάτι σαν εκλογές, το «ηγέτιδα της αντιπολίτευσης» έρχεται πιο κοντά στην πραγματικότητα. Η ίδια είναι πλέον αρκετά κουρασμένη• τράβηξε πολλά, έδωσε μεγάλο αγώνα, πέρασε 18 χρόνια σε κατ’ οίκον περιορισμό και φυλακή. Η νίκη της έχει σίγουρα τεράστιο συμβολικό χαρακτήρα (καθόλου αμελητέο), όμως όλοι ελπίζουμε πως η ίδια διατηρεί ακόμα πολλές δυνάμεις ώστε η νίκη της να έχει και ουσιαστικό χαρακτήρα.

Υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στην Σου Τσι του 2012 και σ’ αυτήν του ’90. Οι θυσίες και οι εμπειρίες της την έκαναν πιο πραγματίστρια και λιγότερο απόλυτη. Πέρυσι, έφτασε μάλιστα να δηλώσει ότι δεν αποκλείει ακόμα και τη χρήση βίας, διευκρινίζοντας ότι πάντα υποστήριζε τη μη-βίαιη λύση για «πρακτικούς και πολιτικούς, όχι όμως για ηθικούς λόγους». Ιδεαλισμός γειωμένος με πραγματισμό. Δεν είναι αστείο όμως, μετά από 24 χρόνια αγώνων και αίματος, τόσο αυτή όσο και οι συναγωνιστές της έφτασαν πολλές φορές να σκεφτούν ότι οι θυσίες τους ήταν μάταιες• δεν ήταν, οι θυσίες βοήθησαν ώστε η Βιρμανία να μη γίνει εντελώς Βόρειος Κορέα, δημιούργησαν πίεση και κατακραυγή που τελικά αποδίδουν κάτι σήμερα. Απλώς δεν οδήγησαν και στην πτώση της χούντας, όπως έλπιζαν οι Βιρμανοί αγωνιστές. Πενιχρό αποτέλεσμα; Ίσως, αρκεί όμως να βγάλει κάποιος τα σωστά συμπεράσματα: ότι η μη-βίαιη αντίσταση θέλει και στρατηγική, εξυπνάδα. Δεν πας με τον σταυρό στο χέρι απαιτώντας όλα ή τίποτα, προχωράς βήμα-βήμα και με σχέδιο.

Από την άλλη όμως, είναι η Σου Τσι του ’90 αυτή που χαμογελάει στο φινάλε, εκείνη η γυναίκα που έλεγε ότι οι διαφορές πρέπει να λύνονται χωρίς όπλα γιατί μόνο τότε χρησιμοποιεί κάποιος το μυαλό και την καρδιά του να βρει λύσεις. Αν όμως σ’ αυτόν τον άνθρωπο του βάλεις ένα όπλο στο χέρι, τότε η κοσμοθεώρησή του αλλάζει και η επιχειρηματολογία του αλλοιώνεται από αυτό που κερδίζει τους τέσσερις άσους στο πόκερ, όπως έλεγαν παλιά στην Άγρια Δύση (= ένα γεμάτο εξάσφαιρο). Η στρατιωτική νοοτροπία του «θα γίνει το δικό μου επειδή εγώ κρατάω το όπλο!», έχει κι αυτή τα προβλήματά της, όπως διαπιστώνει τώρα η βιρμανική χούντα. Στο μακροπρόθεσμο μέλλον, είναι ο άνθρωπος χωρίς το όπλο αυτός που θα χαμογελάσει.

Λοιπόν, η Βιρμανία σταδιακά αλλάζει. Μια νέα γενιά μεγαλώνει, παιδιά που δεν έζησαν τους αιματηρούς αγώνες του 1988 ή ήταν πολύ μικρά τότε για να τους κατανοήσουν. Η γενιά αυτή ζητάει πρώτα και καλύτερα έξοδο από τη φτώχεια και μετά δημοκρατία. Η Σου Τσι δεν έχει την ίδια βαρύτητα σ’ αυτή τη γενιά όπως στους γονείς και στους παππούδες της, είναι απλώς μια σεβάσμια θεία, ένα πρόσωπο για το οποίο έχουν ακούσει πολλά. Το ίντερνετ εντωμεταξύ με τη διείσδυσή του έχει κάνει πιο γνωστό τον έξω κόσμο στα βιρμανόπουλα, πλέον η διαφώτιση και η συνειδητοποίηση του νέου κόσμου λαμβάνει χώρα ψηφιακά, μέσω της σύγκρισης με άλλες χώρες (η Σου Τσι έχασε αυτήν την έκρηξη των ψηφιακών μέσων, υπήρξε έγκλειστη για πολλά χρόνια και πέρυσι που αποφυλακίστηκε, βρέθηκε σ’ έναν θαυμαστό καινούργιο κόσμο). Απολιτικοποιημένοι νέοι; Πάντως είναι γι’ αυτή τη νέα γενιά που αγωνίστηκε το NLD και η Σου Τσι κι όλοι, για να ζήσουν αυτά τα παιδιά πιο ανθρώπινα κι ελεύθερα. Και πάντα είναι οι νέοι αυτοί που έχουν σημασία – εμείς, τα απολιθώματα, καλά θα κάνουμε να το βουλώσουνε και να ακούμε χωρίς να πολυμιλάμε. Αν η Σου Τσι καταλάβει ότι τώρα έχει να παίξει άλλο ρόλο, ν' αφουγκραστεί αυτή τη νέα γενιά ακόμα κι αν η ίδια παραμείνει ένα σύμβολο, μια πηγή σοφίας, τότε θα συνεχίσει ιδανικά μια ζωή αγώνων. Θα βγάλει τα σωστά συμπεράσματα από τις εμπειρίες της. Αν όμως παρουσιαστεί με το κύρος της αυθεντίας και ζητήσει να επιβάλει αποκλειστικά τις δικές της ερμηνείες... όχι εντάξει, άκυρο, δεν ανησυχούμε, η ίδια δείχνει να το καταλαβαίνει.

Τσε ντε (= σ’ αγαπώ) Αν Σαν Σου Τσι:

ΥΓ: Η Σου Τσι δεν χρησιμοποιεί Twitter ούτε Facebook, οι λογαριασμοί με το όνομά της που θα βρείτε σ’ αυτά τα μέσα δεν διατηρούνται από την ίδια. Το μόνο μέρος στο ίντερνετ που σχετίζεται μ’ αυτήν είναι η σελίδα του NLD: www.nldburma.org

Ο Θεός Είναι Μεσαία Τάξη

(η σχετική συζήτηση στο Buzz εδώ)

Ο λογαχός H. R. Robinson ήταν η ενσάρκωση της αποτυχίας. Μια ζωή looser! Αρχές του 20ου αιώνα κατατάχτηκε στον βρετανικό στρατό, τον έστειλαν στη Μεσοποταμία κι έπαθε δυσεντερία με το καλημέρα. Κατόπιν καταχρεώθηκε και ζήτησε μετάθεση για Βιρμανία, να γλιτώσει από τους πιστωτές του. Μια μέρα δοκίμασε όπιο από περιέργεια, όμως κατευθείαν εθίστηκε. Μπήκε σε βουδιστικό μοναστήρι μήπως και αποτοξινωθεί, όμως το όπιο ήταν πιο δυνατό από τον Βούδα. Στα όνειρα του ναρκωτικού, έβλεπε συνέχεια μια πανέμορφη κοπέλα που του ψιθύριζε την Έσχατη Απάντηση, το μυστικό για τη ζωή, το σύμπαν και τα πάντα• όταν ξυπνούσε, είχε την πολύτιμη Απάντηση στην άκρη της γλώσσας του, στην άκρη του μυαλού του, έστιβε το κεφάλι του όμως δεν μπορούσε να τη θυμηθεί – μέχρι που μια νύχτα πίεσε τον εαυτό του, ξύπνησε στη μέση του ονείρου και μισοκοιμισμένος σημείωσε την Απάντηση σ’ ένα κομμάτι χαρτί (όχι, δεν ήταν 42!). Κατόπιν άνοιξε μια επιχείρηση μεταχειρισμένων αυτοκινήτων, όμως γρήγορα χρεοκόπησε. Τελικά η ζωή του διαλύθηκε εντελώς, μέχρι που μια μέρα έβαλε το πιστόλι στον κρόταφο και πάτησε τη σκανδάλη ν’ αυτοκτονήσει. Είναι απίστευτο αλλά απέτυχε και πάλι! Η σφαίρα διαπέρασε τους βολβούς των ματιών του κι όχι μόνο δεν πέθανε, αλλά έμεινε τυφλός για την υπόλοιπη ζωή του. Η ενσάρκωση της αποτυχίας, μιλάμε.

Κι όμως, όπως διαβάζω την καταπληκτική αυτοβιογραφία του, δε βρίσκω πουθενά να μην εφάρμοσε τα κηρύγματα του Steve Jobs, την Επί Του Στάνφορντ Ομιλία. Ακολουθούσε την καρδιά του, παράτησε τις σπουδές του κι αυτός για να ξεφύγει από την αγγλική μιζέρια της εποχής, κατατάχτηκε στο στρατό για ένα όνειρο, να δει εξωτικά μέρη και να ζήσει περιπέτειες. Η μοίρα κι οι εξαγριωμένοι πιστωτές τον έφεραν στη Βιρμανία, την οποία αγάπησε απ’ την καρδιά του, από χριστιανός έγινε βουδιστής. Όμως πλήρωσε ακριβά την περιέργεια μιας βραδιάς με το όπιο. Έζησε πολλές αποτυχίες όμως δεν το έβαζε κάτω και συνέχιζε – για να αποτύχει την επόμενη φορά ακόμα πιο πολύ. Ήταν και συμπαθής άνθρωπος, όπως φαίνεται μέσα από το βιβλίο του: δίκαιος, κριτικός προς τον αγγλικό ρατσισμό, φιλάνθρωπος προς τους Βιρμανούς, τους οποίους αγαπούσε πιο πολύ από τους συμπατριώτες του. Το ότι ήταν αξιόλογος άνθρωπος το βεβαιώνει ο φίλος του και συνάδελφος στον στρατό της Βιρμανίας, ο Eric Blair (που αργότερα έγινε πολύ πιο γνωστός ως George Orwell).

Όμως ποτέ δεν ενώθηκαν οι τελείες στη ζωή του λογαχού Robinson. Ο αγώνας δεν δικαιώθηκε, τα όνειρα δεν πραγματοποιήθηκαν, η αποτυχία δεν απεδείχθη τελικά ευλογία, παρόλο που συνεχώς ακολουθούσε την καρδιά του, σύμφωνα με Steve Jobs. Τι μπορεί να σημαίνει αυτό; Μήπως ότι ο Θεός είναι Αμερικάνος κι όχι Άγγλος, ενώνει τις τελείες στη ζωή του Steve Jobs αλλά όχι στη ζωή του λοχαγού Robinson; Μπορεί, όμως πιο πιθανό μου φαίνεται ο Θεός να είναι μεσαία τάξη. Όπως η μεγάλη πλειοψηφία όλων ημών που καταναλώνουμε τον μύθο της Επί Του Στάνφορντ Ομιλίας. Και θεωρούμε φυσιολογικό να απολαμβάνουμε την εργασία μας, να δουλεύουμε σε κάτι που μας αρέσει – ενώ για τον ωκεανό των κατώτερων τάξεων, τα πράγματα δεν είναι τόσο ειδυλλιακά, εκεί κάνεις κάτι από ανάγκη, να βγει το μεροκάματο, κι η εργασιακή απόλαυση είναι πολυτέλεια. Όμως εμείς καλούμαστε να συνδυάσουμε το τερπνόν μετά του ωφελίμου και μάλιστα όχι μόνο για την απόλαυση του αντικειμένου, αλλά και ως οδό ανάδειξης κι επιτυχίας. Η εργασιακή απόλαυση ως μέσο για την απελευθέρωση της δημιουργικότητάς μας – τι λέω; ως ένθεος βίος, αφού οι αποτυχίες θα αποδειχθούν φαινομενικές και πρόσκαιρες, δεν θα είναι καν αποτυχίες αλλά μεταμφιεσμένες ευκαιρίες. Όταν έρθει η ώρα, ο Θεός θα ενώσει τις τελείες, ο αγώνας θα δικαιωθεί, ενδεχομένως μάλιστα να αναληφθούμε, όπως ο Μεσσίας, στους ουρανούς της ανώτερης τάξης. Πολύ ωραίο όραμα, το παραδέχομαι, όμως φοβάμαι ότι αφήνει απ’ έξω τη μεγάλη θάλασσα της κατώτερης τάξης. Ο Θεός είναι μεσαία τάξη.

*   *   *   *   *

ΥΓ: Ξεχάσαμε όμως την Έσχατη Απάντηση, αυτήν που παρεδώθη μέσα σε όνειρο στον λογαχό Robinson! Σήμερα λοιπόν, αγαπητέ αναγνώστη, σου έχω το μεγάλο μυστικό για τη ζωή, το σύμπαν και τα πάντα – και μάλιστα δωρεάν. Αν νιώθεις δυνατός να περπατήσεις εκεί που και οι άγγελοι ακόμα τρέμουν να διαβούν, συνέχισε την ανάγνωση με δική σου ευθύνη, να δεις το τέλος της φιλοσοφίας, της θρησκείας, της ιστορίας, της ψυχολογίας, όλων. Εγώ πάντως σε προειδοποίησα.

Η Έσχατη Απάντηση λοιπόν, αυτό που διάβασε ο λοχαγός Robinson το πρωί της επόμενης ημέρας, αφού ξύπνησε μέσα στη νύχτα και το σημείωσε βιαστικά σ’ ένα κομμάτι χαρτί, ήταν:
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
ΚΑΛΗ Η ΜΠΑΝΑΝΑ, ΑΛΛΑ ΚΑΛΥΤΕΡΗ Η ΦΛΟΥΔΑ!

