Translations & Editions by Przemysław Benken
udział w wojnie polsko-ukraińskiej (za wykazaną wtedy odwagę dwukrotnie odznaczono go Krzyżem Wal... more udział w wojnie polsko-ukraińskiej (za wykazaną wtedy odwagę dwukrotnie odznaczono go Krzyżem Walecznych), a w 1920 r. walczył z Sowietami. W trakcie wojen o wschodnie granice II Rzeczypospolitej służył w artylerii, a konflikt polsko-sowiecki zakończył w stopniu podporucznika. Stosunkowo najsłabiej dotąd znany był udział Bunscha w kampanii polskiej 1939 r., podczas której służył w 21. Dywizji Piechoty Górskiej, podporządkowanej Grupie Operacyjnej "Bielsko", podlegającej z kolei Armii "Kraków"3. Obecnie epizod ten można zaprezentować relatywnie szczegółowo 1 Na temat jego twórczości zob. m.
546 2 (32) 2018 pamięć i spr awiedliwość PRZEMYSŁAW BENKEN
Books by Przemysław Benken
Oddział w Szczecinie Józef Piłsudski (pierwszy z prawej) z żołnierzami, r.
Nr 8. 1989 maj 9, Koszalin-Pismo szefa Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych w Koszalinie do za... more Nr 8. 1989 maj 9, Koszalin-Pismo szefa Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych w Koszalinie do zastępców Szefów Rejonowych Urzędów Spraw Wewnętrznych województwa koszalińskiego i naczelnika Wydziału III WUSW w Koszalinie w związku z koniecznością wzmożenia pracy operacyjnej przed kampanią wyborczą, tajne specjalnego znaczenia. .
Niniejszy tom studiów, który oddajemy do rąk Czytelników, składa się z siedmiu artykułów naukowyc... more Niniejszy tom studiów, który oddajemy do rąk Czytelników, składa się z siedmiu artykułów naukowych i jednego opracowania materiału źródłowego. Poszczególne teksty poruszają różnorodną tematykę: działania wojenne na lądzie, wodzie i w powietrzu; kwestie polityczne; jak również problem tzw. pacyfikacji Wietnamu Południowego. Opisane zostały wydarzenia, które swego czasu odbijały się w świecie głośnym echem, lecz także mało znane epizody. Oprócz polskich znawców problematyki wietnamskiej, materiały do tomu nadesłali również autorzy anglojęzyczni. Mamy nadzieję, że praca niniejsza spotka się z uznaniem Czytelników, dzięki czemu możliwe będzie wydawanie co roku kolejnych publikacji z tej serii.
Często w anglojęzycznej i polskiej literaturze przedmiotu w kontekście warunków naturalnych Kraju... more Często w anglojęzycznej i polskiej literaturze przedmiotu w kontekście warunków naturalnych Kraju Południa pisze się, iż jego cechą charakterystyczną jest kształt przypominający gigantyczną literę "s" 1 . Uwagę badaczy zwraca także symetryczność tego państwa, którego szerokość w najwęższym miejscu (część centralna) wynosi ledwie kilkadziesiąt kilometrów, podczas gdy na północy i południu osiąga kilkaset. Wietnam leży we wschodniej części Półwyspu Indochińskiego, położonego w Azji Południowo-Wschodniej. Od północy graniczy z Chinami, od zachodu z Laosem i Kambodżą. Całą jego granicę wschodnią i południową oblewają wody Pacyfi ku. Powierzchnia Kraju Południa wynosi 330 tys. km kw. (niewiele więcej niż Polski) 2 . Dwie trzecie państwa zajmują góry i wyżyny -wąski pas nizin rozciąga się głównie wzdłuż również wysoko położonego, a także rozczłonkowanego wybrzeża. Długa na niemal 3,5 tys. km linia brzegowa jest urozmaicona wieloma małymi półwyspami i wyspami. Na północy kraju przeważają obszary górzyste (łańcuchy Phang Si Pan i Sip Son Chau), w jego północno-zachodniej części, na granicy z Chinami i Laosem, osiągające wysokość 3 tys. m n.p.m. Tam też znajduje się największe wzniesienie -szczyt Fan Si Pan (3 143 m n.p.m.). Góry te w kierunku południowym przechodzą w rozległą wyżynę Viet Bac. Położone w środkowej części Wietnamu Góry Annamskie są już znacznie niższe i ciągną się wzdłuż wybrzeża i dolin największych rzek: Mekongu (południe) i Rzeki Czerwonej (północ), oddzielając niezwykle żyzne tereny nadmorskie od równinnych wzniesień tzw. Płaskowyżu Centralnego, zamieszkałego przez wiele mniejszości etnicznych. W Kraju Południa -z wyjątkiem licznych obszarów rolniczych, położonych w deltach i dolinach rzek -przeważają tropikalna dżungla oraz sawanna 3 .
