Դիտել Էստոնիա էջի աղբյուրը

{{Երկրի Ինֆո
| conventional_long_name =Eesti Vabariik
| common_name            =Էստոնիայի
| native_name            = Էստոնիայի Հանրապետություն
| image_flag             = Flag of Estonia.svg
| image_coat             = Coat of arms of Estonia.svg
| symbol_width           = 88px
| national_anthem        = <br/>«Mu isamaa, mu õnn ja rõõm»<br>(«Իմ Հայրենիք, իմ երջանկություն և ուրախություն»)<ref>{{Cite web |title=National anthem of the Republic of Estonia |url=https://www.eesti.ee/en/republic-of-estonia/republic-of-estonia/national-anthem-of-the-republic-of-estonia |access-date=2024 թ․ ապրիլի 15 |website=Eesti.ee}}</ref><br>{{center|[[File:US Navy band - National anthem of Estonia.ogg|alt=sound file of Estonian national anthem]]}}
| image_map              =Estonia in the European Union on the globe (Europe centered).svg
| map_caption            =Էստոնիայի տեղագրական քարտեզ
| capital                = [[Տալլին]]
| coordinates            = {{Coord|59|25|N|24|45|E|type:city}}
| largest_city           = մայրաքաղաք
| languages_type         = պաշտոնական լեզու
| languages              = [[էստոներեն]]<ref>{{Cite book |last=Grünthal |first=Riho |title=Itämerensuomalaiset kielet ja niiden päämurteet. |author2=Anneli Sarhimaa |publisher=Finno-Ugrian Society |year=2004 |location=Helsinki}}</ref><ref name="Sammallahti 1977">{{Citation |last=Sammallahti |first=Pekka |title=Suomalaisten esihistorian kysymyksiä |journal=Virittäjä |pages=119–136 |year=1977 |url=http://www.kotikielenseura.fi/virittaja/hakemistot/jutut/1977_119.pdf}}</ref><ref>{{Citation |last=Laakso |first=Johanna |title=The Circum-Baltic Languages: Typology and Contact |year=2014 |editor1-last=Dahl |editor1-first=Östen |editor2-last=Koptjevskaja-Tamm |editor2-first=Maria |contribution=The Finnic Languages |location=Amsterdam |publisher=John Benjamins Publishing Company}}</ref><ref>{{Cite journal |last=Pajusalu |first=Karl |year=2009 |title=The reforming of the Southern Finnic language area |url=http://www.sgr.fi/sust/sust258/sust258_pajusalu.pdf |journal=Mémoires de la Société Finno-Ougrienne |volume=258 |pages=95–107 |issn=0355-0230 |access-date=2015 թ․ հոկտեմբերի 17}}</ref><ref>{{Citation |last=Salminen |first=Tapani |title=Uralic Languages |year=2003 |url=http://www.helsinki.fi/~tasalmin/fu.html |access-date=2015 թ․ հոկտեմբերի 17}}</ref>
| demonym                = էստոնացիներ
| religion               = Կրոնական կազմ՝ 
* 58.4%՝ ապակրոն
* 26.7%՝ [[քրիստոնեություն]]
* 12.7%՝ չհայտարարված
* 2.2%՝ այլ
| religion_year          = 2021<ref>{{Cite web |date=2013 թ․ ապրիլի 29 |title=Estonia Census 2021 |url=https://andmed.stat.ee/en/stat/rahvaloendus__rel2021__rahvastiku-demograafilised-ja-etno-kultuurilised-naitajad__usk/RL21451 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20171124002736/https://www.stat.ee/65352?parent_id=39113 |archive-date=2017 թ․ նոյեմբերի 24 |access-date=2014 թ․ հունվարի 9 |publisher=Statistics Estonia}}</ref>
| government_type        = [[ունիտար պետություն|ունիտար]] [[խորհրդարանական հանրապետություն]]
| leader_title1          = [[Էստոնիայի Հանրապետության նախագահ|Նախագահ]]
| leader_name1           = [[Կերստի Կալյուլայդ]]
| leader_title2          = Վարչապետ
| leader_name2           = [[Կայա Կալաս]]
| legislature            = [[Ռիյգիկոգու]] (Պետական ժողով)
| sovereignty_type       = [[Էստոնիայի պատմություն|Անկախություն]]
| sovereignty_note       = [[Ռուսաստանի հանրապետություն|Ռուսաստան]]ից և [[Գերմանական կայսրություն|Գերմանիայ]]ից
| established_event1     = [[Էստոնիայի անկախության հռչակագիր (1918)|Անկախության հռչակում]]
| established_date1      = 23-24 փետրվարի, 1918
| established_event2     = Անդամակցում [[Ազգերի լիգա]]յին
| established_date2      = 22 սեպտեմբերի, 1921
| established_event3     = [[Բալթյան երկրների բռնակցումը Խորհրդային Ռուսաստանի կողմից|Բալթյան երկրների բռնակցում]]
| established_date3      = 1940-1991
| established_event4     =Էստոնիայի վերաանկախացում
| established_date4      = 20 օգոստոսի, 1991
| established_event5     = [[Եվրոպական միության ընդլայնում (2007)|ԵՄ անդամություն]]
| established_date5      = 1 մայիսի, 2004
| area_km2               = 45,335<ref name="ERR_area">{{Cite news |date=2024 թ․ փետրվարի 22 |title=Estonia gains 95 islands, but loses 4 square kilometers with updated map |url=https://news.err.ee/1609260713/estonia-gains-95-islands-but-loses-4-square-kilometers-with-updated-map |access-date=2024 թ․ փետրվարի 22 |publisher=ERR}}</ref>
| area_rank              = 129-րդ<sup>d</sup>
| area_sq_mi             = 17,505<!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
| percent_water          = 4.6
| population_estimate    = {{աճ}}1,373,101<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ հունվարի 2 |title=Estonia's population grew in 2023 |url=https://news.err.ee/1609210202/estonia-s-population-grew-in-2023}}</ref>
| population_census      = 1,331,824<ref name="rahvaloendus.ee">{{Cite news |date=2022 թ․ հունիսի 1 |title=Population census: Estonia's population and the number of Estonians have grown |url=https://rahvaloendus.ee/en/uudised/rahvaloendus-eesti-rahvaarv-ja-eestlaste-arv-kasvanud |access-date=2022 թ․ հունիսի 5 |publisher=Statistics Estonia}}</ref>
| population_estimate_year = 2024
| population_estimate_rank = 
| population_census_year = 2021
| population_density_km2 = 30.3
| population_density_sq_mi = 75 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
| population_density_rank = 148-րդ
| GDP_PPP                = {{increase}} $61.598 billion<ref name="IMFWEO.EE">{{Cite web |date=2024 թ․ ապրիլի 10 |title=World Economic Outlook Database, April 2024 Edition. (Estonia) |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2024/April/weo-report?c=939,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2023&ey=2025&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |access-date=2024 թ․ մայիսի 31 |publisher=[[International Monetary Fund]]}}</ref>
| GDP_PPP_year           = 2024
| GDP_PPP_rank           = 113-րդ
| GDP_PPP_per_capita     = {{increase}} $45,122<ref name="IMFWEO.EE" />
| GDP_PPP_per_capita_rank = 41-րդ
| GDP_nominal            = {{increase}} $43.486 billion<ref name="IMFWEO.EE" />
| GDP_nominal_year       = 2024
| GDP_nominal_rank       = 102-րդ
| GDP_nominal_per_capita = {{increase}} $31,854<ref name="IMFWEO.EE" />
| GDP_nominal_per_capita_rank = 36-րդ
| Gini                   = 30.6 <!-- number only -->
| Gini_year              = 2021
| Gini_change            = աճ <!--increase/decrease/steady-->
| Gini_ref               =<ref name="eurogini">{{Cite web |title=Gini coefficient of equivalised disposable income |url=https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/tessi190/default/table?lang=en |access-date=2022 թ․ հունիսի 22 |work=EU-SILC survey |publisher=[[Eurostat]]}}</ref>
| Gini_rank              = 
| HDI                    = 0.899 <!--number only-->
| HDI_year               = 2022<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year-->
| HDI_change             = աճ<!--increase/decrease/steady-->
| HDI_ref                =<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ մարտի 13 |title=Human Development Report 2023/2024 |url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240313164319/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf |archive-date=2024 թ․ մարտի 13 |access-date=2024 թ․ մարտի 13 |publisher=[[United Nations Development Programme]] |language=en}}</ref>
| HDI_rank               = 31st
| currency               = [[Եվրո]] ([[€]])
| currency_code          = EUR
| drives_on              = right
| time_zone              = [[Համաշխարհային կոորդինացված ժամանակ|EET]]
| utc_offset             = +02:00
| utc_offset_DST         = +03:00
| time_zone_DST          = [[Համաշխարհային կոորդինացված ժամանակ|EEST]]
| calling_code           = +372
| cctld                  = [[.ee]]
| footnote_a             =
}}
'''Էստոնիա''' ({{lang-et|Eesti}}, պաշտոնական անվանումը՝ '''Էստոնիայի Հանրապետություն'''), պետություն [[Հյուսիսային Եվրոպա]]յի բալթյան տարածաշրջանում։

