Jump to content

Մորգենթաուի պլան

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Գերմանիայի ծրագրած մասնատումը Հյուսիսային և Հարավային պետության, ինչպես նաև միջազգային գոտու: Գորշ գույնի տարածքները վերահսկվում են Ֆրանսիայի, Լեհաստանի և ԽՍՀՄ-ի կողմից:

«Մորգենթաուի պլան» (անգլ.՝ Morgenthau Plan), Գերմանիայի կողմից 3-րդ համաշխարհային պատերազմի լուծարումը կանխելու ծրագիրը Գերմանիայի հետպատերազմյան փոխակերպման ծրագիրն է, որն առաջարկել է ԱՄՆ ֆինանսների նախարար Հենրի Մորգենթաուն։ Մորգենթաուի պլանը նախատեսում էր Գերմանիայի մասնատում, արդյունաբերական կարևոր շրջանների անցում միջազգային վերահսկողության, ծանր արդյունաբերության վերացում, ապառազմականացում և Գերմանիան ագրարային երկիր դարձնելը։

Նախապատրաստում և իրականացման փորձ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Առաջարկվել է 1944 թվականի սեպտեմբերին Քվեբեկի 2-րդ խորհրդաժողովում, որին մասնակցել են Ուինսթոն Չերչիլը և Ֆրանկլին Ռուզվելտը։ Համաժողովին ստորագրվեց հուշագիր, որի համաձայն Գերմանիան պետք է դառնար առավելապես ագրարային երկիր։ Մանրամասները հայտնի են դարձել մամուլին, և ծրագիրը ենթարկվել է սուր քննադատության է ԱՄՆ-ում և Մեծ Բրիտանիայում։ Դրանից օգտվել է Գեբելսի քարոզչության նախարարությունը, որը հայտարարել է, որ հրեա Մորգենթաուն ցանկանում է Գերմանիան վերածել կարտոֆիլի հսկայական դաշտի։ Ֆելքիշեր Բեոբախտեր թերթը լույս է տեսել Ռուզվելտն ու Չերչիլը համաձայնվել են հրեական մարդասպան ծրագրի հետ վերնագրով։

Ծրագիրը սկզբնական տեսքով մերժվել է, սակայն հետպատերազմյան Գերմանիայում ամերիկյան վարչակազմը մի շարք միջոցներ է ձեռնարկել տնտեսական զարգացման սահմանափակման ուղղությամբ, որոնց թվում են.

  • բանկային համակարգի ապակենտրոնացումը, 11 բանկային շրջանների ստեղծումը սեփական Կենտրոնական բանկերի հետ և դրանց փոխգործակցության արգելքը;
  • միասնական արտադրական համակարգի ապաինտեգրումը;
  • շինարարական, շինմոնտաժային, շիննորոգման աշխատանքներ;
  • արտաքին առևտրի արգելք;
  • ներմուծման սահմանափակում, ծովային ձկնորսության արգելք, հանքային պարարտանյութերի համար ազոտի արտադրության արգելք, 13 քիմիական գործարանների ապամոնտաժում և ոչնչացում;
  • Գերմանիայի անտառների հատում (չի իրականացվել աշխատուժի թուլացման և դաշնակցային զորքերի բողոքի պատճառով);
  • կոշտ հարկային քաղաքականություն։

Քննադատություն և պլանի չեղարկում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դիտորդները նշել են, որ այդ միջոցառումների արդյունքում գերմանացի բնակչության կենսամակարդակը կտրուկ նվազել է[1], և տարածվել է հետպատերազմյան սով։

1947 թվականին ԱՄՆ-ի նախկին նախագահ Հերբերտ Հուվերը, դեինդուստրիալացվող Գերմանիա այցելելուց հետո, գրել է։

«Դա պատրանք է, որ բռնակցված Նոր Գերմանիան կարող է վերածվել ագրարային պետության։ Դա անհասանելի է, մինչև մենք ոչնչացնենք կամ դրանից դուրս բերենք 25 մլն մարդու։»

Հերբերտ Հուվեր[2]։

1947 թվականին Սառը պատերազմի սկսվելուց հետո ընդունվել Է Մարշալի հակառակ արդյունաբերական պլանը։

Տնտեսական գիտության մեջ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էրիկ Ռայներտը բերում է Մորգենթաուի ծրագրի իրականացման փորձերը՝ որպես օրինակ այն բանի, թե ինչպես է մշակող արդյունաբերության ոչնչացումը պարադոքսալ կերպով հաճախ հանգեցնում գյուղատնտեսության ճգնաժամի։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. «Гельмут Беттигер. Из сборника Hamiltons Nationalbank heute. Die Strategic nichtinflationärer Kreditschöpfung. Execuitive Intelligence Review Nachrichtenagenture GmbH. October 1992.». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ դեկտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2008 թ․ մարտի 16-ին.
  2. Reinert, Erik; Jomo K. S. «Erik Reinert and Jomo K. S. The Marshall Plan at 60: The General's Successful War On Poverty». UN Chronicle. Un.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ ապրիլի 14-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 16-ին.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մորգենթաուի պլան» հոդվածին։