Η παρακαταθήκη του λοχαγού Robinson στην ανθρωπότητα, η Επί Του Οπίου Ομιλία! Ας είναι καλά ο άνθρωπος, σ' όποιον ουρανό (ή κόλαση) κι αν βρίσκεται τώρα, γιατί φαίνεται συμπαθής μέσα από το βιβλίο του. Κι όταν έρθει η ώρα να ξαναγεννηθεί, ας του χαρίσει ο Βούδας όλα όσα ονειρεύτηκε και πόθησε, όμως το σύμπαν δεν συνωμότησε για να τον βοηθήσει.

Ενισχυτικό Πραγματικότητας

Συνεχίζοντας τον προβληματισμό των προηγούμενων αναρτήσεων («Ο Χώρος» και «Το Κοινωνικό Μνημόνιο»), που γι’ αλλού ξεκίνησε, αλλού πάει, ούτε κι εγώ δεν ξέρω πού πάει τελικά.

Το προσωπικό μου λεξικό στο λήμμα Πραγματικότητα έχει τον εξής ορισμό: Πραγματικότητα = Το τμήμα αυτό της ύπαρξης στο οποίο υπάρχει διάσταση ανάμεσα στην ηθικότητα μιας πράξης και στην επιβράβευσή της. Δηλαδή, η πραγματικότητα είναι έτσι κατασκευασμένη ώστε να μην επιβραβεύει αναγκαστικά την ειλικρίνεια, την τιμιότητα, την ανιδιοτέλεια κ.λπ. με ισόποση ευτυχία. Άλλοτε το κάνει, άλλοτε δεν το κάνει, άλλοτε ανοίγει τέτοιο spread ανάμεσα στην ηθικότητα και την ευτυχία, μεγαλύτερο κι απ’ αυτό των ελληνικών ομολόγων.

Τι δεν είναι πραγματικό, από αυτήν την άποψη; Ας πούμε, οι ταινίες που παράγει με το κιλό το Χόλιγουντ. Διότι πριν ακόμα παρακολουθήσουμε μια τέτοια ταινία, ξέρουμε ότι θα δράσει εντός της ένα κινηματογραφικό κάρμα – ότι ο καλός θα κερδίσει τελικά, ο κακός θα τιμωρηθεί, οι επηρμένοι θα ταπεινωθούν κι οι ταπεινοί θα εξυψωθούν. Γνωρίζουμε εκ των προτέρων ότι θα υπάρξει happy end, απλώς περιμένουμε να δούμε τον τρόπο που θα υλοποιηθεί. Παραείναι καλό για να ‘ναι πραγματικό.

Επίσης, ούτε ο Ιζνογκούντ είναι πραγματικός. Ξέρουμε εκ των προτέρων ότι δε θα γίνει χαλίφης στη θέση του χαλίφη, ότι θα έρθουν έτσι τα πράγματα ώστε όσο και να σκυλιάσει, η κακία, η μοχθηρότητα, η ποταπότητά του στο τέλος θα νικηθούν. Αλήθεια, για ρωτήστε τον μεγάλο βεζίρη τι γνώμη έχει για την περίφημη φράση του Κοέλιο, «όταν επιθυμείς κάτι πάρα πολύ, τότε όλο το σύμπαν συνωμοτεί για να σε βοηθήσει»; Με βάση την εμπειρία του, το επιβεβαιώνει;

Κοιτάζω το ημερολόγιό μου και βλέπω ότι πριν πολλά χρόνια είχα γράψει τη φράση: «Τρεις είναι οι μεγάλες εφευρέσεις της Δύσης, στις οποίες δεν μπορεί ν’ αντισταθεί ο τρίτος κόσμος: η τηλεόραση, το ποδόσφαιρο κι ο χριστιανισμός». Σήμερα δεν θα το έγραφα αυτό, πιστεύω πλέον ότι δεν είναι θέμα Δύσης και χριστιανισμού αλλά, γενικότερα, θέμα μονοθεϊσμού. Οι τοπικές λατρείες και οι αρχαίοι ανιμισμοί δεν μπορούν να αντισταθούνε, σε επίπεδο κοινωνίας, όταν έρχονται σε επαφή με μια από τις μεγάλες μονοθεϊστικές θρησκείες.

Πέρα εκεί, στις άκρες του βιρμανικού βορρά, υπάρχει η επαρχία των Κατσίν, γνωστοί και ως Τζίνγκπο, Σίνγκπο, Ραουάνγκ, Λατσίν... Παιδιά των Ιμαλαΐων, ζούνε επί αιώνες στα χαμηλότερα υψόμετρα αυτής της τιτάνιας οροσειράς (σε κάτι λόφους 4.000 και 5.000 μέτρων), χωρίς γραπτή γλώσσα μέχρι πρόσφατα, φτωχοί, ανιμιστές από αρχαιοτάτων χρόνων, πολλαπλά αδικημένοι από την κεντρική βιρμανική χούντα. Η παράδοσή τους κάτι έχει να πει για όλα αυτά:

Μια μέρα πριν πολλά χρόνια, ο Μεγάλος Αρχηγός κάλεσε όλες τις φυλές της Γης, για να τους δώσει γραπτές γλώσσες. Οι Βιρμανοί κι οι Κινέζοι πήραν τις δικές τους γραμμένες σε μπανανόφυλλα, οι Κατσίν σε χοιροτόμαρα. Κατά τη μακρά πορεία επιστροφής όμως, οι Κατσίν πείνασαν κι αναγκάστηκαν να βράσουν τα χοιροτόμαρα να τα φάνε. Έτσι απέμειναν χωρίς γραπτή γλώσσα.

Μια άλλη μέρα, ο Μεγάλος Αρχηγός ξανακάλεσε τις φυλές για καινούργιο μίτινγκ. Οι Βιρμανοί κι οι Κινέζοι, που προφανώς είχαν πρόσβαση σε καλά πληροφορημένες πηγές, εφοδιάστηκαν με μεγάλα καλάθια και πήγαν, ενώ οι απλοϊκοί Κατσίν ήρθαν χωρίς τίποτα. Δυστυχώς όμως, ο Μεγάλος Αρχηγός μοίρασε επίγεια αγαθά και οι άτυχοι Κατσίν πήραν μόνο όσα χωρούσε η χούφτα τους γι’ αυτό κι απέμειναν φτωχοί – σε αντίθεση με τους Βιρμανούς και τους Κινέζους.

Καινούργιο μίτινγκ όμως οργάνωσε ο Μεγάλος Αρχηγός. Οι Κατσίν αυτή τη φορά είπαν να μην την ξαναπατήσουν, οπότε πήραν τα μεγαλύτερά τους καλάθια και πήγαν. Τώρα όμως ο Μεγάλος Αρχηγός μοίρασε θεούς... Οι Βιρμανοί κι οι Κινέζοι έλαβαν μόνο έναν θεό, δε χωρούσε άλλος στις χούφτες τους, οι Κατσίν όμως γέμισαν τα καλάθια τους. Ποιος μπορεί να τους κατηγορήσει που κουράστηκαν κατά την πορεία του γυρισμού και σε κάθε δέντρο, σε κάθε ρέμα, σε κάθε βουνό άφηναν κι από έναν θεό; Από τότε όλη η φύση, για τους Κατσίν, είναι γεμάτη θεούς, στους οποίους κάνουν τακτικά προσφορές με λουλούδια και φαγητά να τους εξευμενίσουν.

Όλα αυτά ίσχυαν πριν από πολλά πολλά χρόνια. Σήμερα όμως, μετά από τη δράση αμέτρητων αμερικανών ιεραποστόλων, μετά από την αγγλική αποικιοκρατία που έβαλε την περιοχή των Κατσίν στο ίδιο τσουβάλι με τους (εθνοτικά) Βιρμανούς, κι ονόμασε αυτό το τσουβάλι «Βιρμανία», τα πράγματα έχουν αλλάξει (πλην της φτώχειας, αυτή συνεχίζει να παραμένει). Οι μισοί Κατσίν πλέον έγιναν χριστιανοί (ή, έστω, πάντρεψαν τον χριστιανισμό με τον αρχαίο ανιμισμό), ενώ υπάρχει κι ένα σημαντικό ποσοστό βουδιστών. Οι μεγάλες μονοθεϊστικές θρησκείες επικράτησαν, σαν σαρωτικός Ολυμπιακός στο ελληνικό πρωτάθλημα.

Οπότε, το ερώτημα που τίθεται εδώ: τι είναι αυτό που έχουν οι μονοθεϊστικές θρησκείες και επικρατούν, σε κοινωνικό επίπεδο, έναντι των άλλων θρησκειών και τοπικών λατρειών; Ποιο είναι αυτό το ιδιαίτερο στοιχείο που μόνο ο χριστιανισμός, ο βουδισμός και το Ισλάμ έχουν να προσφέρουν; Απάντηση (κατά τη γνώμη μου): έχουν ενισχυτικό πραγματικότητας. Δηλαδή, έναν μηχανισμό στη θεολογία τους, ο οποίος προβλέπει ανταμοιβή στην ηθικότητα, γεφυρώνει τη θεμελιώδη διάσταση της πραγματικότητας. Ο βουδισμός έχει το κάρμα, ο χριστιανισμός τη μετά θάνατον ζωή και την αθανασία της ψυχής, αναλόγως και το Ισλάμ. Και οι τρεις πάντως μπορούνε να υποσχεθούνε στους πιστούς τους: «τα βάσανα κι ο πόνος σου δε θα πάνε χαμένα, θα έρθει η στιγμή που θα ανταμοιφθείς για την ακέραια στάση που κράτησες». Και η πραγματικότητα που περιλαμβάνει Υπέρτατο Λογιστή, ο οποίος κρατά λογαριασμό για κάθε κακοπάθεια κι αδικία, είναι ενισχυμένη σε σχέση με την πραγματικότητα που προβλέπει μόνο απρόβλεπτους θεούς, ο καθένας με τις αδυναμίες και τα καπρίτσια του. Αυτό όμως το κείμενο δεν είναι για τις θρησκείες. Είναι συνέχεια ενός προβληματισμού κι έχει τελικό σημείο αναφοράς τη σύγχρονη ελληνική πολιτική.

Ανέφερα στην προηγούμενη ανάρτηση για τα «κοινωνικά μνημόνια» (τα παιχνίδια παίζονται σύμφωνα με τους κανόνες τους, δεν κατασκευάζουμε φράχτες για να διαφυλάξουμε την πολύτιμη μοναδικότητά μας κ.λπ.), ότι εφαρμόζονται από πάνω προς τα κάτω και δια του παραδείγματος. Όχι με μανιφέστα, λόγους και προγραμματικές θέσεις, αλλά με το μη–λεκτικό μέρος της παρουσίας ενός πολιτικού. Όλα αυτά καλά, όμως παραμένει ένα κενό. Το σύστημα που δημιουργείται έτσι, λειτουργεί άραγε; Η ηθική ακεραιότητα ενός πολιτικού, από την άποψη της έμπρακτης εφαρμογής του «κοινωνικού μνημονίου», δημιουργεί ενισχυμένη πραγματικότητα ή όχι; Ο πολιτικός θα νιώθει ανιμιστής (= έχει απέναντί του ένα απρόβλεπτο εκλογικό σώμα με εγγενείς αδυναμίες και πάθη) ή χριστιανός; (= έχει απέναντί του ένα κατά βάση συνεπές εκλογικό σώμα, που επιβραβεύει την ηθική στάση ακόμα και με άμεση εκλογική ευτυχία). Και πέρα από ωραία κείμενα και θεωρίες: στην πράξη, στην Ελλάδα του 2011, στη Βιρμανία του 2011, ο κόσμος έχει συνολικά υγιές κριτήριο ή είναι ανώριμος, φοβισμένος, σκάρτος; Συγκεκριμένες απαντήσεις, όχι θεωρίες και φιλοσοφίες!

Η γνώμη μου είναι πως ναι. Σε δύο χώρες, Βιρμανία και Ελλάδα, ο συγκεκριμένος κόσμος ΔΙΨΑ για τιμιότητα και ηθική ακεραιότητα. Με τα στραβά του, τις ιδιοτέλειες και τις μικρότητές του, όμως στο φινάλε ο κόσμος έχει υγιές κριτήριο. Και είναι έτοιμος να παίξει το ρόλο ενός μικρού θεού, που θα επιβραβεύσει τους δίκαιους πιστούς, ακόμα και με άμεση εκλογική ευτυχία. Αρκεί, φυσικά, να εμφανιστούν αυτοί οι πιστοί γιατί, στην Ελλάδα τουλάχιστον, δεν τους είδαμε ως τώρα...

Αλλά υπάρχει και κάτι ακόμα περισσότερο: η εμπιστοσύνη στον κόσμο, αν το καλοσκεφτείτε, είναι και το βασικότερο στοιχείο της δημοκρατίας! Η πίστη πως ο κόσμος θα επιβραβεύσει τελικά τις έντιμες πολιτικές στάσεις. Θα δυσαρεστηθούν βέβαια οι άμεσα θιγόμενοι και οι εκλογικοί πελάτες, όμως θα γοητευτούν ακόμα και πολιτικοί αντίπαλοι. Το καθήκον του κόσμου είναι ακριβώς αυτή η επιβράβευση. Το καθήκον των πολιτικών είναι να παρουσιάζουν ακριβώς τέτοιες ανιδιοτελείς πολιτικές πράξεις. Από αυτήν την άποψη, το αντίθετο της δημοκρατίας δεν είναι μόνο ο αυταρχισμός. Είναι και ο λαϊκισμός, το μέτρημα των κουκιών, η απόκρυψη της αλήθειας, οι κομματικοί τακτικισμοί, η εξυπηρέτηση συμφερόντων κ.α. Είναι οποιαδήποτε πολιτική πράξη που βρωμάει από πεποίθηση ανωτερότητας – ότι ο πολιτικός αποτελεί κάτι σπουδαιότερο, ανώτερο από τον απλό κόσμο, ο οποίος χρειάζεται καθοδήγηση, χειραγώγηση, μετριασμό αλήθειας.