Էստոնիան [[ժողովրդավարություն|ժողովրդավարական]] [[խորհրդարանական հանրապետություն]] է՝ բաղկացած 15 շրջաններից։ Մայրաքաղաքը և ամենամեծ քաղաքը [[Տալլին]]ն է։ Հանդիսանում է [[Եվրոպական Միություն|Եվրամիության]] ամենասակավաթիվ բնակչությամբ երկրներից մեկը։

[[Միացյալ Ազգերի Կազմակերպություն|Միացյալ Ազգերի Կազմակերպության]] Մարդկային զարգացման ինդեքսի ցուցանիշն է՝ «շատ բարձր»։ Մեկ շնչի հաշվով [[ՀՆԱ]]-ի ցուցանիշով նախկին [[ԽՍՀՄ]] հանրապետությունների շարքում առաջին տեղում է։ [[Համաշխարհային բանկ]]ի չափանիշներով համարվում է «եկամտի բարձր մակարդակով տնտեսություն», [[Արժույթի միջազգային հիմնադրամ]]ի չափանիշներով՝ «զարգացած տնտեսություն»։ Հանդիսանում է [[Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպություն|Տնտեսական Համագործակցության և Զարգացման Կազմակերպության (OECD)]] անդամ։
Առաջավոր դիրքերում է նաև կրթության, տնտեսական ազատության, մամուլի ազատության և ժողովրդավարության ցուցանիշներով։

