Դիտել Տավուշի բերդ էջի աղբյուրը

{{այլ|Տավուշ (այլ կիրառումներ)}}
{{Տեղեկաքարտ Ռազմական կառույց
|հայերեն անվանում = Տավուշ բերդ
|ինչի մասն է = 
|տեղագրություն = {{դրոշ|Հայաստան}} ք. [[Բերդ քաղաք|Բերդ]], [[Հայաստան]]
|պատկեր = [[Պատկեր:Tavush fortress.jpg|300px]]
|նկարագրություն = 
|երկիր = Հայաստան
|լայնք = 40.876047169376
|երկայնք = 45.39998532572257
|քարտեզի չափ = 300
|ալտերնատիվ քարտեզ = 
|քարտեզի նկարագրություն = 
|տիպ = Բերդ
|կոորդինատներ =Տավուշի մարզ,քաղաք Բերդ 
|կոդ = 
|կառուցման ժամանակ = X դար
|կառուցող = Աշոտ Երկաթ
|շինանյութ =ձու,կիր, Տավուշ գետի քար, տեղի կավ, 
|բարձրություն = 
|օգտագործման ժամանակաշրջան = 
|ավերված =Կիսավեր 
|ընթացիկ վիճակ = կիսաքանդ
|ընթացիկ սեփականատեր = 
|հանրային մատչելիություն = այո
|վերահսկող =Բերդի արվեստի և կենցաղի թանգարան 
|կայազոր = 
|ընթացիկ հրամանատար = 
|հրամանատարներ =Ցլիկ Ամրամ 
|կապված անձինք =Աշոտ Երկաթ, Ցլիկ Ամրամ
|ճակատամարտեր = 
|ոչ ռազմական իրադարձություններ = 
|պատկեր2 = 
|նկարագրություն2 = 
}}
'''Տավուշի բերդ''' կամ '''Ցլիկ Ամրամի բերդ''', միջնադարյան բերդ [[Հայաստան|Հայաստանի Հանրապետության]] [[Տավուշի մարզ]]ի [[Բերդ քաղաք]]ի ծայրամասում, Տավուշ գետի աջ ափին, պատմական [[Մեծ Հայք]]ի [[Ուտիք]] նահանգի [[Տավուշ գավառ]]ում։

== Պատմություն ==
[[Պատկեր:Բերդ քաղաքը հեռվում Տավուշ բերդը.jpg|ձախից|մինի|300x300փքս|Բերդ քաղաքը, հեռվում երևում է Տավուշի բերդը։]]
Տավուշ բերդը առաջին անգամ հիշատակվում է [[10-րդ դար]]ի սկզբից որպես [[Աշոտ Երկաթ]]ի փոխարքաների նստավայր (հիմնականում [[Ցլիկ Ամրամ]]ի)։ 10-11-դարերում ամրոցը անցել է լոռեցի Կյուրիկյաններին։ Ամրոցի տարածքում այսօր էլ գտնում են կավից սպասք և ուրիշ իրեղեն։ Ամրոցը եղել է այն յուրահատուկներից, որը ունեցել է իր ներդաշնակ ջրամատակարարումը։ Քանի որ [[14-րդ դար]]ից բերդը եղել է լքված, այժմ այն գտնվում է վատ վիճակում։ Մարդիկ չեն կարողանում ներս մտնել, որովհետև նրա մուտքի և ելքի տեղերը անհայտ են։

