Նիագարա (գետ)
| Նիագարա | |
|---|---|
 Նիագարա գետի արբանյակային լուսանկար | |
| Բնութագիր | |
| Երկարություն | 53 ± 1 կմ |
| Ավազանի մակերես | 665 000 կմ² |
| Ավազան | Էրի լիճ |
| Ջրի ծախս | 5,796 մ³/վ |
| Ջրահոսք | |
| Ակունքի տեղակայում | Էրի լիճ |
| Բարձրություն | 42.8842244/0/0/N/78.9142034/0/0/W մ |
| Գետաբերանի տեղակայում | Օնտարիո լիճ |
| Բարձրություն | 42.8842244/0/0/N/78.9142034/0/0/W մ |
| Կոորդինատներ | |
| Տեղակայում | |
| Հոսող հոսքեր | Scajaquada Creek? և Tonawanda Creek? |
| Ջրի մարմիններ | Օնտարիո լիճ, Էրի լիճ և Օնտարիո լիճ |
| Երկիր |  ԱՄՆ |
| Երկրամաս | Նյու Յորք |
| Ջրահավաք | Lake Ontario drainage basin? |
Նիագարա (անգլ.՝ Niagara River), գետ Հյուսիսային Ամերիկայում, որը միացնում է Էրի և Օնտարիո լճերը և բաժանում Նյու Յորք նահանգը կանադական Օնտարիո գավառից։ Երկարությունը գրեթե 56 կմ է, մակերեսը` 665 հազար կմ2։
Ջրի միջին ծախսը 5.9 հազար մ³/վրկ է, ծախսի տատանումները` 2,8 հազար մ³/վրկ-ից մինչև 7,7 հազար մ³/վրկ է։
Գետը սկիզբ է առնում Էրի լճից Բուֆֆալո քաղաքի և Ֆորտ Էրիի միջև ընկած տարածքում` գերազանցապես հոսելով հյուսիս։ Վերին հոսքում բաժանվում է երկու վտակների` ձևավորելով Գրանդ Այլենդ (ԱՄՆ-ի տարածքում) և Նյու Այլենդ (Կանադայի տարածքում) կղզիները։ Գետի միջին հոսքում գտնվում է Նիագարայի ջրվեժը։ Եղած տվյալներով վերջին 12.000 տարիների ընթացքում ջրվեժի տարածքը Նիագարայի հոսքով վերև է տեղափոխվել 11 կմ, չնայած վերջերս այդ գործընթացը դանդաղել է. էլեկտրակայանների կառուցումը նվազեցրել է ջրի ավերիչ ուժը։
Գետը Օնտարիո լիճ է թափվում կանադական Նիագարա օն դը Լեյք (անգլ.՝ Niagara-on-the-Lake) քաղաքի շրջանում։ Գետի մերձակայքում գտնվում են հետևյալ քաղաքները.
- Բուֆֆալո (Նյու Յորք)
- Ֆորտ Էրի (Օնտարիո)
- Լյուիսթոն (Նյու Յորք)
- Նիագարա Ֆոլս (Նյու Յորք)
- Նիագարա Ֆոլս (Օնտարիո)
- Նիագարա օն դը Լեյք (Օնտարիո)
- Քուինսթոն (Օնտարիո)
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Նիագարա գետը և ջրվեժները Հյուսիսային Ամերիկայից դուրս հայտնի են եղել 17-րդ դարից, երբ Լուի Էնպինը` ֆրանսիացի մի հետազոտող, առաջին անգամ տեսավ այն։ Նա գրեց իր ճանապարհորդությունների մասին A New Discovery of a Vast Country in America գրքում (1698)[1]։
Նիագարա գետի տեղամասում էր գտնվում Ամերիկայում գրանցված առաջին երկաաթուղին։ Դրանով անցնում էր փայտե տրամվայ` կառուցված Ջոն Մոնտրեստորի` բրիտանացի ոստիկանական ինժեների կողմից 1764 թվականին։
Նիագարա գետի մոտ տեղի են ունեցել մի շարք ճակատամարտեր, որոնք կարևոր նշանակություն են ունեցել ֆրանս-հնդկացիական և Ամերիկայի հեղափոխության պատերազմների ժամանակ։ 1812 թվականին Նիագարա գետի մոտ է տեղի ունեցել Քուիսթոնի պատերազմը։
Գետը մեծ դեր է խաղացել Ամերիկայի քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ, երբ շատ աֆրոամերիկացիներ, խուսափելով ստրկությունից, կտրել են գետը, որ ազատություն գտնեն Կանադայում։ «Freedom Crossing» հուշարձանը կանգնեցվել է Լևիսթոնում` գետաբերանին` ոգեկոչելու փախչող ստրուկների խիզախությունը և տեղի կամավորներին, ովքեր օգնեցին նրանց գաղտնիորեն անցնել գետը։
1880-ական թվականներին Նիագարա գետը դարձավ առաջին ջրային ուղին Հյուսիսային Ամերիկայում, որ օգտագործվում էր մեծ չափով հիդրոէլեկտրականության ստանալու համար[2]։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Hennepin, Louis. A New Discovery of a Vast Country in America. Chicago: A.C. McClurg & Co., 1903. Accessed December 8, 2008.
- ↑ Electricity and its Development at Niagara Falls Արխիվացված 2009-01-24 Wayback Machine. University at Buffalo, June 2004. Accessed December 8, 2008.
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Նիագարայի նկարներ Արխիվացված 2005-02-14 Wayback Machine
- Նիագարա գետը և իր շրջակայքը Արխիվացված 2009-06-21 Wayback Machine
- Նիագարա գետի տեսարաններ Niagara Falls Public Library (Ont.)
- Նիագարա գետը Կանադական հանրագիտարանից Արխիվացված 2006-05-19 Wayback Machine (անգլ.)