[[Հայեր]]ի թիվը՝ շուրջ 2,000 (2003 թվական)։ Դիվանագիտական հարաբերություններ [[Հայաստան]]ի և Էստոնիայի Հանրապետության միջև հաստատվել են 1992 թվականին։

== Անվանում ==
«Էստոնիա» անվանումն առաջացել է էստոնացիների (ինքնանվանումը՝ էէստլասեդ) նախնիների՝ ֆիննալեզու '''էստ''' ժողովրդի անունից։ Ենթադրում են, որ ցեղանունն առաջացել է բալթիական լեզուների aueist բառից, որը նշանակել է «ջրի մոտի բնակիչներ»։ Էստոններն իրենց երկիրն անվանում են Eesti։

== Աշխարհագրություն ==
{{Հիմնական|Էստոնիայի աշխարհագրություն|Էստոնիայի կղզիներ|Էստոնիայի գետեր|Էստոնիայի բնությունը}}
[[Պատկեր:Luftbild Finnischer Meerbusen.jpg|մինի|200px|Էստոնիայի արբանյակային պատկերը]]
[[Պատկեր:Panga pank-2-mauricedb.jpg|մինի|180px|Էստոնիայի հյուսիսային ափը հիմնականում [[կիր|կրաքարի]] ժայռեր են։]]
[[Պատկեր:Osmussaar 2001.jpg|մինի|200px|[[Օմուսսաար]]ը Էստոնիայի տարածքային ջրերում գտնվող բազմաթիվ կղզիներից մեկն է։.]]
[[Պատկեր:Endla Looduskaitseala.jpg|մինի|ձախից|180px|Էստոնիայում մոտավորապես 7,000 ճահիճներ կան, որոնք կազմում են Էստոնիայի տարածքի 22.3 %-ը։]]

Ողողվում է [[Բալթիկ ծով]]ի [[Ֆիննական ծոց|Ֆիննական]] և [[Ռիգայի ծոց]]երի ջրերով։ Սահմանակից է [[Ռուսաստան]]ին և [[Լատվիա]]յին։ Էստոնիան ցամաքային սահմանը Լատվիայի հետ ձգվում է 267 կմ, իսկ Ռուսաստանի հետ սահմանը կազմում է 290 կմ։ 1920-1945 թվականներին Էստոնիայի սահմանը Ռուսաստանի հետ հաստատվել էր [[Տարտուի պայմանագրեր|1920 թվականի Տարտուի Խաղաղության Պայմանագրով]]՝ տարածվում է, [[Նառվա (գետ)|Նառվա]] գետից հյուսիսարևելք և [[Պեչորի]] քաղաքից հարավարևելք։ Այս տարածքը շուրջ 2300 կմ<sup>2</sup> Ստալինի կողմից միացվել է Ռուսաստանին II Համաշխարհային պատերազմի վերջում։ Այդ պատճառով Էստոնիայի և Ռուսաստանի սահմանը մինչ օրս սահմանված չի։ Տարածությունը 45,1 հազար կմ<sup>2</sup>։

Երկիրը տեղաբաշխված է [[Եվրոպա]]յի հյուսիսարևելյան մասում։ Էստոնիայի ափերը լվացվում են հյուսիսից [[Ֆիննական ծոց]]ի, արևմուտքից [[Բալթիկ ծով]]ի և [[Ռիգայի ծոց]]ի ջրերով։ Ափեզրի երկարությունը կազմում է 3794 կմ<ref>[http://www.estonica.org/ru/Коротко_об_Эстонии/ Կարճ Էստոնիայի մասին] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130610081938/http://www.estonica.org/ru/%D0%9A%D0%BE%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%BA%D0%BE_%D0%BE%D0%B1_%D0%AD%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D0%B8/ |date=2013-06-10 }} {{ref-ru}}</ref>։ Էստոնիայի կազմի մեջ են մտնում 1521 Բալթիկ ծովի [[կղզի]]ներ, նրանց ընդհանուր մակերեսը կազմում է 4,2 հզ կմ<sup>2</sup>։ Դրանցից ամենամեծերն են՝ [[Սաարեմաա (կղզի)|Սաարեմաան]] (2673 կմ²) և [[Հիյումաա (կղզի)|Հիյումաան]] (1023,26 կմ²), ինչպես նաև [[Մուհու]]ն (206 կմ²), [[Վոռմսի]]ն (93 կմ²), [[Կիհնու]]ն (16,4 կմ²) և այլն։ Չնայած զգալի մակերեսին, կղզիների վրա բնակվում է միայն երկրի բնակչության 5 %<ref>[http://www.estonica.org/ru/Природа/Острова_Западной_Эстонии/Острова_Вяйнамери_и_Рижского_залива_/ Վյայնամերի և Ռիգայի ծոցի կղզիները] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200716184407/http://www.estonica.org/ru/%D0%9F%D1%80%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B0/%D0%9E%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D0%97%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D0%B9_%D0%AD%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D0%B8/%D0%9E%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D0%92%D1%8F%D0%B9%D0%BD%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%B8_%D0%B8_%D0%A0%D0%B8%D0%B6%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%B7%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D0%B0_/ |date=2020-07-16 }} {{ref-ru}}</ref><ref>[http://www.estonica.org/ru/Природа/Острова_Западной_Эстонии/Сааремаа/ Սաարեմաա կղզին] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121101065750/http://www.estonica.org/ru/%D0%9F%D1%80%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B0/%D0%9E%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D0%97%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D0%B9_%D0%AD%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D0%B8/%D0%A1%D0%B0%D0%B0%D1%80%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D0%B0/ |date=2012-11-01 }}{{ref-ru}}</ref>։