Հիմնադրման թվականը հայտնի չէ։ Տավուշի բերդը 9-10-րդ դարերում հռչակված վայր էր։ Այստեղ նստող իշխանները մի քանի անգամ ապստամբություն են բարձրացրել Բագրատոնի թագաովրների դեմ։ Աշոտ Բ-ն (914-928) զենքի ուժով կոտրում է նրանց դիմադրությունը և գրավում Տավուշի բերդը։ Գրավոր աղբյուրներում առաջին անգամ հիշատակվում է X դ. սկգբին, որպես Հայոց թագավոր Աշոտ Բ Երկաթի կուսակալների նստավայր։ X-XI դդ. պատկանել է Բագրատունիների Կյուրիկյան ճյուղին, XII-XIII դդ.՝ Զաքարյաններին<ref name="Հակոբյան">{{Գիրք։Հակոբյան։Հայաստանի պատմական աշխարհագրություն|244}}</ref>։ XIV դ. վերջից անտերունչ մնացած Տավուշը աստիճանաբար ավերվել ու քայքայվել է։ Տավուշը բաղկացած էր միջնաբերդից և ստորին բերդից։ Միջնաբերդը գրավում էր բարձրադիր, զառիթափ ժայռերով եզերված բլրի գագաթի նեղ (առավելագույն լայնությունը 25մ), լեզվականման տարածքը։ Կիսագլանաձև բուրգերով ամրացված պարսպի մնացորդները (մինչև 12մ բարձրությամբ, կառուցված ոչ խոշոր գետաքարերով և ճեղքված անդեզիտի քարերով) պահպանվել են արևելյան և հյուսիսարևմտյան մասերում։ Մուտքը եղել է հարավային կողմից։ Տարածքում շինությունների հետքեր չեն պահպանվել։ Միջնաբերդը հյուսիսային կողմում շարունակվել է ավելի ցածր դիրքով փոքր բլրի վրա, դեպի ուր ունեցել է ելք։ Ստորին բերդը գտնվել է միջնաբերդի արևելյան ստորոտին, ուր պահպանվել են ճեղքված խոշոր քարերով կիկլոպյան շարվածքով պարսպի մնացորդներ, միանավ դահլիճ տիպի եկեղեցու պատեր, կացարանների և տնտեսական շինությունների հետքեր։ Խմելու ջուրը մինչև ստորին բերդ բերվել է հարավային կողմի Գլգլան կոչվող աղբյուրներից՝ կավե փողրակներով (մնացորդները պահպանվել են)։

Բերդի ավերակները, որոնք մինչև օրս էլ նշմարվում են, գտնվում են Բերդ քաղաքում, մի բարձր ու զառիթափ լեռան վրա։ Նրա շինությունները բռնել են բավական մեծ տարածություն։ Այժմ դրանք բոլորը, գրեթե առանց բացատրության, գտնվում են հողի հաստ շերտի տակ։ Այստեղ կատարվել են մասնակի պեղումներ<ref name="Հակոբյան" />։

== Ավանդություն ==

Երբ արաբները գալիս են այս կողմերը, [[Աշոտ Երկաթ]]ն իր զորքով ամրանում է [[Ղալի քար]] կոչված ապառաժին շինված բերդում։ Թշնամին պաշարում է այն, բայց ոչինչ չի կարողանում անել բերդականներին։ Մի պառավ կին թաքուն դուրս է գալիս բերդից, որ պաշարվածների համար ուտելիք բերի։ Արաբները բռնությամբ իմանում են նրանից ջրի ճանապարհը և կտրում ջուրը։ Չնայած դրան, բերդում գտնվող Աշոտ Երկաթը անձնատուր չի լինում։ Մի մութ գիշեր նա իր զորքով դուրս է գալիս բերդից և տեղափոխվում [[Սևանա լիճ|Սևանի]] կողմերը<ref>{{cite book | title=Ավանդապատում | publisher=Հայկական ՍՍՀ ԳԱԱ Մանուկ Աբեղյանի անվան գրականության ինստիտուտ | author=Արամ Ղանալանյան | year=1969 | location=Երևան}}</ref>։

== Տես նաև ==
* [[Տավուշի մարզ]]
* [[Չարեք բերդ|Սահակ Սևադայի բերդ]]

== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}

== Արտաքին հղումներ ==
* [http://www.armeniapedia.org/index.php?title=Tavush_Fort Tavush Fort]

[[Կատեգորիա:Տավուշի մարզի հայկական բերդեր և ամրոցներ]]
[[Կատեգորիա:10-րդ դարի հայկական բերդեր և ամրոցներ]]
[[Կատեգորիա:Բերդ քաղաքի շենքեր և կառույցներ]]
[[Կատեգորիա:10-րդ դարի հիմնադրումներ Հայաստանում]]
[[Կատեգորիա:Ուտիքի բնակավայրեր]]
[[Կատեգորիա:Տուչքատակ]]