Ας αναφέρω μόνο ένα μικρό παράδειγμα για να δείξω ότι όλα τελικά ανάγονται στην εμπιστοσύνη. Σαράντα πέντε μάστοροι κι εξήντα μαθητάδες προσπαθούν να ξεδιαλύνουν το μυστήριο: γιατί ο πρωθυπουργός διατηρεί στην κυβέρνησή του πολιτικούς αστέρες όπως ο Χρήστος Παπουτσής κι ο Χάρης Καστανίδης; (μη χαίρεστε, οι νεοδημοκράτες: γιατί ο Καραμανλής διατηρούσε στην κυβέρνησή του πολιτικούς γίγαντες όπως ο Άρης Σπηλιωτόπουλος κι η Φάνη Πάλλη–Πετραλιά;). Δεν ξέρει τι αξίζουν οι προαναφερθέντες, δε γνωρίζει τις ικανότητές τους; (τις ποιες;). Απάντηση: σίγουρα το γνωρίζει, όμως όλοι αυτοί έχουν προσφέρει πολλά στο κόμμα. Έχουν πλέον την προσωπική τους εκλογική πελατεία, η οποία θα δυσαρεστηθεί αν δεν υπουργοποιηθούν οι πατρώνες της. Και δεν το ρισκάρουμε να τη δυσαρεστήσουμε όταν οι δημοσκοπήσεις παύουν να χαμογελούν.

Όχι, να το ρισκάρετε. Ο κόσμος δεν είναι χαζός. Ο κόσμος καταλαβαίνει και ξέρει να εκτιμά μια έντιμη πολιτική πράξη. Μην τον υποτιμάτε τον κόσμο και μη θεωρείτε ότι είστε κάτι ανώτερο και σπουδαιότερο από αυτόν – δεν είστε. Στη βάση της πολιτικής δειλίας υπάρχει η υποτίμηση του κόσμου. Στη βάση της πολιτικής εντιμότητας υπάρχει η εμπιστοσύνη στον κόσμο. Είμαστε αναγκασμένοι να προχωρήσουμε με δημοκρατία, να τη φτιάξουμε από την αρχή γιατί αυτό που είχαμε ως τώρα δεν ήταν δημοκρατία, είχε μεν κοινοβουλευτισμό και πολυκομματισμό, απουσίαζε όμως το βασικότερό της στοιχείο: η εμπιστοσύνη. Τον έχετε κοροϊδέψει πολύ τον κόσμο - ακόμα χειρότερα, τον έχετε υποτιμήσει. Ποιος σας είπε ότι το έργο σας θα είναι εύκολο; Ο πραγματικός δημοκράτης είναι κι ένα είδος πιστού, ένας χριστιανός που προσβλέπει στην κρίση των ψυχών. Η δημοκρατία είναι ένα είδος θρησκείας που απαιτεί έμπρακτη συμμόρφωση με τον Νόμο, με το Ντάρμα, με τις επιταγές του Θείου Λόγου, κάτι τέτοιο. Αξίζει όμως, γιατί μπορεί να επιβραβεύσει την εντιμότητα και την ακεραιότητα, να έχει ενισχυτικό πραγματικότητας.

Κάθε φορά που ένας πολιτικός με τις πράξεις του βεβαιώνει μια ανιμιστική πραγματικότητα, γεμάτη από θεούς που χρειάζονται εξευμενισμό, εκφοβισμό, τυφλή λατρεία, αφιερωματικές θυσίες, τότε εκπίπτει της δημοκρατίας. Κάθε φορά που ένας πολιτικός με τις πράξεις του βεβαιώνει μια ενισχυμένη πραγματικότητα, τότε μόνο μπορεί να παινεύεται ότι είναι δημοκράτης.

Το Κοινωνικό Μνημόνιο

Συνεχίζοντας τον προβληματισμό αυτής της ανάρτησης («Ο Χώρος»), απαντώντας και σε κάποια σχόλια, ας κάνουμε κατ’ αρχήν ένα ακόμα ταξιδάκι στον εξωτικό παράδεισο της Βιρμανίας:

Φαντάσου ότι ζεις σε μια από τις πιο φτωχές χώρες της Ασίας. Το μεροκάματο είναι 1-2 δολάρια, το φαγητό είναι θέμα, το καθαρό νερό είναι θέμα, έχεις ηλεκτρισμό λίγες ώρες την ημέρα, έχεις μάθει να ζεις με συνεχείς διάρροιες κι εντερικά προβλήματα, τρέμεις μην πάθεις κάτι σοβαρότερο γιατί την πάτησες άσχημα κι εσύ και η οικογένειά σου. Τρέμεις όμως και τους υπόλοιπους ανθρώπους. Σαράντα εννιά χρόνια σκληρής χούντας, μετά από δεκατέσσερα χρόνια εμφυλίων σπαραγμών, μετά από σαδιστική γιαπωνέζικη κατοχή, μετά από υπεραιωνόβια αγγλική αποικιοκρατία, έχουν αφήσει το ψυχικό τους αποτύπωμα. Ο στρατός είναι παντού, πουθενά δεν υπάρχει άσυλο, προσέχεις κάθε σου λέξη, πρέπει να δηλώνεις στην αστυνομία τι ώρα φεύγεις από το σπίτι και τι ώρα επιστρέφεις, δεν μπορείς να εμπιστεύεσαι κανέναν, ακόμα κι ο καλύτερός σου φίλος μπορεί να σε καρφώσει στην ασφάλεια, ένας προσωπικός σου αντίζηλος μπορεί να πάει και να ισχυριστεί ότι είσαι αντικαθεστωτικός, φοβάσαι τους κυρίαρχους βουδιστές αν είχες την ατυχία να γεννηθείς μουσουλμάνος, χριστιανός, ινδουϊστής, φοβάσαι τους (εθνοτικά) Βιρμανούς αν είχες την ατυχία να γεννηθείς Αρακάν, Καρέν, Λάχου κ.λπ., φοβάσαι όλους τους παραπάνω αν είσαι (εθνοτικά) Βιρμανός και βουδιστής, μπορεί και να εκτελεστείς επειδή μίλησες στη μητρική σου γλώσσα ή και για κανέναν απολύτως λόγο, έτσι, για να εξασκηθεί στη σκοποβολή ο στρατός. Είσαι αναλώσιμος. Μια τέτοια κατάσταση προσπαθείστε να φανταστείτε. Βιρμανία = φόβος.

Όταν λοιπόν έχεις μάθει να ζεις μια ζωή μέσα στο φόβο, όταν φτάνεις στο σημείο να μη φοβάσαι τόσο ότι θα πατήσεις μια κρυμμένη νάρκη αλλά ότι θα ακρωτηριαστείς αντί να πεθάνεις, οπότε μετά ο στρατός θα σου καταλογίσει καταστροφή στρατιωτικού υλικού και θα σε περιποιηθεί δεόντως, τότε η λύση για το πρόβλημα της Βιρμανίας δεν είναι τόσο απλή, «να πέσει η χούντα». Πάρα πολλοί Βιρμανοί δέχονται και τη χούντα και τη φτώχεια επειδή... έτσι έχουν μάθει. Το θεωρούν δεδομένο ότι θα πεινάσεις, θα εξευτελιστείς από την αστυνομία, ότι αυτός που έχει το όπλο κάνει ό,τι γουστάρει, ότι άμα έχεις επαφές στο στρατό κάνεις εσύ ό,τι γουστάρεις. Φυσικά φαινόμενα, έτσι είναι η ζωή.

Η λύση λοιπόν για το πρόβλημα της Βιρμανίας είναι σύνθετη και είναι τριπλή. Πρέπει να περιλαμβάνει οπωσδήποτε εκδημοκρατισμό. Πρέπει να περιλαμβάνει οπωσδήποτε κοινωνικές παροχές: το φυσικό αέριο, τα ορυκτά, η εκλεκτή ξυλεία, το πετρέλαιο κ.λπ. της χώρας να μετατραπούν σε δημόσια νοσοκομεία, σχολεία, συντάξεις, βοηθήματα, πρόνοια κ.λπ. για τον κόσμο, αντί να γίνονται πολεμικό υλικό, μισθοί για τους στρατιώτες, αστυνόμους, παρακρατικούς, και να γεμίζουν τους προσωπικούς λογαριασμούς των στρατηγών στις τράπεζες της Σιγκαπούρης. Πρέπει όμως οπωσδήποτε να περιλαμβάνει και απαλλαγή από το φόβο. Δεν είναι αυτονόητο κάτι τέτοιο, όχι όταν επί 49 χρόνια η χώρα έχει μετατραπεί σε ένα τεράστιο στρατόπεδο, όταν οι σχιζοφρενείς στα ψυχιατρεία έχουν παραισθήσεις με ασφαλίτες και στρατιώτες. Βιρμανία = η μεγαλύτερη φυλακή του κόσμου. Και οι φυλακές δουλεύουν με τον φόβο, τον καταναγκασμό, την απειλή, την ισχύ.

Δε φτάνει λοιπόν μόνο η δημοκρατία, δε φτάνει μόνο η μέριμνα προς τους φτωχούς (δηλαδή, σχεδόν όλο τον πληθυσμό). Στο κάτω-κάτω, η χώρα ήταν δημοκρατία από το 1948 ως το 1962, και μάλιστα ευκατάστατη δημοκρατία. Σήμερα είναι οι Βιρμανοί που το σκάνε στη γειτονική Ταϊλάνδη για να βρουν ένα πιάτο φαΐ κι ένα ποτήρι νερό, τη δεκαετία του ’50 ήταν οι Ταϊλανδοί που πήγαιναν στη Βιρμανία για να βρουν ένα καλύτερο μεροκάματο. Το πρόβλημα όμως με εκείνη τη βραχύβια βιρμανική δημοκρατία ήταν πως όλοι μισούσαν όλους. Ο νικητής τα ήθελε όλα, ο χαμένος ήταν εχθρός προς εξολόθρευση, ακόμα και με τη συκοφαντία ή με τα όπλα. Οι πολιτικές, θρησκευτικές, φυλετικές διαφορές βάθαιναν συνεχώς και γέμιζαν μίσος. Η κριτική εκλαμβανόταν ως απειλή, οι συζητήσεις στο κοινοβούλιο κατέρρεαν συνέχεια σε προσβολές, διαβολές και ξύλο, όλοι κοιτούσαν να παρακάμψουν τις νόμιμες διαδικασίες για να επικρατήσουν. Όταν ανέλαβε ο στρατός το 1962, η πρώτη αντίδραση του κόσμου ήταν η ανακούφιση, η ελπίδα πως τώρα τουλάχιστον θα μπουν κάποιοι κανόνες. Μια τέτοια δημοκρατία λοιπόν δεν είναι λύση. Και σήμερα η κατάσταση είναι πολύ χειρότερη από το 1962, γιατί ο κόσμος πλέον πάσχει από ιδρυματισμό, έχει μάθει τόσα χρόνια να ζει σε μια χώρα–φυλακή και να μην εμπιστεύεται κανέναν. Δεν είναι πια αυτονόητο για τους Βιρμανούς ότι αν αφήσεις τον άλλον στην ησυχία του, θα σ’ αφήσει κι αυτός στη δική σου! Το ίδιο το βιρμανικό Κοινωνικό Συμβόλαιο χρειάζεται ξαναγράψιμο.

Η Σου Τσι («Σου Τζι» είναι το σωστό, τέλος πάντων, νομίζω έχει καθιερωθεί το «Σου Τσι») το έπιασε αυτό από την πρώτη στιγμή. Ανέφερα στην προηγούμενη ανάρτηση ότι δε θα βρεις τίποτα το πολύ βαθύ ή ψαγμένο στη σκέψη της, δε θα μείνει στην ιστορία της πολιτικής – προοδευτικής διανόησης. Ίσως μόνο κάποια λόγια της για το φόβο – «μη φοβάσαι», «απελευθέρωση από το φόβο» κ.λπ. Όμως, όχι μόνο «μη φοβάσαι» να αγωνιστείς για την ελευθερία, να παλαίψεις κ.λπ. αλλά κάτι ευρύτερο. «Μη φοβάσαι» ως στάση ζωής. Ότι δε γίνεται η χώρα να λειτουργεί με το φόβο, δε γίνεται να λειτουργεί στο δίπολο καταναγκαζόμενου – καταναγκαστή, ένα δίπολο που μπορεί να διατηρηθεί κάλλιστα και μετά τον εκδημοκρατισμό της. Γενιές Βιρμανών έχουν μάθει π.χ. ότι η κυβέρνηση είναι πάντα κάτι ξένο και εχθρικό (βιρμανική παροιμία: τα πέντε κακά της ζωής είναι η φωτιά, οι καταιγίδες, οι κλέφτες, οι κακοήθεις και η κυβέρνηση), δεν είναι απλό να συνειδητοποιήσουν ότι η κυβέρνηση μπορεί να γίνει μια δικιά τους υπόθεση. Ακόμα και μετά τον εκδημοκρατισμό. Γενιές Βιρμανών έχουν μάθει ότι οι νόμοι κάμπτονται γύρω από αυτούς που έχουν ισχυρές πολιτικές–στρατιωτικές επαφές, δεν είναι κάτι απλό να χωνέψουν την έννοια της ισονομίας και να επαγρυπνούν μην τυχόν κάποια ζώα γίνουν πιο ίσα από τα άλλα ζώα.