[[Էստոնիայի գետեր]]ը մեծ չեն, սակայն բավականին ջրառատ են<ref>[http://www.estonica.org/ru/Природа/Заселенность_реки_Наровы_и_окрестностей_Чудского_озера/Гидрология_/ Էստոնիայի հիդրոլոգիան] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121101070101/http://www.estonica.org/ru/%D0%9F%D1%80%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B0/%D0%97%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C_%D1%80%D0%B5%D0%BA%D0%B8_%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B2%D1%8B_%D0%B8_%D0%BE%D0%BA%D1%80%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%B9_%D0%A7%D1%83%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%BE%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B0/%D0%93%D0%B8%D0%B4%D1%80%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D1%8F_/ |date=2012-11-01 }}{{ref-ru}}</ref>։ Կլիման անցումային է [[Չափավոր ծովային կլիմա|չափավոր-ծովայինից]] [[Չափավոր մայրցամաքային կլիմա|չափավոր-մայրցամաքայինի]] փափուկ ձմեռներով և զով ամառներով։ Երկրի կլիմայի վրա մեծ ազդեցություն են ունենում ատլանտիկական [[ցիկլոն]]ները, օդը ծովի մոտիկության պատճառով միշտ խոնավ է։

Էստոնիայի մայրցամաքային տարածքի մեծ մասը ցածրադիր հարթավայր է (միջին բարձրությունը 50 [[մետր|մ]])։ Առավել բարձր է հյուսիսարևելյան մասը, ուր [[Հաանյա (բարձրավայր)|Հաանյա]] բարձրավայրն է (բարձրությունը մինչև 318 մետր, [[Սուուռ Մունամյագի]] լեռը)<ref>{{Cite book |author=Հ. Ղ. Գրգեարյան, Ն. Մ. Հարությունյան |title=Աշխարհագրական անունների բառարան |publisher=«Լույս» |year=1987 |location=Երևան |page=161-162}}</ref>։

=== Բնություն ===
[[Պատկեր:Seascape.jpg|մինի|Հյուսիս-Արևմտյան ափ Էստոնիայի Նիվա քաղաքի մոտ]]
Բալթիկ ծովի ջրերը ողողում են Էստոնիայի հյուսիսային և արևմտյան ափերը, որտեղ շատ են նաև հանրապետությանը պատկանող Արևմտաէստոնական կղզիախմբերի մեծ ու փոքր [[կղզի]]ները։ Ծովն այստեղ թողել է արժեքավոր գանձեր՝ [[կրաքար]]եր, [[դոլոմիտ]]ներ, [[ֆոսֆորիտ]]ներ, դեղնաշագանակագույն այրվող թերթաքարեր, [[կավ]] և այլն։ Էստոնիայի ամենաբարձր բլուրն է [[Սուր Մունամյագին]] 317 մ։ Բլրի գագաթից երևում է Էստոնիայի ձգվող կապույտ բլրաշերտերը, մութ անտառները, երփներանգ դաշտերը լճերը և ալյն։ Ամենուր երևում է հնագույն սառցադաշտերի հետքեր, խոշոր գլաքարեր, ժայռաբեկորներ։ Դրանցից գոյացած բլուրներն ու թմբաշերտերը հերթագայվում են հարթաշերտերով, ճահիճներով ու լճերով։ Կլիման անցումային է՝ ծովայինից ցամաքային։ Ծովային և ցամաքային հոսանքների իրար հաջորդելը և ցիկլոնների պարբերական ներխուժումը եղանակը դարձնում են խիստ անկայուն։ Գլխավոր գետերն են [[Նարվա (գետ)|Նարվան]], [[Պյառնու]]ն, [[Էմայիգի]]ն։ Լճերը, որոնց թիվն անցնում է 1000-ից, զբաղեցնում են տարածքի 4,6 %, ճահիճները՝ 20,7 %։ Ամենամեծը սահմանային [[Չուդ լիճ]]ն է։

=== Վարչական բաժանում ===
{{Հիմնական|Էստոնիայի վարչական բաժանում}}
Էստոնիայի հանրապետությունը բաժանվում է 15 [[Էստոնիայի վարչական բաժանում|նահանգների]] ''(Maakonnad)''։ Երկրի քաղաքական և վարչական բաժանման մասին առաջին փաստաթղթավորված հիշատակումը եղել է [[Լիվոնյան տարեգրություններ]]ում, որը գրի է առնվել [[13-րդ դար]]ում [[Խաչակրաց արշավանքներ#Հյուսիսային խաչակրաց արշավանքներ|Հյուսիսային խաչակրաց արշավանքների]] ժամանակ։

