Heograpia ti Filipinas
| Heograpia ti Filipinas | |
|---|---|
 | |
| Kontinente | Asia |
| Rehion | Abagatan a daya nga Asia |
| Nagsasabtan | 13°00′00″N 122°00′00″E / 13.000°N 122.000°ENagsasabtan: 13°00′00″N 122°00′00″E / 13.000°N 122.000°E |
| Kalawa | Nairanggo a maika-64 |
| • Dagup | 300,000 km2 (120,000 sq mi) |
| • Daga | 99.38% |
| • Danum | 0.62% |
| Aplaya | 36,289 km (22,549 mi) |
| Dagiti pagbeddengan | Awan |
| Kangatuan a punto | Bantay Apo 2,954 metro (9,692 ft) |
| Kababaan a punto | Kaadaleman ti Galathea 10,540 metro (34,580 ft) (pantar ti baybay) |
| Kaatiddogan a karayan | Karayan Cagayan |
| Kadakkelan a danaw | Laguna de Bay |
Ti Filipinas ket ti maysa a purpuro a mangbukel kadagiti agarup a 7,107 nga isla[5] nga addaan iti dagup a kalawa ti daga iti agarup a 300,000 kuadrado kilometro (115,831 sq mi).[6] Dagiti 11 a kadakkelan nga isla ket aglaon iti 94% iti dagup a kalawa ti daga. Ti kadakkelan kadagitoy nga isla ket ti Luzon iti agarup a 105,000 kuadrado kilometro (40,541 sq mi). Ti sumaruno a kadakkelan nga isla ket ti Mindanao iti agarup a 95,000 kuadrado kilometro (36,680 sq mi). Ti purpuro ket agarup a 800 kilometro (500 mi) manipud iti nangruna a daga ti Asia ken mabirukan iti pagbaetan ti Taiwan ken Borneo.
Ti purpuro ti Filipinas ket nabingbingay kadagiti tallo a grupo ti isla: ti Luzon, Visayas, ken Mindanao. Ti is-isla ti Luzon ket mairaman met ti Luzon, Palawan, Mindoro, Marinduque, Masbate, Romblon, Catanduanes, Batanes ken Polilio. Ti Visayas ket ti grupo dagiti isla iti tengnga a Filipinas, ti kadakkelan kadagitoy ket ti: Panay, Negros, Cebu, Bohol, Leyte, Samar, Siquijor, Biliran ken Guimaras. Ti is-isla ti Mindanao ket mairaman met ti Mindanao, ti Dinagat, Siargao, Camiguin, Samal, ken mainayon ti Purpuro Sulu, a kangrunaan a buklen ti Basilan, Sulu, ken Tawi-Tawi.
Pisikal a heograpia
[urnosen | urnosen ti taudan]
Ti purpuro ti Filipinas ket mabirukan idiay Abagatan a daya nga Asia iti puesto a nakaituronganna a nagablin a pagtutumponga ti kultura – ti lugar a nagtitignayan dagiti Malayo, Hindu, Arabo, Insik, Espaniol, Amerikano, ken dagiti dadduma pay tapno agpanday ti naisangayan a panaglalaok ti kultura ken puli. Ti purpuro ket addaan iti bilang iti agarup a 7,107 is-isla;[5] ken ti pagilian ket mangtunton iti maysa nga eksklusibo a sona ti ekonomia iti 200 nautika milia (370 km) manipud kadagiti aplayana. Sakupen ti Filipinas iti maysa a lugar nga umabot iti 1,850 kilometro (1,150 mi) manipud iti agarup a maikalima aginggana kadagiti maikaduapulo a paralelo amianan iti latitud. Ti dagup a kalawa ti daga ket nalawlawa bassit ngem iti 300,000 kuadrado kilometro (115,831 sq mi). Aproksimado laeng iti 1,000 kadagiti islana ti natagtagitao, ken basbassit ngem kagudua kadagitoy ket dakdakkel ngem 2.5 kuadrado kilometro (1 sq mi). Sangapulo ket maysa nga is-isla ket mangbukel iti 95 a porsiento iti masa ti daga ti Filipinas, ken dua kadagitoy — ti Luzon ken Mindanao — ket respektiboda nga agrukod iti 105,000 kuadrado kilometro (40,541 sq mi) ken 95,000 kuadrado kilometro (36,680 sq mi). Isuda, ken no maikuyoda kadagiti rimpuok ti isla iti Visayas iti pagbaetanda, ket mangirepresenta ti tallo a kangrunaan a rehion ti purpuro a nailasin babaen dagiti tallo a bituen iti wagayway ti Filipinas. Ti Filipinas ket insinsina babaen ti baybay, a mangited iti daytoy ti maysa kadagiti kaatiddogan nga aplaya iti ania man a pagilian iti lubong.