Η επανάσταση του μυαλού, όταν αυτό αποκτήσει την πεποίθηση ότι πρέπει να αλλάξουν οι νοητικές στάσεις κι οι αξίες που διαμορφώνουν την πορεία της χώρας, αυτή είναι η πεμπτουσία της επανάστασης (Σου Τσι)

Μόλις περιέγραψα το 50% της Σου Τσι. Εντάξει, κατανοείς ότι το Κοινωνικό Συμβόλαιο χρειάζεται ξαναγράψιμο, αλλιώς υπάρχει ο κίνδυνος να έρθει η ανατροπή / εκδημοκρατισμός / επανάσταση και το φάρμακο να αποδειχθεί τοξικό όσο η ασθένεια. Θέλεις λοιπόν, πέρα από το καθαρά πολιτικό σου πρόγραμμα, να μεταδώσεις κι ένα όραμα συνεργασίας, σεβασμού κι αξιοπρέπειας. Πώς το κάνεις; Με ωραία λόγια και Beatles, all you need is love; Το συμπεριλαμβάνεις στο μανιφέστο σου; Όχι, όταν είσαι πολιτικός αρχηγός, το κάνεις κυρίως με το μη–λεκτικό μέρος της παρουσίας σου. Το κάνεις με τη στάση σου, με τα προσωπικά ρίσκα που αναλαμβάνεις, με το παράδειγμά σου. Δείχνεις έμπρακτα ότι σέβεσαι τον άλλον, δεν τον θεωρείς υποτακτικό σου, ότι ξέρεις να εστιάζεις στα κοινά σημεία μαζί του, όχι στις διαφορές, ότι η τιμιότητα των μέσων αγιάζει τους σκοπούς, όχι το αντίστροφο. Όταν είσαι πολιτικός αρχηγός, η συμπεριφορά σου γίνεται κι αυτή μέρος της πολιτικής σου πρότασης γιατί καθιερώνει ηθικές νόρμες, κι ο κόσμος δεν είναι χαζός, το βλέπει, το καταλαβαίνει. Μια από τις κυριότερες «πολιτικές» πράξεις της Σου Τσι λοιπόν ήταν να κάνει τον εαυτό της ζωντανό παράδειγμα του καινούργιου Κοινωνικού Συμβολαίου. Να δείξει έμπρακτα ότι μπορούμε να λειτουργήσουμε μαζί, και με τις διαφορές μας και με τις διαφωνίες μας, χωρίς ο ένας να σκάβει το λάκκο του άλλου. Κατά κάποιον τρόπο και συνθηματικά μιλώντας, αυτό ακριβώς είναι το μεγαλείο της Κυρίας: ότι δε θα μείνει στην ιστορία της πολιτικής – προοδευτικής διανόησης.

Αφήνουμε τη Βιρμανία και γυρνάμε στην Ελλάδα. Κρίνω ότι οι διαφορές μας από την κακότυχη χώρα είναι ποσοτικές, όχι ποιοτικές. Μπορεί να μην έχουμε την καταπίεση και τη φτώχεια της Βιρμανίας, όμως σίγουρα η δημοκρατία χρειάζεται ενίσχυση και σίγουρα απαιτείται στήριξη των οικονομικά ασθενέστερων (των μεταναστών συμπεριλαμβανομένων). Δεν είμαι εγώ αυτός που θα πει πώς θα γίνει αυτή η στήριξη. Είμαι πρόθυμος να κουβεντιάσω τα πάντα, από τις πιο σοσιαλιστικές ως τις πιο φιλελεύθερες λύσεις. Κάποτε είχα τις απαντήσεις, τώρα όμως τις ξέχασα. Το μόνο στο οποίο επιμένω είναι ότι και το ίδιο το Κοινωνικό Συμβόλαιο της Ελλάδας χρειάζεται ξαναγράψιμο. Η λύση για τη χώρα είναι τριπλή, όπως Βιρμανία, όχι διπλή.

Ποιο είναι αυτό το κοινωνικό μνημόνιο που οφείλει να ενσωματωθεί στον ελληνικό τρόπο σκέψης; Ακολουθούν αναγκαστικά υποκειμενικές και μη–αποδείξιμες κρίσεις, πρόκειται για το άρωμα, την αίσθηση που μου έχουν αφήσει σαράντα χρόνια ζωής στη χώρα:

1) Ελλάδα, η χώρα της περιχαράκωσης. Ο Έλληνας ξέρει να χτίζει φράχτες, δεν ξέρει να χτίζει γέφυρες. Επιλέγει συνεχώς να επικεντρώνεται σ’ αυτά που τον χωρίζουν, όχι σ’ αυτά που τον ενώνουν, κάνει την τρίχα τριχιά, μεγεθύνει τις όποιες διαφορές μέχρι να γίνουν αγεφύρωτες, βλέπει μόνο Απόλυτα Καλούς και Απόλυτα Κακούς, χτίζει φράχτες για να προστατέψει την πολύτιμη μοναδικότητά του. Πες τα, ρε Μάνο Ελευθερίου: οι ελεύθεροι κι ωραίοι ζουν σε κάποιες φυλακές, μέσ’ στα τείχη που ‘χει χτίσει ο καθένας για να ζήσει τις μεγάλες του στιγμές.

2) Ο Έλληνας δεν ξέρει να συνυπάρχει. Δεν επιτρέπει στον άλλον να υπάρξει, live and let live. Βέβαια, έχουν περάσει οι άγριες εποχές του μεσοπολέμου που έβγαιναν ακόμα και μαχαίρια προκειμένου να πάψει να υπάρχει ο άλλος, τώρα συνήθως αυτό γίνεται με τη χλεύη, το στιγματισμό, την περιθωριοποίηση, την κατασυκοφάντηση. Είναι σίγουρα μια πρόοδος, όμως το γενικό πνεύμα παραμένει ίδιο (και τα μαχαίρια δεν έχουν εξαφανιστεί εντελώς). Πες τα, ρε Μανώλη Ρασούλη: όλοι δικοί μας είμαστε.

3) Ο Έλληνας δεν ξέρει να συνεργάζεται. Σε όλους τους τομείς. Δεν ξέρει να παίζει τίμια, να δεχθεί ότι το παιχνίδι έχει κανόνες. Η πολιτική εδώ είναι το εύκολο παράδειγμα, όμως δεν αναφέρομαι μόνο στην πολιτική, μιλάω ευρύτερα. Για παράδειγμα, αυτό που έχω δει μια ζωή είναι ότι όλες οι συνεταιριστικές επιχειρήσεις και τα μαγαζιά καταρρέουν πάντα σε μια φαυλότητα που ο ένας συνέταιρος τρώει λεφτά – ή, στην καλύτερη περίπτωση, κάθεται και το παίζει αφεντικό ενώ ο άλλος κάνει όλη τη δουλειά. Δεν υπάρχει στο φαντασιακό του Έλληνα η παράσταση ενός κοινού ταμείου, που αποφέρει κοινό όφελος, οπότε όλοι έχουμε χρέος να το φροντίζουμε και να μην το κουρσεύουμε – βάλτε όποιο όνομα θέλετε σ’ αυτό το ταμείο, «η επιχείρησή μας», «η Ελλάδα», «η πολυκατοικία μας», «η Πλατεία Αριστοτέλους», «το δάσος της Δαδιάς» κ.λπ. Πες τα, ρε Τόλη Βοσκόπουλε: εγώ το ξέρω το τι είχα να σου δώσω, εσύ το ξέρεις πως με πούλησες ωστόσο.

Θα έβαζα και κάτι ακόμα: 4) Ο Έλληνας δεν έχει χιούμορ! Με την έννοια ότι παίρνει πολύ στα σοβαρά τον εαυτό του, δεν μπορεί να αυτοσαρκάζεται. Αυτό που κάνει ο Λαζόπουλος δεν είναι χιούμορ, είναι μεταμφιεσμένη επιθετικότητα, αυταρέσκεια εκφερόμενη με ύφος. Χρειάζεται ενίοτε να γελάμε και με τον εαυτό μας, δε βγαίνει η ζωή αλλιώς. Πες τα, ρε Λογο: χαμογελάστε λοξά (πιο λοξά, πιο λοξά), να φανεί το χρυσό το δοντάκι.

Ένα τέτοιο κοινωνικό μνημόνιο οραματίζομαι: Γέφυρες – Live & Let Live – Κοινό Ταμείο (θέλει και λίγο χιούμορ). Επιμένω σε δύο θέματα για τα κοινωνικά μνημόνια: 1) Εφαρμόζονται από πάνω προς τα κάτω, πρώτα η ηγεσία και μετά οι μάζες, 2) Εφαρμόζονται κυρίως με το μη–λεκτικό μέρος του εαυτού σου. Με το παράδειγμα και τη συμπεριφορά σου, όχι με τα ωραία λόγια και τα πολιτικά σου προγράμματα.

Κοιτάζω λοιπόν την πολιτική των τελευταίων 30 χρόνων για να εντοπίσω ίχνη αυτού του μνημονίου. Κρίνω ότι ο χώρος, με τα καλά του και τα στραβά του, είχε τουλάχιστον μια μαγιά ανθρώπων αξιόλογων. Είχε πάντα μια τρέλα, έναν ιδεαλισμό, έναν προβληματισμό που άξιζαν να διαδοθούν ευρύτερα. Ας αναφέρω ένα παράδειγμα: τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων. Με ενδιαφέρει το θέμα, όπως και τα δικαιώματα των μεταναστών, των τσιγγάνων κ.λπ. γιατί το live and let live είναι μέρος του κοινωνικού μου μνημονίου. Από το παλιό ΚΚΕ Εσ. ακούστηκε για πρώτη φορά ότι υπάρχουν άνθρωποι που καταπιέζονται, μόνο και μόνο επειδή υπέπεσαν στο έγκλημα να γεννηθούν με διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό απ’ ό,τι ο Ρωμαίος κι η Ιουλιέτα. Για το ΚΚΕ, ας πούμε, οι ομοφυλόφιλοι δεν υπάρχουν. Δεν ξέρω αν έχετε πετύχει στην τηλεόραση κάποιο στέλεχος του ΚΚΕ όταν τίθεται θέμα σχετικό με τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων, πόσο βγαίνει απ’ τα ρούχα του και κλονίζεται η άψογη αυταρέσκειά του ως κατόχου της Απόλυτης Αλήθειας. Αυτά που έχω δει να εκπορεύονται από το ΚΚΕ, εδώ και δεκαετίες, για τους ομοφυλόφιλους είναι: υπεκφυγές και υποβάθμιση (στην καλύτερη περίπτωση), υποκριτικές εξυπνάδες, συκοφαντίες και χλεύη (στη χειρότερη). Κάντε μια αναζήτηση στο website του Ριζοσπάστη με τον όρο «ομοφυλόφιλοι» και θα καταλάβετε τι εννοώ. Όμως οι διακρίσεις εις βάρος τους είναι μια υπαρκτότατη καταπίεση ανθρώπου από άνθρωπο κι η Αριστερά υποτίθεται ότι οραματίζεται μια κοινωνία απαλλαγμένη από την καταπίεση. Έχω ένα θέμα όμως με τους επαγγελματίες της επανάστασης, έχω ένα θέμα όταν οι αναλύσεις κι οι πολιτικές σου πράξεις είναι δηλητηριασμένες από το προσωπικό σου βόλεμα στη ζεστή αγκαλιά του Περισσού, όταν οι ερμηνείες σου είναι προκαταβολικά χωριστικές ώστε να περιχαρακώσεις το προσωπικό σου στάτους ως Κατόχου της Απόλυτης Αλήθειας, όταν προάγεις μόνο εκείνες τις αγωνιστικές διεκδικήσεις που ρίχνουν νερό στο μύλο σου. Κάτι δεν πάει καλά εδώ, κύριε Στέλεχος του ΚΚΕ, δεν είμαι σίγουρος ότι αποτελείς μέρος της λύσης... (μιλάω για τα στελέχη, έχω γνωρίσει απλά μέλη που ήταν ακέραιοι και ειλικρινείς άνθρωποι – αυτούς, ναι, τους θεωρώ μέρος της λύσης).

Ας αναφέρω ένα ακόμη παράδειγμα γι’ αυτό το κοινωνικό μνημόνιο που λέω: πρόσφατα ο Κουβέλης κι ο ΣΥΡΙΖΑ χώρισαν τα τσανάκια τους. Όταν διασπάται η Αριστερά, χάνουν όλοι. Ακόμα κι αν το δίκιο είναι 100% με τον έναν. Δεν ξέρω τα εσωκομματικά κι ας μην καταρρεύσει η συζήτηση σε κουτσομπολιό και προσωπικές πικρίες, όμως πιστεύω ότι ούτε ο ΣΥΡΙΖΑ ούτε η ομάδα Κουβέλη είναι για πέταμα, και οι δυο έχουν αξιόλογα στοιχεία. Όμως δεν μπόρεσαν να τα βρουν μαζί, είχαν, ας πούμε, διάσταση ριζοσπαστικότητας. Δεν αποδεικνύει φυσικά κάτι αυτό που θα πω τώρα, δεν είναι επιχείρημα, το παραδέχομαι: έχω γνωρίσει μέλη του βιρμανικού ένοπλου αγώνα, συντρόφους με στρατηγείο στη ζούγκλα, κομμουνιστικού προσανατολισμού, που έκαναν σαμποτάζ, πολέμησαν, φυλακίστηκαν, βασανίστηκαν. Τσε Γκεβάρα και τα μυαλά στα κάγκελα – ναι, αλλά Τσε Γκεβάρα στο Νο 2. Στο Νο 1: Σου Τσι. Είναι άνθρωποι που τη γνώρισαν, την άκουσαν, δούλεψαν μαζί της στο NLD. Μιλάνε γι’ αυτήν σαν να μιλάνε για τα παιδιά τους, για τη γυναίκα τους. Όταν λοιπόν καταφέρνεις να κερδίσεις τέτοιο σεβασμό και αποδοχή από ανθρώπους ποικίλης ριζοσπαστικότητας και πολιτικού οράματος, από βουδιστές, μουσουλμάνους, χριστιανούς, από όλες τις εθνοτικές ομάδες της χώρας σου... ε, κάτι πρέπει να σημαίνει αυτό για τον άνθρωπο, δεν μπορεί. Σημαίνει ότι είναι ειρηνοποιός, το ‘χει μέσα του. Ξέρει να χτίζει γέφυρες αντί για φράχτες. Κάτι που δεν κατάφεραν ο Τσίπρας κι ο Κουβέλης.