Նահանգները հանդիսանում են Էստոնիայի ամենամեծ վարչական միավորները, ամեն նահանգի ''կառավարությունը'' ''(Maavalitsus)'' ղեկավարվում է ''նահանգապետի'' ''(Maavanem)'' կողմից, ով ներկայացնում է ազգային կառավարությունը նահանգում։ Նահանգապետերը նշանակվում են [[Էստոնիայի Կառավարություն|Էստոնիայի Կառավարության]] կողմից հինգ տարով։ Էստոնիայի անկախության հռչակումից իվեր տեղի են ունեցել նահանգների սահմանների որոշ փոփոխություններ, դրանցից ամենանշանակալիներն էին՝ [[Վալգամաա]] նահանգի ձևավորումը ([[Վիրումաա]], [[Տարտումաա]] և [[Վիլյանդիմաա]] նահանգների մասերից) և [[Պետսերիմաա]] նահանգի անցումը Ռուսաստանին։

Սովետական ժամանակաշրջանում Պետսերիմաա նահանգը 1945 թվականին միացվել է [[ՌՍՖՍՀ]]-ին և դարձել [[Պսկովի մարզ]]ի [[Պեչորսկի շրջան]]։ Էստոնիայի նահանգները նորից վերահաստատվեցին 1990 թվականի հունվարի 1-ին, սովետական շրջանների սահմաններով։

Ամեն նահանգ իր հերթին բաժանվում է համայնքների (''omavalitsus''), որոնք հանդիսանում են Էստոնիայի ամենափոքր վարչական միավորները։ Երկրում կան երկու տեսակի համայնքներ՝ քաղաքային համայնքներ - ''linn'' (քաղաք), և գյուղական համայնքներ - ''vald'' (շրջան)։ Նրանց միջև կարգավիճակի տարբերություններ չեն դրվում։ Ամեն մի համայնքապետարանը առանձին ինքնակառավարման միավոր է, իր ներկայացվածությամբ գործադիր իշխանություններում։

Համայնքը Էստոնիայում կարող է ներառել մեկ կամ ավելի բնակավայրեր։ [[Տալլին]]ը բաժանված է ութ շրջանների (''linnaosa''), որոնք ունեն սահմանափակ ինքնիշխանություն ([[Հաաբերստի]], [[Կեսկլին (Տալլին)|Կեսկլին]] (կենտրոն), [[Կրիստիինե]], [[Լասնամյաե]], [[Մուստամյաե]], [[Նիմմե (Տալլին)|Նիմմե]], [[Պիրիտա]] և [[Պիհյա-Տալլին]])։

2013 թվականի մարտի տվյալներով Էստոնիայում կան 226 համայնքներ, որոնցից 33 քաղաքային են և 193 գյուղական<ref>{{Cite web |title=Kohalik omavalitsus haldussüsteemis |url=https://www.siseministeerium.ee/kov/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121127181552/http://www.siseministeerium.ee/kov/ |archive-date=2012 թ․ նոյեմբերի 27 |accessdate=2013 թ․ մարտի 9 |publisher=Էստոնիայի ներքին գործերի նախարարություն |language=Էստոներեն}}</ref>։