Articles by Przemysław Benken
This article analyzes the information sent by the military attaché at the Embassy of the Polish P... more This article analyzes the information sent by the military attaché at the Embassy of the Polish People's Republic in Cairo during the Suez Crisis of 1956. The documents in question, which are now stored in the Archive of the Institute of National Remembrance in Warsaw, were initially sent to the appropriate cells of the operational department of the 2nd Directorate of the General Staff of the Polish army. The information provided by the attaché constituted one of the most important sources of knowledge for the decision-makers in Warsaw regarding the course of events in the Middle East.
Niezwykle ciekawe zagadnienie tzw. wietnamizacji II wojny indochińskiej, energicznie wdrażanej w ... more Niezwykle ciekawe zagadnienie tzw. wietnamizacji II wojny indochińskiej, energicznie wdrażanej w życie po objęciu władzy w Stanach Zjednoczonych przez prezydenta Richarda Nixona w 1969 r., wciąż jeszcze nie doczekało się kompleksowej monografii w języku polskim, która w równym stopniu uwzględniałaby jej aspekty militarne i polityczne. Wprawdzie temat ten pojawiał się w publikacjach poświęconych konfliktowi, jednak ukazywano go w sposób daleki od wyczerpującego. Dość wspomnieć, że w języku polskim brak choćby monografii ważnej operacji Lam Son 719 z pierwszej połowy 1971 r. (8 luty-21 marca), kiedy to Armia Republiki Wietnamu (dalej: ARW) siłami wielkości korpusu dokonała uderzenia na kontrolowany przez Wietnamską Armię Ludową (dalej: WAL) obszar Laosu nad granicą z Republiką Wietnamu. Celem inwazji było zniszczenie baz północnowietnamskich w pobliżu strefy zdemilitaryzowanej i przecięcie laotańskiego odcinka tzw. szlaku Ho Chi Minha, za pomocą którego Demokratyczna Republika Wietnamu (dalej: DRW) przesyłała ludzi, uzbrojenie oraz zapatrzenie dla sił WAL i Narodowego Frontu Wyzwolenia Wietnamu Południowego 1. Operacja Lam Son 719 miała
* Popularnonaukowy zarys wydarzeń opisanych w artykule autor zawarł w broszurze towarzyszącej wys... more * Popularnonaukowy zarys wydarzeń opisanych w artykule autor zawarł w broszurze towarzyszącej wystawie IPN pt. "Bitwa o wolność". Zasób archiwalny Opór społeczny wobec stanu wojennego w województwie koszalińskim… Mobilizacja aparatu bezpieczeństwa-internowania-pierwsze protestystrajk okupacyjny w Zakładach Zespołów Elektronicznych "Unitra-Unitech" w Białogardzie-pogrzeb Jana Stawisińskiego W nocy z 12 na 13 grudnia 1981 r., około godz. 2.00, funkcjonariusze MO i żołnierze "ludowego" Wojska Polskiego wkroczyli do siedziby ZR Pobrzeże przy ul. Zwycięstwa w Koszalinie, gdzie wylegitymowali dyżurującego członka Prezydium ZR, Ryszarda Janasa, po czym przystąpili do przejmowania związkowego majątku 3. Rozpoczęły się zatrzymania członków "Solidarności", których przewożono do Wydziału Śledczego KW MO w Koszalinie, by po oficjalnym internowaniu kierować ich następnie do ośrodków odosobnienia. Równolegle, z myślą o wsparciu działań etatowych funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa na terenie województwa, w hali sportowej "Gwardia" w Koszalinie formowano Pułk Manewrowy Rezerwowych Oddziałów Milicji Obywatelskiej. Formacja ta, licząca 1 tys. osób, składała się z trzech batalionów. Pierwszy (operacyjny) tworzyły: kompania Batalionu Centralnego Podporządkowania (cztery plutony)-około 100 poborowych odbywających zasadniczą służbę wojskową w MO, kompania szturmowa Zmotoryzowanych Odwodów Milicji Obywatelskiej (cztery drużyny, w tym specjalna) oraz kompania ROMO licząca 100 ludzi. Drugi batalion (wsparcia) składał się z trzech kompanii ROMO, natomiast trzeci batalion tworzyły dwie kompanie ROMO i kompania zaopatrzenia 4. Głównym miejscem stacjonowania pułku był ośrodek