Iti aplaya ti akindaya a Mindanao ken ti Trinsera ti Filipinas, nga agpababa iti kaadalen iti 10,430 metro (34,220 ft). Ti Filipinas ket parte ti sistema ti arko ti akinlaud a Pasipiko nga inlaslasin babaen dagiti aktibo a bulkan. Kadagiti kangrunaan a pantok ket ti Bantay Mayon iti asideg ti Siudad ti Legazpi, Bulkan Taal iti abagatan ti Manila, ken Bantay Apo iti Mindanao. Amin dagiti isla ti Filipinas ket makasansanay kadagiti gingined. Ti kabambantayan ti akin-amianan a Luzon, wenno Kordiliera Sentral, ket agtayag iti pagbaetan ti 2,500 metro (8,200 ft) ken 2,750 metro (9,020 ft), ken, no maikuyogda iti Sierra Madre iti akin-amianan a daya a parte ti Luzon ken ti banbantay ti Mindanao, ket agpasindayaw kadagiti katuduan a bakir a mangited iti pagtaengan dagiti nadumaduma a grupo ti tribu ti banbantay. Ti katuduan a bakir ket mangited pay ti nasayaat a habitat para kadagiti ad-adu ngem 500 a sebbangan dagiti billit, a mairaman ti agila ti Filipinas, dagiti 1,100 a sebbangan ti orkidia, ken dagiti 8,500 a sebbangan dagiti mula nga agsabsabong.
Ti adu a sistem ti karayan ti pagilian ket ti Karayan Pulangi, nga agyus idiay Karayan Mindanao (Rio Grande de Mindanao); ti Agusan, iti Mindanao nga agyus iti amianan iti Baybay Mindanao; ti Cagayan iti akin-amianan a Luzon; ken ti Pampanga, nga agayus iti abagatan manipud iti daya a Tengnga a Luzon idiay Luek Manila. Ti Laguna de Bay, iti daya ti Luek Manila, ket ti kadakkelan a danaw ti nasadiwa a danum idiay Filipinas. Adda dagiti nadumaduma a karayan a naus-usar para iti bileg ti hidroelektiko.
Dagiti nagibasaran
[urnosen | urnosen ti taudan]- ^ "nscb.gov.ph". Philippine government agency. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2016-09-13. Naala idi 2016-10-26.
- ^ "The Philippines". Government of the Philippines. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2015-03-15. Naala idi 2016-10-26.
- ^ "About the Philippines". Philippine Embassy to the United States of America.
- ^ "More islands, more fun in PH". CNN Philippines. Pebrero 20, 2016. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2018-10-07. Naala idi Pebrero 20, 2016.
- ^ a b Ti gobierno a ti Filipinas ket sapasap a mangkarkulo ti bilang dagiti isla a kas 7,107.[1][2][3] Dagiti dadduma a taudan kadagiti nadumaduma a panawen ket nangipablaak kadagiti karkulo kadagiti nadumaduma a pigura.[4]
- ^ "The Philippines". Official Gazette. Government of the Philippines. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2015-03-15. Naala idi 2016-10-26.