{| class="wikitable"
|-
| 
{| class="wikitable"
|-
! # !! Նահանգ !! Վարչկենտրոն !! # !! Նահանգ !! Վարչկենտրոն !! # !! Նահանգ !! Վարչկենտրոն
|-
| [[Պատկեր:Valgamaa vapp.svg|30px]] || [[Վալգամաա]] ||[[Վալգա (քաղաք, Էստոնիա)|Վալգա]]|| [[Պատկեր:Viljandimaa vapp.svg|30px]] || [[Վիլյանդիմաա]] || [[Վիլյանդի (քաղաք, Էստոնիա)|Վիլյանդի]] || [[Պատկեր:Et-Järva maakond-coa.svg|30px]] || [[Յարվամաա]] || [[Պաիդե (քաղաք, Էստոնիա)|Պաիդե]]
|-
| [[Պատկեր:Võrumaa vapp.svg|30px]] || [[Վիրումաա]] || [[Վիռու (քաղաք, Էստոնիա)|Վիռու]] || [[Պատկեր:Ida-Virumaa vapp.svg|30px]]|| [[Իդա-Վիրումաա]] || [[Յիհվի (քաղաք, Էստոնիա)|Յիհվի]] || [[Պատկեր:Jõgevamaa vapp.svg|30px]] || [[Յիգևամաա]] || [[Յիգևա (քաղաք, Էստոնիա)|Յիգևա]]
|-
| [[Պատկեր:Lääne-Virumaa vapp.svg|30px]] || [[Լյաենե-Վիրումաա]] || [[Ռակվեռե (քաղաք, Էստոնիա)|Ռակվեռե]] || [[Պատկեր:Läänemaa vapp.svg|30px]] || [[Լյաենեմաա]] || [[Հաապսալու (քաղաք, Էստոնիա)|Հաապսալու]] || [[Պատկեր:Põlvamaa vapp.svg|30px]] || [[Պիլվամաա]] || [[Պիլվա (քաղաք, Էստոնիա)|Պիլվա]]
|-
| [[Պատկեր:Et-Pärnu maakond-coa.svg|30px]] || [[Պյարնումաա]] || [[Պյառնու (քաղաք, Էստոնիա)|Պյառնու]] || [[Պատկեր:Raplamaa vapp.svg|30px]] || [[Ռապլամաա]] || [[Ռապլա (քաղաք, Էստոնիա)|Ռապլա]] || [[Պատկեր:Saaremaa vapp.svg|30px]] || [[Սաարեմաա]] || [[Կուռեսաառե (քաղաք, Էստոնիա)|Կուռեսաառե]]
|-
| [[Պատկեր:Tartumaa vapp.svg|30px]] || [[Տարտումաա]] || [[Տարտու]] || [[Պատկեր:Et-Harju maakond-coa.svg|30px]] || [[Հարյումաա]] || [[Տալլին]] || [[Պատկեր:Hiiumaa vapp.svg|30px]] || [[Հիյումաա]] || Կեռդլա (քաղաք, Էստոնիա)|[[Կեռդլա]]
|}
 || <imagemap>
File:Eesti_maakonnad_2006_blue_arm.svg|350px|right|Էստոնիայի նահանգները
poly 149 174 230 291 137 327 40 263 [[Հիյումաա]]
poly 197 110 338 228 338 319 263 375 203 242 [[Լյաենեմաա]]
poly 225 294 271 387 233 585 38 511 21 363 [[Սաարեմաա]]
poly 534 33 567 172 515 174 492 245 421 185 342 240 246 141 [[Հարյումաա]]
poly 531 35 567 168 514 176 572 197 569 221 594 244 597 263 666 247 693 192 670 170 666 85 [[Լյաենե-Վիրումաա]]
poly 669 77 667 170 693 192 665 246 704 273 805 244 874 107 [[Իդա-Վիրումաա]]
poly 340 240 422 185 490 246 475 314 443 318 433 308 374 323 338 322 [[Ռապլամաա]]
poly 270 375 337 318 373 327 433 307 486 314 477 352 453 361 449 408 484 421 446 495 345 546 [[Պյարնումաա]]
poly 476 309 515 173 573 197 569 223 594 243 596 275 546 317 505 340 484 335 491 313 [[Յարվամաա]]
poly 454 365 479 348 482 334 505 338 545 319 597 366 602 479 591 454 560 462 527 507 458 486 487 418 445 401 [[Վիլյանդիմաա]]
poly 597 367 546 316 597 265 665 246 707 274 735 310 684 344 [[Յիգևամաա]]
poly 600 365 676 347 748 300 809 443 731 412 662 452 637 439 591 461 [[Տարտումաա]]
poly 525 512 556 461 637 442 662 453 658 495 632 501 652 588 622 598 [[Վալգամաա]]
poly 656 492 660 452 732 412 806 445 840 514 756 522 753 501 [[Պիլվամաա]]
poly 634 502 659 493 756 502 756 521 816 524 765 612 654 619 [[Վիրումաա]]
</imagemap>
|}

== Պատմություն ==
{{Հիմնական|Էստոնիայի պատմություն}}
Էստոնիան բնակեցվել է վերջին [[սառցե դարաշրջան]]ի վերջերում, մոտավորապես մ.թ.ա. 8500 թ.։ Մինչ 13-րդ դարի Գերմանական արշավանքները նախա-էստոնացիները երկրպագում էին բնության հոգիներին։
[[Հյուսիսային խաչակրաց արշավանքներ]]ից սկսած դարեր շարունակ Էստոնիան կռվախնձոր էր դարձել [[Դանիա]]յի, [[Գերմանիա]]յի, [[Ռուսաստան]]ի, [[Շվեդիա]]յի և [[Լեհաստան]]ի միջև, որոնք բազմաթիվ պատերազմներ են վարել կարևորագույն աշխարհագրական դիրքին՝ Արևելքի և Արևմուտքի միջև<ref name="Բալթյան երկրների մշակույթը և սովորությունները">{{Cite book |last1=O'Connor |first1=Kevin J. |url=https://books.google.am/?id=IpR0-OrrwssC&lpg=PA4&pg=PA4#v=onepage&q=battleground |title=Culture and customs of the Baltic states |publisher=Greenwood Press |year=2006 |isbn=978-0-313-33125-1 |location=Westport, Connecticut}}</ref>։

=== Նախապատմություն ===
Մարդկանց բնակությունը Էստոնիայում հնարավոր է դարձել 11.000-13.000 տարի առաջ, երբ [[սառցե դարաշրջան]]ը ավարտվեց։ Ամենահին հայտնի բնակավայրը Էստոնիայում [[Պուլի բնակավայր]]ն է, Էստոնիայի հարավ արևմուտքում՝ [[Պյառնու գետ]]ի ափին, [[Սինդի]] քաղաքի մոտակայքում։
[[Պատկեր:KundaCultureTools.jpg|մինի|Կուդա մշակույթի գործիքներ, [[Էստոնիայի պատմության թանգարան]]]]
[[Պատկեր:KumnaHoardArtfs.jpg|մինի|ձախից|[[Պղնձե դար]]<ref>{{Cite book |author1=Jüri Selirand |url=https://books.google.am/books?id=mu9KAAAAMAAJ |title=Through past millennia: archaeological discoveries in Estonia |author2=Evald Tõnisson |publisher=Perioodika |year=1984 |accessdate=2011 թ․ դեկտեմբերի 24}}</ref>]]