Το κείμενο αυτό γεννήθηκε ως απάντηση στα σχόλια της προηγούμενης ανάρτησης, στην πορεία όμως ξέφυγε. Ενώ ξεκίνησα να γράφω για τον χώρο, επεκτάθηκα στο πολιτικό σκηνικό της μεταπολίτευσης, κι εγώ δεν ξέρω τελικά πού επεκτάθηκα. Πρέπει να κλείσω κάπου εδώ. Ας το κάνω με μια αναφορά στο Απόλυτο Κακό, που είναι ως γνωστόν το ΠΑΣΟΚ:

Όταν ζητάς σκληρές θυσίες από τον κόσμο, πρέπει να το δείξεις και με το παράδειγμά σου, όχι να συγκινείσαι ειλικρινά που άνθρωποι του μόχθου σε σταματάν στο δρόμο και προσφέρουν έναν μισθό για την πατρίδα. Παραιτήσου κι εσύ, οικειοθελώς, από ένα σημαντικό μέρος του εισοδήματός σου, να ‘χεις τουλάχιστον το ηθικό ανάστημα να λες πως δε ζητάς κάτι που δεν το υφίστασαι προσωπικά. Και η Σου Τσι ζητάει απ’ τον κόσμο θυσία φόβου. Όμως η Σου Τσι περπάτησε μπροστά από τα όπλα των στρατιωτών, με μια σκανδάλη μόνο να τη χωρίζει από το θάνατο. Δεν συγκινείται ειλικρινά που άνθρωποι του μόχθου τη σταματάν στο δρόμο και της δηλώνουν ότι δε φοβούνται. Όταν τα μαγαζιά κλείνουν κι η ανεργία εκτινάσσεται, δε ρίχνεις πρωτοχρονιάτικες ζεϊμπεκιές στο μεζεδοπωλείο «Παυσίλυπον» της Νέας Κηφισιάς. Το καλοκαίρι που μας πέρασε, οι τοπικές εφημερίδες του Βόλου είχαν κάθε βδομάδα κι από μια αυτοκτονία. Ήταν πρωτόγνωρο σοκ αυτό για μια μικρή επαρχιακή πόλη και η μείωση εισοδήματος έπαιξε σίγουρα κάποιον ρόλο στους αυτόχειρες. Δε συνάδουν αυτά με ζεϊμπεκιές (και για όνομα του Θεού, χρειάζεται να είσαι ο 70ός μεγαλύτερος στοχαστής του κόσμου για να καταλάβεις πως τίποτα το αξιόλογο δεν μπορεί να προέρθει από έναν Δημήτρη Ρέππα, έναν Χρήστο Παπουτσή, έναν Χάρη Καστανίδη; Φυσική γυμνασίου, στοιχειώδης θερμοδυναμική: «Ο Ρέππας, ο Παπουτσής, ο Καστανίδης μόνο αυξάνουν την εντροπία ενός συστήματος, σε καμία περίπτωση δεν τη μειώνουν»). Κάνε τον εαυτό σου ζωντανό παράδειγμα ενός νέου κοινωνικού μνημονίου κι ας τραβάν τα μαλλιά τους οι επικοινωνιολόγοι σου. Δεν ξέρω τι θα κερδίσεις, με τη στενή εκλογική έννοια, δεν μπορώ να πω στα σίγουρα...

Ίσως σου γράψουν τραγούδια!

Αλήθεια... μπορείτε να φανταστείτε στο μέλλον κάποιον να γράφει τραγούδια, ας πούμε, για τον Πάνο Παναγιωτόπουλο; Για τον Χάρη Καστανίδη; Το χωράει κάτι τέτοιο ο νους σας;

Ο Χώρος

Ένα φάντασμα πλανιέται πάνω από την Ελλάδα και τη στοιχειώνει, ένα φάντασμα με μορφή πολιτικού κόμματος που διατρέχει όλη τη μεταπολιτευτική ιστορία της χώρας, πάντα σε δεύτερο ρόλο αλλά πάντα απαραίτητο, αρκετά ξένο προς την υπόλοιπη πολιτική πραγματικότητα αλλά και ταυτόχρονα εκπληκτικά οικείο. Το κόμμα αυτό ήταν παλιά γνωστό ως ΚΚΕ Εσωτερικού (και Συμμαχία), αργότερα έγινε ΕΑΡ, αργότερα ΣΥΝ, κατόπιν ΣΥΡΙΖΑ (διατηρώντας όμως και τον παλιό ΣΥΝ, με κάποιον υβριδικό τρόπο που κανείς εκτός από τους μυημένους και τους δημοσιογράφους δεν έχει καταλάβει). Πρόσφατα διασπάστηκε και έδωσε τη Δημοκρατική Αριστερά. Υπάρχει και κάτι που λέγεται ΑΝΤΑΡΣΥΑ, όμως δε θα μας απασχολήσει εδώ. Ας αφήσουμε τις επίσημες ονομασίες κι ας το αποκαλέσουμε τρυφερά «ο χώρος» – έννοια που περιλαμβάνει όλους τους παραπάνω πολιτικούς φορείς.

Ξεκινάμε από τα άφθονα στραβά του... Συζητήσεις επί συζητήσεων, νεφελώδεις αναλύσεις, υψηλή διανόηση, ανοργανωσιά και (κακώς νοούμενη) χαλαρότητα, ερασιτεχνισμός, φράξιες, ημιφράξιες και ομάδες: τέτοιο υπήρξε το πρόσωπο του χώρου για δεκαετίες. Άγνωστο πόσα δελτία τύπου κι ανακοινώσεις συντάχθηκαν σε ουζερί και ταβέρνες, ο Κύρκος να μας κάνει κι επίδειξη σφυρίγματος, να πούμε το Μ’ Αεροπλάνα Και Βαπόρια, κανείς εδώ δεν τραγουδά, κανένας δε χορεύει, ακούνε μόνο τον Μπανιά κι ο νους τους ταξιδεύει. Δεν ξέρω αν έχετε συναντήσει τον όρο π.χ. «φουστάνι σε στιλ ΚΚΕ Εσωτερικού» (δηλαδή, λίγο παρδαλό, κάπως εθνίκ αλλά και ταυτόχρονα μοντέρνο, ξέρεις ότι αυτή που το φοράει έχει διαβάσει Αντόρνο). Ομολογουμένως, ο χώρος ήταν περίφημος στο να ανακαλύπτει ψαγμένα μπαράκια με σοφιστικέ διακόσμηση, ελαφρά τζαζ μουσική και πρωτότυπο μενού, όμως κάτι παραπάνω γυρεύει κανείς από έναν πολιτικό σχηματισμό.

Τέρμα το μαστίγωμα, πάμε στην άλλη πλευρά του νομίσματος: Φαντάζομαι ότι δεν υπάρχει ούτε ένας αξιόλογος άνθρωπος στην Ελλάδα που να μην έχει κάποτε ψηφίσει τον χώρο ή που να μην σκέφτηκε σοβαρά να τον ψηφίσει. Ή που να μην έπιασε τον εαυτό του να τον συμπαθεί. Γιατί; Όσο μπορώ να καταλάβω, υπάρχουν τρεις λόγοι:

1) Ο χώρος πάντα τραβούσε μερικούς από τους πιο τίμιους κι ενδιαφέροντες ανθρώπους στη χώρα. Δε νομίζω να υπάρχει κάποιος που να γνώρισε π.χ. τον Άγγελο Ελεφάντη και να μην τον εκτίμησε. Οπότε, σε μεγάλο βαθμό, η συμπάθεια προς τον χώρο ήταν και συμπάθεια προς συγκεκριμένα ποιοτικά μέλη του.

2) Πολλές φορές ο χώρος φάνταζε όαση μέσα στο υπόλοιπο πολιτικό σκηνικό. Μπορεί να μη συμφωνούσες σε όλα μαζί του, όμως η ψήφος σ’ αυτόν ήταν αξιοπρεπής. Δεν ένιωθες ότι αμαρτάνεις προς τον εαυτό σου στηρίζοντάς τον.

3) Ο χώρος πάντα ψαχνόταν. Δοκίμαζε, πειραματιζόταν, έκανε λάθη στρατηγικής και τακτικής, όμως ουδέποτε ισχυρίστηκε ότι έχει τις υπέρτατες απαντήσεις, προς τιμήν του. Έντονα πολυφωνικός, κατά καιρούς γέννησε και φιλοξένησε μερικές πολύ ενδιαφέρουσες ιδέες και δράσεις – αν δεν κάνω λάθος, πρέπει να ήταν ο πρώτος που έθιξε θέματα όπως η οικολογία, οι διακρίσεις εις βάρος ομοφυλόφιλων, το μεταναστευτικό. Επίσης, κατά την προετοιμασία των Ολυμπιακών Αγώνων, τότε που όλη η Ελλάδα είχε παραδοθεί στην (κατευθυνόμενη;) σχιζοφρένεια, ο χώρος ξεχώριζε σαν το γάλα μέσ’ στις μύγες. Υπάρχουν κι άλλα, πολλά άλλα, που μου διαφεύγουν τώρα.

Ποιες εναλλακτικές πολιτικές επιλογές υπήρξαν στη διάρκεια της μεταπολίτευσης; Τι έζησε όλες τις προηγούμενες δεκαετίες ένας σημερινός 50άρης – 60άρης;

Α. Το ΠΑΣΟΚ. Ένα κόμμα που ήρθε στην εξουσία το 1981 σαν οδοστρωτήρας. Τίποτα δεν έμεινε το ίδιο μετά. Από μια άποψη, υλοποίησε μια ιστορική αναγκαιότητα: με το ΠΑΣΟΚ ήρθαν στα πράγματα πολλοί άνθρωποι που καταπιέστηκαν κι αδικήθηκαν τις προηγούμενες δεκαετίες. Όμως αυτό έγινε με τόσο... πειρατικό τρόπο, που η Ελλάδα ακόμα δεν έχει ξεπεράσει το σοκ. Αμοραλισμός, αναξιοκρατία, χυδαιότητα, διορισμός του κάθε πικραμένου στο Δημόσιο, λαϊκισμός, νεοπλουτίστικη νοοτροπία, κούφια ρητορική, αυτή είναι η κληρονομιά του Ανδρέα.

Β. Η Νέα Δημοκρατία. Αν μιλάμε για προσωποπαγή κόμματα, τότε η ΝΔ ήταν κάποτε το υπόδειγμα. Μπορούμε να την ορίσουμε ως το γύρω-γύρω του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Όταν όμως ο θείος γέρασε και παροπλίστηκε, το κόμμα έμεινε σαν τους Jethro Tull χωρίς τον Ian Anderson. Ουδέποτε ξεπέρασε την απώλεια, έμεινε πάντα άχρωμη, άοσμη και άγευστη, ουσιαστικά επί δεκαετίες λειτουργούσε ως αντι-ΠΑΣΟΚ. Μέχρι που ξαναπήρε την εξουσία με τον ανηψιό κι αποδείχθηκε πιο ΠΑΣΟΚ κι απ’ το ΠΑΣΟΚ. Πριν τον Κουρασμένο, η ΝΔ τουλάχιστον είχε ένα ηθικό αβαντάζ, μπορούσε να ισχυρίζεται: «εμείς είμαστε σοβαροί και τίμιοι, όχι σαν τα λαμόγια του ΠΑΣΟΚ». Ο ανηψιός όμως, κι ο συρφετός που τον περιτριγύριζε, κάταφερε να σπαταλήσει σε 5 χρόνια αυτό το πολιτικό κεφάλαιο.

Γ. Το ΚΚΕ. Οι δημόσιοι υπάλληλοι της επανάστασης. Μια επιχείρηση (για την ακρίβεια, όμιλος επιχειρήσεων), που εξασκήθηκε καλά στο να πουλά ψευδαίσθηση ριζοσπαστικότητας. Υπάρχει ένα θέμα εδώ, ο κόσμος βλέπει πράγματα στο ΚΚΕ που δεν υπάρχουν, τόσο οι φίλοι όσο και οι πολέμιοί του. Το ΚΚΕ είναι ένας στενός κύκλων προσώπων, οι οποίοι βρήκαν τον μήνα που τρέφει τους έντεκα. Υπό αυτήν την έννοια, ΚΚΕ είναι το γύρω-γύρω από το Σπίτι του Λαού. Όπως ακριβώς το Βατοπέδι ήταν μια επιχείρηση που αξιοποιούσε τις επαφές της στο Δημόσιο πουλώντας ψευδαίσθηση πνευματικότητας, κατάνυξης κ.λπ., έτσι ακριβώς και το ΚΚΕ. Το κόμμα του λαού είναι η αργομισθία, το βόλεμα των στελεχών του. Όλα τα υπόλοιπα είναι το προϊόν που πουλάει στα απλά μέλη και στους ψηφοφόρους, η διαφημιστική του καμπάνια. Ψευδαίσθηση μιας ανατροπής που δεν έρχεται ποτέ (το ΚΚΕ ποτέ δε νικάει, απλώς ευαγγελίζεται την τελική νίκη κάπου στο απώτατο μέλλον), ένας αγώνας που αιωνίως συνεχίζεται, μονίμως οι δυνάμεις της αντίδρασης και οι λακέδες τους καταφέρνουν να εγκλωβίζουν τις μάζες, και τα απλά μέλη δίνουν τις εισφορές τους στο κόμμα για να συντηρείται η επιχείρηση και το ΔΣ της.

Δ. Εξωκοινοβουλευτική Αριστερά. Πλειοδοσία επανάστασης, ριζοσπαστικότητα για τη ριζοσπαστικότητα, κείμενα που δεν διαβάζονται, φοιτητική ανωριμότητα και αγωνία να ανακαλύψεις την ιδανικά αριστερή ερμηνεία των πολιτικοοικονομικών πραγμάτων. «Επαναστάτες της πορδής με τα λεφτά του μπαμπά», έλεγε κάποτε ο Πορτοκάλογλου.

