Memento mori

Ֆիլիպ դե Շամպան: Նատյուրմորտ vanitas ժանրում՝ Կյանքը, մահը և ժամանակը՝ գոյության երեք խորհրդանիշներն են, որոնք ներկայացված են կակաչով, մարդու գանգով և ավազի ժամացույցով

Memento mori (լատիներենից թարգմանաբար՝ հիշի՛ր, որ (ստիպված) մեռնելու ես, հիշի՛ր մահվան մասին, հիշի՛ր, որ մահկանացու ես^[1]), լատիներեն թևավոր խոսք, որը դարձել է թևավոր արտահայտություն։

Հին Հռոմում այս խոսքն օգտագործվել է ռազմի դաշտից վերադարձող հռոմեացի զինվորականների հաղթական երթի ժամանակ։ Ստրուկները կանգնում էին ռազմական առաջնորդի թիկունքում, ով պարբերաբար պետք է հիշեցներ բոլորին, որ չնայած իր փառքին, նա այնուամենայնիվ մահկանացու է։ Հնարավոր է, որ իրական արտահայտությունը եղել է՝ Respice post te! Hominem te memento! («Շրջվի՛ր։ Հիշի՛ր, որ դու մարդ ես։»)^[2]։

Memento mori-ն եղել է նաև միջնադարյան լատինական մահն արտացոլող տեսություն և պրակտիկա, որում շեշտվում է հատկապես երկրային կյանքի անիմաստության և երկրային վայելքների ու բարքերի անցողիկ բնույթը։ Այն կապված է ars moriendi-ի՝ մահվան արվեստի և այլ նմանատիպ գրականության հետ։ Memento mori-ն ասկետական փիլիսոփայական դրույթների կարևոր մասերից է, որը մաքրագործում է անհատին, խզում կապն աշխարհիկ վայելքների հետ և ուշադրությունն ուղղում անմահ հոգու և հետմահու կյանքի վրա^[3]։

Արվեստում memento mori-ն մահը հիշեցնող խորհրդանիշների ամբողջությունն է^[1]։ Եվրոպական քրիստոնեության արվեստում այն արտահայտում է դրախտը, դժոխքը և մարդու հետմահու փրկությունը^[4]։

Կիրառությունը պատմության մեջ

Դասական ժամանակաշրջան

Պլատոնի Ֆեդոյում պատմելով Սոկրատի մահվան մասին, Պլատոնը փիլիսոփայության հիմնական պրակտիկան ներկայացնում է որպես ոչ այլ ինչ, քան «մեռնել և լինել մեռած»^[5]։ Ստոիկները լայնորեն կիրառել են այս աշխարհայացքը, Սենեկայի նամակները լիքն են մահվան մասին մտածմունքներով^[6]։

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 Literally 'remember (that you have) to die' Արխիվացված 2016-08-23 Wayback Machine, Oxford English Dictionary, Third Edition, June 2001.
↑ Ապոլոգետիկա, Տերտուղիանոս, Գլուխ 33
↑ See Jeremy Taylor, Holy Living and Holy Dying.
↑ «Final Farewell: The Culture of Death and the Afterlife». Museum of Art and Archaeology, University of Missouri. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հունիսի 6-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 13-ին.(անգլ.)
↑ Ֆեդո, 64a4.
↑ Տես օրինակ՝ Սենեկա, Բարոյական նամակներ Լուկիլիուսին.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Memento mori» հոդվածին։

[oed-1] 1,0 ^1,1 Literally 'remember (that you have) to die' Արխիվացված 2016-08-23 Wayback Machine, Oxford English Dictionary, Third Edition, June 2001.

[2] Ապոլոգետիկա, Տերտուղիանոս, Գլուխ 33

[3] See Jeremy Taylor, Holy Living and Holy Dying.

[4] «Final Farewell: The Culture of Death and the Afterlife». Museum of Art and Archaeology, University of Missouri. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հունիսի 6-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 13-ին.(անգլ.)

[5] Ֆեդո, 64a4.

[6] Տես օրինակ՝ Սենեկա, Բարոյական նամակներ Լուկիլիուսին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]