== Հայ համայնք ==
{{Հիմնական|Հայերը Էստոնիայում}}
Հայերը Էստոնիայում բնակություն են հաստատել 19-րդ դարից։ Առաջին բնակիչները եղել են Դորպատի (այժմ՝ [[Տարտու]]) համալսարանի հայ ուսանողները։ Այստեղ 1830-ական թվականներից տարբեր ժամանակներում ուսանել են գրող [[Խաչատուր Աբովյան]]ը, հրապարակախոս [[Ստեփանոս Նազարյան]]ը, բանաստեղծներ [[Ռափայել Պատկանյան]]ը, [[Գևորգ Դոդոխյան]]ը, [[Գևորգ Միրիմանյան]]ը, արևելագետ [[Քերովբե Պատկանյան]]ը և ուրիշներ։

XIX դարի 2-րդ կեսից – XX դարի սկզբին Դորպատի համալսարանում սովորել է շուրջ 200 հայ ուսանող։ Գործել է Հայ ուսանողների միություն։ Նրանցից ոմանք, ավարտելով համալսարանը, որոշ ժամանակ ապրել և աշխատել են Էստոնիայում։ [[Վարդան Աբովյան]]ը՝ Խ. Աբովյանի որդին, [[Տարտուի համալսարան|Դորպատի համալսարանն]] ավարտելուց հետո, երկու տարի աշխատել է Ֆելլին (այժմ՝ [[Վիլյանդի (քաղաք, Էստոնիա)|Վիլյանդի]]) քաղաքի դպրոցում, դասավանդել [[ռուսերեն|ռուսաց]] լեզու և [[ռուսաց գրականություն|գրականություն]]։

[[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ|Երկրորդ աշխարհամարտի]] ավարտից հետո Էստոնիայում մշտական բնակություն են հաստատել հակահիտլերյան կոալիցիայի կողմից կռված և Էստոնիայում գերմանական գերության մեջ եղած, ինչպես նաև խորհրդային բանակից զորացրված հայեր։ Հետագա տարիներին (Էստոնիայում խորհրդային իշխանության ժամանակաշրջանում) այստեղ հաստատվել են [[Ռուսաստան]]ից և [[Խորհրդային Միություն|Խորհրդային Միության]] այլ հանրապետություններից գործուղված հայ մասնագետներ։

1989 թվականի մարդահամարի տվյալներով՝ Էստոնիայում բնակվել է 1600 հայ։ 2003 թ. տվյալներով հայերի թիվը երկրում շուրջ 2 հազար է։ Բնակվում են հիմնականում Տալլինում և Տարտուում, սակավ թվով՝ [[Նառվա (քաղաք, Էստոնիա)|Նարվայում]], [[Պյառնու (քաղաք, Էստոնիա)|Պյառնուում]], [[Կոհտլա-Յեռվե (քաղաք, Էստոնիա)|Կոհտլա Յարվեում]] և այլ քաղաքներում։ Հայերի մեջ զգալի թիվ են կազմում մտավորականները՝ ճարտարագետներ, բժիշկներ, մանկավարժներ, լրագրողներ, մշակույթի գործիչներ, արդյունաբերական և առևտրական ընկերությունների ղեկավարներ։

Համայնքի հասարակական կյանքը կազմակերպում են Տալլինի և Տարտուի Հայկական ազգային միավորումները։ Նրանց գործունեությունը համադրում է Էստոնիայի Հայկական ազգային միությունը (պաշտոնապես գրանցվել է 1998 թվականին)։

== Տնտեսություն ==
Էստոնիան իր տնտեսական արագ աճի համար անվանվում է Բալթյան վագր։ 2002 թվականից մինչև 2007 թվականը Էստոնիայի տնտեսությունն աճել է տարեկան միջինը 8.2%. 2009 թվականին կապված համաշխարհային տնտեսական ճգնաժամի հետ ՀՆԱ-ն 14% անկում է ունեցել, որը աշխարհում ամենամեծ տնտեսական անկումներից էր։ Սակայն 2010 թվականից նորից արձանագրվում է կայուն տնտեսական աճ։ Եվրոգոտու անդամ է։

Էլեկտրաէներգիան հիմնականում արտադրվում է այրվող թերթաքարերից, և ապահովում է ներքին պահանջարկի 75%-ը։
Տնտեսության կարևոր ճյուղերն են՝ հեռահաղորդակցությունը, տեքստիլ, քիմիական արդյունաբերությունը, բանկային ոլորտը, ծառայությունները, սննդի և ձկնարդյունաբերությունը, անտառանյութի մշակումը, էլեկտրատեխնիկական արդյունաբերությունը։
Էստոնիայի տնտեսության կարևոր խոշոր ճյուղերից է տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ոլորտը։ Հանքարդյունաբերությունը կազմում է տնտեսության 1%-ը։ Ամսական ընդհանուր միջին աշխատավարձը կազմում է 1221 եվրո։ Գործազրկությունը 5,8%։