Ε. Εθνικιστικός – Πατριωτικός Χώρος. Είσαι με τα σωστά σου; Αρνούμαι να το συζητήσω καν! Ίσως μόνο μια μνεία στον Παπαθεμελή, έναν αρτηριοσκληρωτικό γεράκο που φαντασιώνεται διάφορες πλεκτάνες γύρω από την Ελλάδα και τις πιστεύει ειλικρινά, όμως ήδη ασχοληθήκαμε πολύ, πάμε παρακάτω.

Με τέτοιες εναλλακτικές, δεν είναι παράξενο που ο χώρος είχε πάντα συμπάθεια δυσανάλογη προς τις εκλογικές του επιδόσεις. Το μόνιμο παράπονο του παλιού ΚΚΕ Εσωτερικού: «μας αγαπάνε αλλά δε μας ψηφίζουν». Είναι αλήθεια ότι πάρα πολύς κόσμος θα μπορούσε να ψήφιζε τον χώρο, να δραστηριοποιούταν στον χώρο, όμως... δεν το έκανε. Κάτι πάντα έλειπε, κάποιος απροσδιόριστος αλλά σημαντικός παράγοντας, οπότε ο χώρος δεν μπόρεσε ποτέ να τραβήξει μεγάλες μάζες ανθρώπων. Να κεφαλαιοποιήσει πολιτικά το συναίσθημα που κέρδιζε. Ποιος ήταν αυτός ο παράγοντας; Φαντάζομαι ότι θα έχουν γίνει πολλές αναλύσεις πάνω εδώ. Χωρίς να ξέρω, θέλω να προτείνω μια πιθανή ερμηνεία, που κρίνω ότι δεν είναι ολότελα αβάσιμη.

Ας πάμε πρώτα κάπου αλλού, σε ένα διαφορετικό μέρος του κόσμου, να δούμε το κόμμα Χ. Τηρουμένων κάποιων αναπόφευκτων αναλογιών, είναι εκπληκτικά πολλές οι ομοιότητες του Χ με τον χώρο: ένα κόμμα αριστερής κατεύθυνσης (έως πολύ αριστερής, κάποιες υποομάδες του), γεννήθηκε κυρίως στα πανεπιστήμια, με αμέτρητες φράξιες και παραφράξιες, πολυφωνικό, χαλαρό – ερασιτεχνικό, έντονα σοφιστικέ, τράβηξε από την πρώτη στιγμή πολλούς διανοούμενους, φιλοξένησε (και συνεχίζει να φιλοξενεί) ατέλειωτες συζητήσεις και αναλύσεις για τον σοσιαλισμό, τη δημοκρατία και το νόημά της, τη Ρωσία, την Κίνα, τις ΗΠΑ, την Οκτωβριανή Επανάσταση, τον Τσε Γκεβάρα και δε συμμαζεύεται.

Το Χ λοιπόν ξεκίνησε ως ένα ταπεινό, προβληματικό κόμμα, όμως ήρθαν οι εκλογές του 1990 και σάρωσε με ποσοστό σχεδόν 60%. Κατάφερε, και με το παραπάνω, αυτό που ποτέ δεν κατάφερε ο χώρος: να τραβήξει μεγάλες μάζες ανθρώπων.

Αναφέρομαι στη Βιρμανία, όπου το Χ δεν είναι άλλο από το NLD (National League for Democracy). Όσο κι αν είναι πολλές οι διαφορές ανάμεσα στη Βιρμανία και στην Ελλάδα, κρίνω ότι έχει νόημα η σύγκριση και μπορεί να δώσει συμπεράσματα. Το κυριότερο ερώτημα φυσικά είναι: τι είχε το NLD, που δεν το είχε ο χώρος, και κατάφερε να πετύχει τέτοια υποστήριξη; Η απάντηση είναι γνωστή. Είχε Σου Τσι.

Η Κυρία ήταν απλώς μια δυτικοσπουδαγμένη και δυτικομεγαλωμένη ακαδημαϊκός, που επισκέφτηκε την πατρίδα της το 1988 για να συμπαρασταθεί στην άρρωστη μητέρα της, τίποτα περισσότερο. Εκείνες τις μέρες όμως έτυχε να ξεσπάσουν μεγάλες φοιτητικές διαδηλώσεις στις κυριότερες πόλεις της Βιρμανίας και η ίδια παρασύρθηκε σχεδόν χωρίς να το καταλάβει. Έχουν περάσει 23 χρόνια και συνεχίζει να είναι παρασυρμένη, στην πορεία μάλιστα ανακάλυψε ότι έκρυβε μέσα της έναν μεγάλο ρήτορα κι έναν σπουδαίο ηγέτη. Αυτά όμως χρειάζονται διευκρίνηση.

Πρώτον, αν υπήρξε ποτέ ένας πολιτικός ηγέτης που γινόταν αγρότης με τους αγρότες, φοιτητής με τους φοιτητές, χωρικός με τους χωρικούς, μεροκαματιάρης με τους μεροκαματιάρηδες, Καρέν με τους Καρέν, Κατσίν με τους Κατσίν κ.λπ., αυτός ήταν και είναι η Κυρία. Πριν τις εκλογές του 1990, περιόδευσε όλη τη χώρα, ήρθε σε επαφή με εκατομμύρια ανθρώπους και τους κέρδισε επειδή γινόταν ένας απ’ αυτούς. Δεν μπορείς να κοροϊδέψεις τον κόσμο, όχι τόσους πολλούς τουλάχιστον, δε φτάνει να είσαι καλός ηθοποιός ή λαϊκιστής πολιτικός, ο άλλος δεν είναι χαζός και το καταλαβαίνει. Πρέπει πραγματικά να σέβεσαι τον απλό κόσμο και να κατανοείς τα προβλήματά του. Πρέπει να το ‘χεις μέσα σου.

Δεύτερον, όλα όσα πρεσβεύεις, πρέπει να μπορείς να τα υποστηρίξεις με τη ζωή σου. Put your money where your mouth is, λένε οι Αμερικανοί κι η φράση έχει νόημα. Αν ανακατευτείς με την πολιτική για να ωφεληθείς προσωπικά, να γίνεις κι εσύ μέρος του συστήματος, να αποκτήσεις αυλοκόλακες, δόξες και τιμές, η δύναμή σου θα είναι περιορισμένη. Η Σου Τσι είχε μια στρωμένη ζωή στο εξωτερικό και τη θυσίασε συνειδητά. Από την πρώτη στιγμή έπαιζε το κεφάλι της κορώνα–γράμματα, ο στρατός κι οι ασφαλίτες την παρακολουθούσαν σε κάθε της βήμα, δύο φορές ξέφυγε απ’ του χάρου τα δόντια όταν «αγανακτισμένοι πολίτες» επιχείρησαν να την λιντσάρουν, περπάτησε μπροστά από στρατιώτες που είχαν διαταγή να την πυροβολήσουν, χωρίστηκε από την οικογένειά της, φυλακίστηκε, πέρασε 15 χρόνια κλεισμένη σ’ ένα σπίτι με την υγεία της να χειροτερεύει διαρκώς. Όμως μόνο έτσι μπορείς να σαρώσεις παρόλο που έχεις απέναντί σου μια από τις σκληρότερες χούντες του κόσμου: κατά κάποιον τρόπο, ρισκάρεις τα πάντα (ακόμα και τη ζωή σου πιθανώς) για να κερδίσεις τα πάντα.

Τρίτον, ήξερε να απευθύνεται στον κόσμο. Δεν ήταν μόνο ότι μιλούσε απλά και κατανοητά, με παραστάσεις από τη βιρμανική παράδοση και κουλτούρα. Δεν ήταν μόνο ότι είχε ζήσει στο εξωτερικό και γνώριζε καλά τα στοιχεία μιας σύγχρονης δημοκρατίας που τόσο έλειπαν από τη χώρα της. Η Σου Τσι ήταν ειρηνοποιός, με τη βιβλική έννοια («μακάριοι οι ειρηνοποιοί»). Σε μια χώρα που όλοι εχθρεύονται όλους, αυτή μπορούσε να ακούει και να καταλαβαίνει τη θέση του άλλου, χωρίς ανυποχώρητες θέσεις και αυστηρά δόγματα. Είχε τη δύναμη να ενώνει τους ανθρώπους.

Οπότε λοιπόν, γυρνώντας πίσω στην Ελλάδα, ισχυρίζομαι ότι αυτό που πάντα έλειπε από τον χώρο ήταν ο κατάλληλος ηγέτης, κάποιος που θα κάνει υπόθεση των μαζών τις αξιόλογες ιδέες και τους αξιόλογους ανθρώπους που πάντα ο χώρος φιλοξενούσε. Ο άνθρωπος που θα δείξει ότι οι αναζητήσεις του χώρου μπορούν να γίνουν υπόθεση όλου του κόσμου – και που θα το δείξει, μάλιστα, τόσο με τα λόγια όσο και με το μη–λεκτικό μέρος της παρουσίας και της ζωής του. Νομίζω ότι αυτό καταδεικνύεται παραστατικά στην πρόσφατη διαρροή που έβγαλε στο φως το Wikileaks: η αμερικάνικη διπλωματία στη Βιρμανία παρατηρεί ότι από τη στιγμή που η Κυρία τέθηκε σε κατ’ οίκον περιορισμό, το NLD αποκόπηκε από τον κόσμο. Φράξιες επί φραξιών, έλλειψη επαφής με την πραγματικότητα, έλλειψη ενδιαφέροντος για τα βάσανα του βιρμανικού λαού, «σκληρωτική» συμπεριφορά, «they spend endless hours discussing their entitlements from the 1990 elections and abstract policy which they are in no position to enact». Κάτι θυμίζουν όλα αυτά από το παλιό ΚΚΕ Εσωτερικού...

Ποιοι ηγέτες διαχειρίστηκαν τον χώρο; (αφήνω απ’ έξω τον Ηλία Ηλιού, ελάχιστα τον θυμάμαι, ήμουν πολύ μικρός τότε). Ο Κύρκος, κατά τη γνώμη μου, ήταν υπερεκτιμημένος. Πάσχιζε κατά καιρούς να κάνει το ΚΚΕ Εσωτερικού ουρά του ΠΑΣΟΚ, να χτίσει αμφίβολες διεθνείς συμμαχίες, ενώ είχε μια δόση αυταρχικότητας και ισχυρογνωμοσύνης. Θεωρείτο καλός ρήτορας• πράγματι, είχε έναν αγαπησιάρικο τρόπο που μιλούσε, ενθουσίαζε τους φίλους του χώρου και να τους έκανε να αισθάνονται σαν μια μεγάλη παρέα. Αυτό και τίποτα παραπάνω. Ο Κωνσταντόπουλος δε νομίζω ότι κατάφερε να πείσει ποτέ κάποιον ότι στέκεται δίπλα του, κατανοεί τις αγωνίες και τα προβλήματά του. Κάπως αφ’ υψηλού, κάπως θεωρητικός, το ύφος του θύμιζε περισσότερο καθηγητή ή δικηγόρο. Ο Τσίπρας είναι απογοητευτικός και σε καμία περίπτωση δεν μπορώ να τον αποκαλέσω «ειρηνοποιό». Ας μη μιλήσουμε για τον Αλαβάνο... Όλοι αυτοί δεν ήταν χειρότεροι από την πλειονότητα του υπόλοιπου πολιτικού κόσμου. Είχαν, ο καθένας, τα προτερήματά του και τις, λιγότερο ή περισσότερο, καλές προθέσεις του. Ακόμα κι ο αγαπημένος μου Αλέκος Αλαβάνος, έτρεξε τουλάχιστον στη Νομική το βράδυ με τους μετανάστες και διαπραγματεύτηκε την έξοδό τους. Το εκτίμησα αυτό κι αναγκάζομαι (δυστυχία μου) να του δώσω πόντους. Καλά όλα αυτά, όμως κάτι λείπει.

Τι λείπει;

Λείπει η γλυκύτητα του απλού Βιρμανού κάθε φορά που μιλάει για την Σου Τσι.

Κι Εσύ, Λαέ Βασανισμένε...

17/5/2015: Απαράδεκτο κείμενο, το ξαναδιαβάζω και ντρέπομαι. Πολύ λάθος ήταν η ανάγνωσή μου τότε για τους ανθρώπους των βουνών, πάρα πολύ λάθος... Σήμερα θα το ξανάγραφα διαφορετικά. 


... μην ξεχνάς τη Βιρμανία (ή Μιανμάρ ή Μπούρμα).

Υπάρχει μια τρύπα στον παγκόσμιο χάρτη, έκτασης περίπου 680.000 τετρ. χιλιομέτρων. Είναι προικισμένη με εύφορο έδαφος (κάποτε γνωστή ως “ο ορυζώνας της Ασίας”) και με άφθονους φυσικούς πόρους (πετρέλαιο, φυσικό αέριο, ορυκτά, πολύτιμους λίθους, υψηλής ποιότητας ξυλεία, βουνά και δάση μοναδικής φυσικής ομορφιάς), μιλάμε πραγματικά για μια από τις πιο πλούσιες χώρες της Ασίας – κι όμως η πλειονότητα του πληθυσμού παλεύει να τα βγάλει πέρα με ένα δολάριο την ημέρα ή και λιγότερα. Το 1987 είχε συμπεριληφθεί από τον ΟΗΕ στη θλιβερή λίστα των 10 λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών του πλανήτη, αν και σήμερα έχει βελτιωθεί το στάτους της: θεωρείται απλώς μία από τις 10 λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες της Ασίας. Πώς να μην είναι, τη στιγμή που η κυβέρνηση διαθέτει το 50% με 60% των κρατικών δαπανών για το στρατό; Ενώ για την εκπαίδευση και την υγεία διαθέτει ποσοστά που μοιάζουν με τα εκλογικά αποτελέσματα των Οικολόγων του Βεργή (όχι του Τρεμόπουλου); Ζούνε άνθρωποι σ' αυτήν την τρύπα, οι οποίοι δεν είναι ούτε καλύτεροι ούτε χειρότεροι από σένα κι από μένα• είναι απλώς άτυχοι, τους έλαχε να γεννηθούν στη Βιρμανία.