wczasowy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Mielnie (Unieście). Zadania Pułku Manewrowego polegały m.in. na służbie patrolowej i wartowniczej. Mógł on też zostać wykorzystany do tłumienia protestów ludności w związku z wprowadzeniem stanu wojennego 5. Nie wszystkim członkom pułku odpowiadała perspektywa pacyfikowania strajkujących zakładów pracy lub rozbijania demonstracji ulicznych. Jeden z rezerwistów ROMO, Zbigniew Lipiński z Białogardu, powołany do służby 14 grudnia 1981 r., po przybyciu do Mielna odmówił wykonania rozkazu przełożonego, nakazującego mu pobranie oporządzenia w postaci pałki gumowej i ręcznego miotacza gazu. W rozmowie z dowódcą kompanii, do której został przydzielony, Lipiński oświadczył, iż "nie będzie postępował wbrew swoim przekonaniom i nie będzie używał przydzielonego mu sprzętu przeciwko nikomu" 6. Dodał również, że w pełni zdaje sobie sprawę z konsekwencji, jakie mogą na niego spaść za niewykonanie rozkazu w stanie wojennym.
2. Wychodząc od obserwacji ogólnej, i to dość banalnej, trzeba powiedzieć, że podobnie jak Niemcy... more 2. Wychodząc od obserwacji ogólnej, i to dość banalnej, trzeba powiedzieć, że podobnie jak Niemcy (także pod rządami Hitlera), tak i Związek Sowiecki nie pogodził się z istnieniem niepodległej Polski w jej wersalsko-ryskich granicach i ambicjami do odgrywania liczącej się roli w Europie Środkowo-Wschodniej. Plan sowietyzacji Polski na drodze podboju był kardynalnym założeniem sowieckiej polityki zagranicznej po ustanowieniu reżimu bolszewickiego, co jednak utrudniała wojna domowa w Rosji. Z punktu widzenia dążeń Lenina i Stalina państwo polskie zaczęło się organizować jako geopolityczna "przegroda" między Niemcami a Rosją. Było to dla Sowietów najbardziej niepożądane ze wszystkich uwarunkowań międzynarodowych. Po zagarnięciu władzy w Rosji, idea terytorialnego dostępu do Niemiec panowała w umysłach przywódców bolszewickich jako swoisty kanon. Powstanie Polski w jej wersalsko-ryskich granicach wywołało u przywódców sowieckich przekonanie, że otwiera się droga do współpracy z Niemcami, aby osiągnąć możliwość jej rozbioru. Wprawdzie dyplomacja sowiecka posługiwała się eufemizmem o potrzebie redukcji państwa polskiego do jego "etnograficznych" granic, ale była to idea rozbioru, o czym nie sposób wątpić. Rosja "może liczyć na Niemcy, bo Niemcy nienawidzą Polski i w każdej chwili będą gotowe współdziałać, by ją zdławić"-orzekł Lenin 8. Występowały doktrynalne uwarunkowania sowieckiej polityki zagranicznej. Oparte były one na przekonaniu o wewnętrznych sprzecznościach kapitalizmu i o nieuchronności "drugiej wojn imperialistycznej" 9. Znana i wielokrotnie cytowana pozostaje wypowiedź Lenina o Polsce jako kluczowym elemencie geopolitycznej struktury tego porządku terytorialnego, jaki ustanowiono w Europie po Wielkiej Wojnie. Na odgrywaniu tej właśnie roli "polega znaczenie międzynarodowe Polski..."-powiedział Lenin 10. Ład wersalski w Europie był przez przywódców sowieckich potępiany i uważany za chwilowy. Lenin oświadczył publicznie, że to "niesłychany, rabunkowy pokój" 11. "Pokój Wersalski uciska setki milionów ludności" 12. W przemówieniu na XIV Zjeździe WKP(b) Stalin postawił bardzo zasadnicze pytanie: "(...) jaka jest gwarancja, że pokój wersalski i jego dalszy ciąg-Locarno, legalizujące i jurydycznie uświęcające utratę przez Niemcy Śląska, korytarza gdańskiego i Gdańska, utratę przez Ukrainę Galicji i zachodniego Wołynia, utratę przez Białoruś części zachodniej, utratę przez Litwę Wilna itd.-jaka jest gwarancja, że ten układ, który poćwiartował szereg państw i stworzył szereg węzłów sprzeczności, nie podzieli losu dawnego układu francusko-pruskiego, który po wojnie francusko-pruskiej oderwał Alzację i Lotaryngię od Francji? Takiej gwarancji nie ma i być nie może" 13. Powracając jeszcze do Lenina trzeba powtórzyć jego słowa: "rozbijając polską armię, niszczymy ten pokój Wersalski, na którym utrzymuje się cały system obecnych stosunków międzynarodowych. Jeżeliby Polska została 8