Τρύπα στη γεωγραφία, Βιρμανία μπλουζ

Στην τρύπα αυτή υπάρχουν ελάχιστες πρεσβείες δυτικών χωρών. Πρώην βρετανική αποικία που ανεξαρτητοποιήθηκε το 1948, η χώρα κλείστηκε στον εαυτό της από το 1962 και μετά, λόγω των ξενοφοβικών πολιτικών απομονωτισμού που ακολούθησαν οι στρατιωτικές κυβερνήσεις της. Όλος ο κόσμος συγκλονίστηκε το 2008 με το πέρασμα του κυκλώνα Ναργκίς από τη χώρα, αλλά και με την εγκληματική απροθυμία της κυβέρνησης να επιτρέψει την είσοδο ανθρωπιστικής βοήθειας• ακόμα και σήμερα, κανείς δεν ξέρει πόσα από τα εκατοντάδες χιλιάδες θύματα των ημερών εκείνων θα επιβίωναν, αρκεί να είχαν έγκαιρα διάσωση, τροφή και περίθαλψη. Η βιρμανική κυβέρνηση όμως δίσταζε να δεχθεί ξένους παρατηρητές, γιατί θα μπορούσαν να καταγράψουν την κάπως διασταλτική ερμηνεία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα.

Των ποιων;

Η φράση αποτελεί ανέκδοτο. Απώλεσε κάθε ελπίδα για μια αξιοπρεπή ζωή, εσύ που έτυχε να γεννηθείς στη Βιρμανία. Στην παιδική σου ηλικία, για παράδειγμα, είναι πιθανό να απαχθείς προκειμένου να γίνεις, με το ζόρι, ένας από τους 400.000 στρατιώτες της χώρας – εκτός φυσικά αν οδηγηθείς σε κάποιο από τα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας για παιδιά, που έχει χτίσει η κυβέρνηση.

Ακόμα όμως κι αν καταφέρεις να ενηλικιωθείς κανονικά, πάλι κινδυνεύεις να βρεθείς σε κάποιο τέτοιο στρατόπεδο – η κυβέρνηση έχει φροντίσει για όλους τους πολίτες της, άντρες και γυναίκες, νέους και ηλικιωμένους. Και στα χαριτωμένα αυτά στρατόπεδα, η ανυπακοή τιμωρείται πάντα, συχνά με μια ποικιλία βασανιστηρίων που κάνουν την εκτέλεση να φαντάζει ελκυστική.

Αν θελήσεις να πεις τον πόνο σου, θα το βρεις λιγουλάκι δύσκολο: η οποιαδήποτε κριτική στο καθεστώς είναι αυστηρά απαγορευμένη, ενώ οτιδήποτε τυπώνεται και κυκλοφορεί, περνάει πρώτα από τη λογοκρισία της κυβέρνησης. Αν είσαι ένας από τους ελάχιστους βιρμανούς με πρόσβαση στο internet, θα ανακαλύψεις ότι είναι αδύνατον να επισκευτείς συγκεκριμένα websites, καλύτερα όμως να μην ανακατεύεσαι με τέτοια πράγματα: μπορεί να θεωρηθείς παράνομος, απλώς και μόνο με το να έχεις στην κατοχή σου Η/Υ. Ακόμα και τηλέφωνο. Ακόμα και φαξ. Ακόμα και ραδιόφωνο. Οι Αρχές φροντίζουν να εισβάλουν τακτικά σε σπίτια υπόπτων για να εντοπίσουν τέτοιες ανατρεπτικές συσκευές.

Τίποτα απ' αυτά όμως δε συγκρίνεται με την ατυχία να γεννηθείς εθνική μειονότητα μέσα στη Βιρμανία, μουσουλμάνος ή χριστιανός ή Καρέν ή σε κάποια από τις περίπου 20 μη βιρμανικές φυλές της χώρας. Οι τακτικές εκφοβισμού και γενοκτονίας που χρησιμοποιεί ο στρατός απέναντι σ' αυτές τις μειονότητες πληρούν τον ορισμό του “ειδεχθούς”.

Αν δε σε σκοτώσει ο κυκλώνας Ναργκίς, θα σε αποτελειώσει η κυβέρνηση

Η Συμμορία
Οι λέξεις δε βοηθούν. Ο όρος “στρατιωτικό καθεστώς” είναι αρκετά ήπιος, ο όρος “χούντα” έχει αποδυναμωθεί από τη συχνή χρήση του. Πολύ πιο ακριβής περιγραφή της βιρμανικής κυβέρνησης θα ήταν: “ληστρική συμμορία ημιπαρανοϊκών σφετεριστών, υπόλογων για κάθε έγκλημα κατά της ζωής και της προσωπικότητας”. Περί αυτού πρόκειται.

Μιλάμε για ένα καθεστώς που διατηρεί δεσμούς με επιχειρηματίες ανακατεμένους στο διεθνές εμπόριο όπλων, ναρκωτικών και στο ξέπλυμα χρήματος. Το ίδιο το καθεστώς είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος παραγωγός οπίου στον πλανήτη. Το ότι πρόκειται περί απροκάλυπτης συμμορίας κι όχι περί εθνικής κυβέρνησης, έστω και σκληρής, φάνηκε το 1990. Τότε έγιναν οι πρώτες εκλογές στη χώρα και η αντιχουντική Εθνική Ένωση για τη Δημοκρατία σάρωσε. Ηγέτιδα της Ένωσης ήταν η Aung San Suu Kyi (περιέργως προφέρεται Αν Σαν Σου Τσι), μια χαρισματική γυναίκα που άφησε την οικογένεια και την εργασία της στην Αγγλία, και γύρισε πίσω στην πατρίδα της για να ηγηθεί του δημοκρατικού κινήματος. Κανονικά, την επομένη των εκλογών θα έπρεπε να γινόταν πρωθυπουργός, όμως η συμμορία αρνήθηκε να παραχωρήσει την εξουσία. Τόσο απλά. Χωρίς καμία πρόφαση, καμία αιτιολόγηση, έστω και για τα μάτια του κόσμου. Η ίδια η Σου Τσι, που εξελίχθηκε σε συμβολική μορφή για το δημοκρατικό κίνημα του βιρμανικού λαού, παραμένει υπό κατ' οίκον περιορισμό επί 14 από τα 20 τελευταία χρόνια.

Η συμμορία (ο κύριος στα αριστερά, ειδικός απεσταλμένος του ΟΗΕ, είναι ο μόνος σ' αυτήν τη φωτογραφία που δε θα καίγεται αιωνίως στην Κόλαση)

Το μεγάλο στοίχημα όμως για τον βιρμανικό λαό χάθηκε τον Σεπτέμβρη του 2007. Τότε εκατοντάδες χιλιάδες κόσμου βγήκαν στους δρόμους κάθε μεγάλης πόλης, με πρωτοπόρους τους βουδιστές μοναχούς, και διαδήλωσαν ζητώντας δημοκρατία. Όλη η χώρα ξεσηκώθηκε. Η κυβερνητική συμμορία βρέθηκε με την πλάτη στον τοίχο, αφού οι διαδηλώσεις ήταν τόσο μαζικές και αποφασιστικές, ώστε μόνο πνίγοντάς τις στο αίμα θα μπορούσε να τις καταπνίξει.

Κι αυτό ακριβώς έκανε. Με τον πιο ωμό και ανάλγητο τρόπο.

Το 2007 ήταν η χρονιά που η παγκόσμια κοινότητα ανακάλυψε με τραγικό τρόπο τη Βιρμανία. Οι φωτογραφίες, οι μαρτυρίες και τα βίντεο που κυκλοφόρησαν ήταν τόσο αποκρουστικά, που σοκαρίστηκε όλος ο πλανήτης. Δε θέλω να κουράσω με περισσότερες λεπτομέρειες, εξάλλου μπορείς εύκολα να τις βρεις στα links του τέλους, ίσως όμως η αιματηρή θυσία του βιρμανικού λαού να μην πήγε εντελώς χαμένη. Η ενημέρωση και οι διεθνείς πρωτοβουλίες που ξεκίνησαν για τα εγκλήματα της βιρμανικής χούντας, δημιούργησαν μια σταθερή πίεση την οποία η συμμορία δεν μπορεί πλέον να παραβλέψει τόσο εύκολα. Ας είναι κι αυτή η ανάρτηση ένα ακόμα μικρό λιθαράκι στο οικοδόμημα που μια μέρα θα πέσει και θα τσακίσει τα κεφάλια των συμμοριτών. Αμήν.

Κάποιοι μοναχοί κάνουν παρασκηνιακές μπίζνες με το ελληνικό Δημόσιο, κάποιοι άλλοι μοναχοί ρισκάρουν τη ζωή τους διαδηλώνοντας για ελευθερία και δημοκρατία

Ήρωας

Φωτογραφία βραβευμένη με Pulitzer: ο ιάπωνας φωτορεπόρτερ Kenji Nagai πέφτει τραυματισμένος. Λίγο αργότερα, ο στρατιώτης θα τον δολοφονήσει εν ψυχρώ

Η Αποικία
Ποιος είναι όμως ο βασικός υπαίτιος γι' αυτό το απάνθρωπο καθεστώς; Ποιος στηρίζει τη συμμορία των εγκληματιών; Ποιος τη χρειάζεται και τη βοηθάει; Η απάντηση είναι εύκολη, απλώς ψάξε να βρεις ποια ήταν η μόνη χώρα (μαζί με Ρωσία και Ινδία) που θεώρησε το μακελειό του 2007 ως “εσωτερική υπόθεση της Βιρμανίας” και αρνήθηκε να καταδικάσει τη συμμορία. Ακριβώς: η κομμουνιστική πλην όμως καπιταλιστική Κίνα, που διάφορα μπορεί να είναι αλλά πάντως δημοκρατία ΔΕΝ είναι, αποτελεί τον βασικό οικονομικό και εμπορικό εταίρο της συμμορίας, καθώς και τον κύριο προμηθευτή στρατιωτικού υλικού. Ο καλύτερος φίλος του χειρότερου καθεστώτος.

Το φυσικό αέριο που παράγεται στη Βιρμανία απορροφάται, κατά το μεγαλύτερο μέρος του, από την Κίνα και συγκεκριμένα από την PetroChina, μια εταιρεία με αμαρτωλό παρελθόν, καθότι συνεργάστηκε και με την κυβέρνηση του Σουδάν κατά τη γενοκτονία του Νταρφούρ. Η Κίνα απορροφά επίσης και το μεγαλύτερο μέρος της βιρμανικής πετρελαϊκής παραγωγής. Κατασκευάζει δρόμους και αγωγούς μέσα στο έδαφος της Βιρμανίας και λιμάνια στα παράλιά της, για να έχει πρόσβαση στα περίπου 2.000 μίλια ακτογραμμής της για το πετρέλαιο που εισάγει από τον Περσικό Κόλπο. Με τη σύμπραξη της συμμορίας, ληστεύει επίσης και τη θαλάσσια παραγωγή της Βιρμανίας, τα ορυκτά, τους πολύτιμους λίθους και τα τροπικά της δάση.

Δραστηριοποιούνται και πολλές δυτικές εταιρείες στο βιρμανικό έδαφος, η χώρα είναι ιδιαίτερα πλούσια. Στα links του τέλους μπορείς να βρεις τη σχετική βρώμικη λίστα, καθώς και να διαβάσεις π.χ. για τα κατορθώματα της Total (αγοράστηκε κατόπιν από τη Chevron). Υπάρχει όμως μια σημαντική διαφορά: τόσο σε επίπεδο κυβερνήσεων όσο και σε επίπεδο απλού κόσμου, η Δύση καταδίκασε τη συμμορία. Λιγότερο ή περισσότερο απρόθυμα, πάντως την καταδίκασε. ΟΗΕ, ΗΠΑ, ΕΕ, Καναδάς και Αυστραλία έλαβαν τουλάχιστον ορισμένα μέτρα κατά των εγκληματιών, προσπάθησαν και προσπαθούν ακόμα να τους πιέσουν. Η Κίνα όμως συνεχίζει να τους στηρίζει, τα συμφέροντα της χώρας στη Βιρμανία είναι τεράστια.

Το 2005 δημοσιεύτηκε μια περίεργη είδηση: αστυνομικές μονάδες της Κίνας πέρασαν τα σύνορα των δύο χωρών προκειμένου να επανακτήσουν κάποια οχήματα που διάφοροι κινέζοι αξιωματούχοι έχασαν στον τζόγο, σε ένα χωριό-καζίνο της Βιρμανίας. Η είδηση ακούγεται ακόμα και αστεία, όμως κρύβει πολλά περισσότερα από αυτά που φαίνονται εκ πρώτης όψεως. Όταν η Κίνα αντιμετωπίζει έτσι τη γειτονική Βιρμανία, αυτό δείχνει ότι τη θεωρεί δικό της χωράφι, προτεκτοράτο, αποικία, κάτι τέτοιο τέλος πάντων. Ο αγώνας του βιρμανικού λαού είναι πολύ άνισος. Δεν έχουν απέναντί τους μόνο την κυβερνητική συμμορία και τον στρατό, αλλά και τα τεράστια συμφέροντα της Κίνας στη χώρα τους.

Live your myth in Burma

Οι "Τρομοκράτες" Και Οι Γραφικοί Ορεσίβιοι
Τα Ιμαλάια σβήνουν στη Νοτιοανατολική Ασία και δημιουργούν εκτεταμένες οροσειρές που απλώνονται σε έξι χώρες (Βιρμανία, Λάος, Ταϊλάνδη, Νότια Κίνα, Μαλαισία, Βιετνάμ). Στις ζούγκλες αυτών των βουνών ζουν μερικά εκατομμύρια μικροκτηνοτρόφων, μικροκαλλιεργητών και μικροκυνηγών, που τυπικά ανήκουν σε κάποιο κράτος, στην πράξη όμως οι μόνοι νόμοι που τους δεσμεύουν είναι οι νόμοι της ζούγκλας. Κι αν θα τους φάνε τ' άγρια θηρία, θα τους γράψει και η Ιστορία, πως τους φάγανε τα ζώα κι όχι η μπόρα του αιώνα. Υπάρχουν πολλές φυλές τέτοιων ορεσίβιων, οι Μονγκ έγιναν πρόσφατα γνωστοί από την ταινία του Κλιντ Ίστγουντ, η πιο πολυπληθής όμως πρέπει να είναι οι Καρέν.

Κοντόσωμοι ανιμιστές που κάνουν σκληρή ζωή πάνω στα βουνά, έχουν μάθει εδώ και αιώνες να βρίσκουν τροφή και υλικά στο δάσος, να κάνουν μικρής κλίμακας εμπόριο με τις κοντινές πόλεις, καθώς και να καλλιεργούν το παραδοσιακό πολυφάρμακο της Ασίας, το όπιο. Θα μπορούσαμε ως ένα σημείο να τους παρομοιάσουμε με τους δικούς μας γύφτους, είναι όμως πολύ πιο καθαροί σωματικά κι έχουν πολύ πιο απονήρευτη σκέψη από τους οικείους γύφτους – εκτός αν πρόκειται για τα περίπου 3,5 εκατομμύρια Καρέν της Βιρμανίας, που ο πόλεμος με την κυβερνητική συμμορία τούς έχει πονηρέψει αναγκαστικά.

Ούτως ή άλλως η συμμορία της Βιρμανίας είναι σε πόλεμο με τους πολίτες, στις μειονότητες όμως επιφυλάσσει deluxe πακέτο υπηρεσιών. Εδώ και 60 χρόνια, οι Καρέν (καθώς και οι υπόλοιπες φυλές των βουνών, οι χριστιανοί, οι μουσουλμάνοι κ.α.) έχουν υποφέρει τα πάνδεινα από τον στρατό. Εκτελέσεις, βασανιστήρια, εκτοπίσεις ολόκληρων πληθυσμών, ξεθεμελιώσεις χωριών, καταναγκαστική εργασία, καταναγκαστική στρατολόγηση και άλλα, μέτρα ενταγμένα στο σχέδιο γενοκτονίας της συμμορίας. Δεν τους φάγανε τα ζώα αλλά η μπόρα του αιώνα. Αναγκαστικά κάποιοι από αυτούς εξοπλίστηκαν, συγκρότησαν στρατό και προσπαθούν όσο μπορούν να αμυνθούν με τακτικές ανταρτοπόλεμου, με σαμποτάζ και δολιοφθορές.

Ας πάμε όμως μερικές εκατοντάδες χιλιόμετρα πιο πέρα, στη γειτονική Ταϊλάνδη. Κάπου 400.000 Καρέν ζούνε στα βουνά του ταϊλανδικού Βορρά, η μεταχείριση όμως που είχαν επί δεκαετίες, τόσο σε κυβερνητικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο απλού κόσμου, υπήρξε εντελώς διαφορετική. Δεν βρήκαν απέναντί τους το στρατό ή την αστυνομία. Οι κυβερνήσεις της χώρας τούς άφησαν να κάνουν την παραδοσιακή ζωή τους, αρκεί να μην καλλιεργούνε όπιο και να μην αποψιλώνουν τα δάση (οι φυλές των βουνών κόβουν συνέχεια δέντρα για να δημιουργήσουν χωράφια, να πάρουν δομικά υλικά και καυσόξυλα, κανονική ακρίδα των δασών). Και προκειμένου να τους διευκολύνουν ώστε να αντικαταστήσουν το όπιο με καφέ, λουλούδια και λαχανικά, τους έφτιαξαν βοτανικούς κήπους, τους προσέφεραν θέσεις εργασίας και οργάνωσαν γεωπονικά προγράμματα επιμόρφωσης. Πρόσφατα η κυβέρνηση κατασκεύασε από ένα φωτοβολταϊκό σε κάθε χωριό Καρέν, ώστε να έχουν φως και τα βράδια. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι έφτιαξε σχολεία, νοσοκομεία και δρόμους στις περιοχές τους, προσφέροντας τη δυνατότητα σε όσους Καρέν το επιθυμούν να ενταχθούν στην ταϊλανδική κοινωνία, με πλήρη δικαιώματα ταϊλανδού πολίτη.

Όμως κι ο απλός Ταϊλανδός αντιμετώπισε τους Καρέν με πνεύμα συνεργασίας. Εμπορεύεται μαζί τους, δουλεύει μαζί τους, στέλνει τα παιδιά του εκδρομή με το σχολείο στα χωριά τους, σέβεται τα έθιμα και τις αντιλήψεις τους, τους προστατεύει και τους βοηθάει – ή, στη χειρότερη περίπτωση, τους αφήνει στην ησυχία τους. Πάντως σήμερα υπάρχουν ακόμα και μικτά χωριά Καρέν – Ταϊλανδών, καθώς και μικτοί γάμοι. Τις τελευταίες δεκαετίες και με την άνοδο του τουρισμού, τα χωριά των Καρέν έγιναν ένα ακόμα αξιοθέατο από τα πολλά της χώρας, για όσους τουρίστες θέλουν να πάρουν μια γεύση σχετικά πρωτόγονης ζωής. Καμία σχέση με όπλα και ανταρτοπόλεμο: οι Καρέν της Ταϊλάνδης είναι καλόκαρδοι ορεσίβιοι, ντυμένοι με χαρακτηριστικά πολύχρωμα ρούχα, που κάνουν την παραδοσιακή ζωή τους επάνω στο βουνό και πλέκουν παρδαλά βραχιολάκια για τους τουρίστες.

Καρέν της Βιρμανίας: κάποτε εδώ υπήρχε ένα χωριό με οικογένειες, καλλιέργειες, κότες και γουρούνια, παιδιά, ηλικιωμένους κ.λπ. Και μετά πέρασε ο στρατός

Καρέν της Ταϊλάνδης: απλοί, καλόκαρδοι άνθρωποι των βουνών

Καρέν της Βιρμανίας: αν δε δολοφονηθείς, θα βασανιστείς και θα υποφέρεις στα χέρια του στρατού. Δεν είναι μεμονωμένα περιστατικά, δεν πρόκειται για κάποιες στρατιωτικές μονάδες εκτός ελέγχου - είναι κανονικό σχέδιο εξόντωσης, οργανωμένο από την ίδια τη συμμορία

Καρέν της Ταϊλάνδης: ατραξιόν για τους τουρίστες

Καρέν της Βιρμανίας: ξύλο, ομαδικοί βιασμοί και βασανιστήρια στις γυναίκες, για να μάθουν τη χαρά της ζωής. Όλα αυτά σχεδόν στην ημερήσια διάταξη

Καρέν της Ταϊλάνδης: φιλήσυχοι μικροαγρότες που μπορούν ακόμα και να ενταχθούν στην ταϊλανδική κοινωνία, όσοι το επιθυμούν

Καρέν της Βιρμανίας: ήρωας

Καρέν της Ταϊλάνδης: κοσμούν τη χώρα με την παρουσία τους

Καρέν της Βιρμανίας: ο στρατός θα σε δολοφονήσει, και θα ακρωτηριάσει το πτώμα σου, και θα το κάνει μπροστά στην οικογένειά σου, και μετά θα περιποιηθεί και την οικογένειά σου

Καρέν της Ταϊλάνδης

Εντάξει, το παραδέχομαι, έκανα πονηριά, έβαλα στο τέλος τα παιδάκια για να σε συγκινήσω. Το μήνυμα όμως που θέλω να περάσω είναι ότι πρόκειται για ανθρώπους, όχι για σκουπίδια. Αν τους προτείνεις χέρι συνεργασίας, θα γίνουν γραφικοί ορεσίβιοι, τουριστική ατραξιόν, φιλήσυχοι μικροαγρότες, ένα ακόμα πετράδι που κοσμεί τη χώρα σου και την πλουτίζει με την παρουσία τους. Αν τους αντιτείνεις το στρατό, θα γίνουν αντάρτες και “τρομοκράτες”. Αυτή όμως είναι η διαφορά της ανθρωπιάς από την κτηνωδία. Της Ταϊλάνδης από τη Βιρμανία.

Σχέδιο Εξόδου Από Την Κρίση
Τώρα που η Ελλάδα εισέρχεται σε μια δύσκολη περίοδο και της επιβάλλονται σκληρά οικονομικά μέτρα, το μπλόγκ προσφέρει φάρμακο για την αγωνία και την ανασφάλεια, σχέδιο εξόδου από την κρίση: μέμνησθω Βιρμανία. Σου κόβουν τον 13ο και τον 14ο; Σου μειώνουν τη σύνταξη; Θυμίσου ότι στη Βιρμανία ένα στα τρία παιδιά υποσιτίζεται και η πλειονότητα του πληθυσμού παλεύει να τα βγάλει πέρα με ένα δολάριο την ημέρα. Δηλώνεις το καρτοκινητό σου και σε σταματά η αστυνομία για έλεγχο επειδή έχεις μακριά μαλλιά; Θυμίσου ότι στη Βιρμανία η αστυνομία εισβάλλει τη νύχτα σπίτι σου και σου προσφέρει δωρέαν κούρεμα και ξύρισμα. Ή σε στέλνει σε στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας. Ή απλώς σε δολοφονεί. Αναγκάζεσαι να κάνεις δεύτερη και τρίτη δουλειά για να τα βγάλεις πέρα; Στη Βιρμανία αναγκάζεσαι να διασχίσεις τις ζούγκλες των βουνών για να διαφύγεις στη γειτονική Ταϊλάνδη – και μιλάμε για ζούγκλες, ε; Με τίγρεις, λεοπαρδάλεις και κόμπρες. Με ναρκοθετημένα σύνορα και με στρατιωτικά περίπολα που αν σε δουν, σε πυροβολούν χωρίς δισταγμό.

Κι όμως, θα μπορούσε να είναι μια νορμάλ χώρα. Ο κόσμος εκεί θα μπορούσε να ζει ανθρώπινα, αν δεν υπήρχε η συμμορία των στρατηγών που, με τη στήριξη κυρίως της Κίνας, λυμαίνονται τον πλούτο και καταπιέζουν το λαό της χώρας. Είσαι τυχερός που γεννήθηκες στην Ευρώπη κι όχι σ' αυτήν την τρύπα του χάρτη που ονομάζεται Βιρμανία. Μην την ξεχνάς.

Δες - Διάβασε:

- Οι φυλακές της Βιρμανίας στο Google Map. Κάθε λιμάνι και καημός, κάθε γωνιά και φυλακή.

- Βίντεο παρουσίαση της Σου Τσι από το BBC

- Φωτογραφίες της καθημερινής Βιρμανίας από τα παιδιά του thai.gr

- Η βρώμικη λίστα εταιρειών που στηρίζουν ή νομιμοποιούν το καθεστώς της Βιρμανίας

- Τα κατορθώματα του στρατού στους Καρέν, στους βιρμανούς πολίτες κ.λπ. (Προσοχή: ΠΟΛΥ σκληρές φωτογραφίες)

- Σαν βγεις στον πηγαιμό για τη Βιρμανία, φρόντισε τα χρήματά σου να μην ενισχύσουν τη συμμορία

- Πώς μπορώ να βοηθήσω τον βιρμανικό λαό; Μερικές ιδέες

- Κάνε ζουμ και δες την κατοικία της Σου Τσι, στην οποία είναι κλεισμένη από τη συμμορία επί 14 από τα τελευταία 20 χρόνια (Wikimapia)

- Το website των Free Burma Rangers, οργάνωσης αφιερωμένης στην περίθαλψη και προστασία των θυμάτων της κυβερνητικής συμμορίας (Προσοχή: σκληρές φωτογραφίες)

- Αντικαθεστωτικό μπλογκ με πολλές πληροφορίες, άρθρα κ.λπ.

- Αντικαθεστωτικό μπλογκ (γεμάτο οργή), με τόνους πληροφοριών

- Άλλο αντικαθεστωτικό μπλογκ στα αγγλικά και στα βιρμανικά

- Total Impact: Έκθεση της ΜΚΟ EarthRights International για τις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τη συνεργασία της Chevron / Total με τη συμμορία της Βιρμανίας

- My Gun Was As Tall As Me: Έκθεση (2002) του Human Rights Watch για την παιδική στρατολόγηση στη Βιρμανία

- Burma, a 24th province for China: Άρθρο (2006) της Le Monde Diplomatique

- Φωτογραφίες από τις αντικαθεστωτικές διαδηλώσεις του 2007, που οδήγησαν στη δολοφονία δεκάδων (;) / εκατοντάδων (;) / χιλιάδων (;) διαδηλωτών

- Ενδεικτικά, διάφορες πρωτοβουλίες για ενημέρωση και δραστηριοποίηση ως προς την πληγή του ανθρώπινου πολιτισμού που ονομάζεται "Βιρμανία":
- Free Burma Coalition
- Rule of Lords
- Karen Human Rights Group
- Αμερικάνικη πρωτοβουλία
- Αυστραλέζικη πρωτοβουλία
- Βρετανική πρωτοβουλία

Προσπάθησα να γράψω αυτό το κείμενο όσο το δυνατόν πιο ουδέτερα και αφόρτιστα - και απέτυχα εντελώς. Πολλές φορές χρειάστηκε να σηκωθώ και να περπατήσω πέρα δώθε στο μπαλκόνι για να ηρεμήσω. Τα 'φερε έτσι η ζωή ώστε να αγγίξω προσωπικά έστω και λίγο, ελάχιστα, το δράμα του βιρμανικού λαού, αρκετά όμως για να συγκλονιστώ από την αδικία. Ελπίζω να κατάφερα να σου μεταδώσω κι εσένα κάτι