The aim of this article was to discuss the difficulties that were encountered by the National Lib... more The aim of this article was to discuss the difficulties that were encountered by the National Liberation Front (NLF) of South Vietnam in 1969 after the fiasco of the communist Tet Offensive 1 in the first months of 1968. The NLF sustained heavy losses during a failed attack on South Vietnamese cities, and its operations were thwarted by the Vietnamization strategy introduced by the new administration of President Richard Nixon 2. These events are discussed based on an analysis of the reports forwarded by the Military Attaché's Office at the Embassy of the Polish People's Republic (PPR) in Hanoi to the Second Department of the General Staff of the Polish Army. The reports are currently stored in the Archive of the Institute of National Remembrance in Warsaw. These issues have not been extensively examined in the literature, and the cited reports, despite their considerable value, were not accessible to English-speaking historians who set the tone of research on the Second Indochina War. Therefore, the intelligence * Translation services were co-financed by the Ministry of Education and Science pursuant to agreement No. RCN/SP/0245/2021/1 of 1 November 2022; value of the grant awarded as part of the "Development of scientific journals" program-PLN 80 000. 1 For a succinct description of the Tet Offensive and its direct consequences, refer to: P. Benken, Ofensywa Tet 1968. Studium militarno-polityczne, Szczecin 2014. 2 For more information about military operations in South Vietnam after the Tet Offensive and changes in the US strategy concerning the Vietnam war, refer to:
Spór o Stanisława ze Szczepanowa. Dyskusje wokół powieści Karola Bunscha Imiennik WSTĘP W 1949 r.... more Spór o Stanisława ze Szczepanowa. Dyskusje wokół powieści Karola Bunscha Imiennik WSTĘP W 1949 r. ukazała się dwutomowa powieść krakowskiego prawnika i literata Karola Bunscha (1898-1987) zatytułowana Imiennik (t. 1: Śladami pradziada, t. 2: Miecz i pastorał), opisująca panowanie Bolesława Śmiałego. Jej punktem kulminacyjnym stał się konflikt władcy z biskupem krakowskim Stanisławem ze Szczepanowa, zakończony tragiczną śmiercią tego ostatniego w 1079 r. Imiennik był owocem zainteresowania Bunscha średniowieczną historią Polski, które zostało zapoczątkowane w okresie wczesnej młodości, po czym było intensywnie rozwijane w dwudziestoleciu międzywojennym. Autor połączył w powieści fakty historyczne, własne interpretacje spornych zagadnień i zachowanego materiału źródłowego, jak również wydarzenia fikcyjne; mocno zarysował przy tym niemożliwe do weryfikacji z naukowego punktu widzenia wewnętrzne motywacje postaci historycznych. Celem niniejszego artykułu jest zaprezentowanie dyskusji, jaka toczyła się m.in. na łamach "Tygodnika Powszechnego" po ukazaniu się Imiennika z udziałem autora powieści oraz jej krytyków 1. Dotyczyła ona przede wszystkim sposobu przedstawienia przez Bunscha postaci bp. Stanisława, który uznano za nierzetelny i krzywdzący. Krytycy literaccy odrzucali zarówno koncepcje historyków, na których opierał się Bunsch, jak i część informacji podanych przez Galla Anonima w Kronice polskiej względnie proponowali 1 Zagadnienie to nie było dotąd, wedle mojej wiedzy, tak szeroko analizowane. Na przykład w artykule Eveliny Kristanovej twórczość Karola Bunscha wspomniana jest tylko raz i do tego w kontekście innej jego powieści pt.
Uploads
Translations & Editions by Przemysław Benken
Books by Przemysław Benken
Articles by Przemysław Benken