== Քաղաքական համակարգ ==
{{Հիմնական|Էստոնիայի քաղաքականություն|Էստոնիայի քաղաքական կուսակցությունների ցանկ|Ընտրությունները Էստոնիայում}}
Էստոնիան [[Պառլամենտական համակարգ|պառլամենտական]] [[ներկայացուցչական ժողովրդավարություն|ներկայացուցչական ժողովրդավարական]] [[հանրապետություն]] է, որտեղ բազմակուսակցական կառավարության գլուխ կանգնած է [[վարչապետ]]ը։ Քաղաքական վիճակը կայուն է Էստոնիայում․ իշխանությունը գտնվում 2 կամ 3 կուսակցությունների ձեռքում, որոնք երկար ժամանակ է ինչ զբաղվում են քաղաքականությամբ։ Այսպիսի քաղաքականությունը նման է [[Հյուսիսային Եվրոպա]]յի մի շարք երկրներում գործող քաղաքականությանը։ Էստոնիայի ներկայիս վարչապետ [[Անդրուս Անսիփ]]ը (2013 թ) [[Եվրոպա]]յում երկրորդ վարչապետն է, ով երկար տարիներ զբաղեցնում է այդ պաշտոնը։

=== Խորհրդարան ===
{{Հիմնական|Ռիյգիկոգու}}
[[Պատկեր:Estland parliament.jpg|մինի|աջից|Էստոնիայի խորհրդարանի նստավայրը [[Տոոմպեա ամրոց]]ում]]
Էստոնիայի օրենսդիր մարմինը [[խորհրդարան]]ն է, որն ընտրվում է ժողովրդի կողմից 4 տարի ժամկետով՝ [[համամասնական ընտրակարգ]]ով։ [[Էստոնիայի քաղաքական համակարգ]]ը գործում է [[1992]] թվականին ընդունված [[Սահմանադրություն|Սահմանադրության]] շրջանակներում։ Խորհրդարանն ունի 101 անդամ և իր ազդցությունն ունի երկրի կառավարման գործում՝ նախ և առաջ սահմանելով պետության եկամուտները և ծախսերը (սահմանում է [[հարկ]]երը և [[բյուջե]]ն)։ Միևնույն ժամանակ խորհրդարանն իրավունք ունի էստոնացիներին ներկայացնել հայտեր, հայտարարագրեր, դիմումներ, վավերացնել և չեղյալ հայտարարել միջազգային պայմանագրերն այլ պետությունների և միջազգային կազմակերպությունների հետ, ինչպես նաև որոշումներ կայացնել պետական վարկերի վերաբերյալ<ref>[http://www.riigikogu.ee/?id=34632 Ռիյգիկոգուի գործառույթները], [http://riigikogu.ee/ Riigikogu]</ref>։

Ռիյգիկոգուն ընտրում և նշանակում է երկրի որոշ բարձրաստիճան պաշտոնյաների՝ ներառյալ Հանրապետության նախագահին։ Ի հավելումն դրա՝ [[նախագահ]]ի առաջարկությամբ [[Ռիյգիկոգու]]ն նշանակում է Ազգային դատարանի նախագահին, Էստոնիայի բանկի խորհրդի նախագահին, Գլխավոր վերահսկիչին, Արդարադատության նախարարին և [[Էստոնիայի զինված ուժեր|զինված ուժերի]] գլխավոր հրամանատարին։ Ռիյգիկոգուի անդամն իրավունք ունի հանրապետության կառավարությունից և նրանց անդամներից բացատրություններ պահանջել։ Սա հնարավորություն է տալիս [[կառավարություն|կառավարության]] անդամներին հսկել [[գործադիր իշխանություն|գործադիր իշխանության]], ինչպես նաև երկրի բարձրաստիճան պաշտոնյաների գործունեությունը։

=== Կառավարություն ===
{{Main|Էստոնիայի կառավարություն|Էստոնիայի վարչապետ|Էստոնիայի նախագահ}}
[[Պատկեր:Stenbocki maja 30-04-2013.jpg|մինի|[[Ստենբոք Հաուս]], Էստոնիայի կառավարության նստավայրը]]
Էստոնիայի գործադիր մարմինը [[կառավարություն]]ն է ({{lang-et|Vabariigi Valitsus}}), որը ձևավորվում է [[վարչապետ]]ի կողմից, ում էլ իր հերթին նշանակում է [[նախագահ]]ը և հաստատում՝ [[խորհրդարան]]ը։ Կառավարությունն իրականացնում է [[գործադիր իշխանություն]]ը՝ համաձայն Էստոնիայի [[Սահմանադրություն|Սահմանադրության]] և [[օրենք]]ների։ Այն կազմված է 12 նախարարներից՝ ներառյալ նաև վարչապետը։ Վարչապետը ևս իրավունք ունի նշանակել որոշ նախարարներ և նրանց տալ հանձնարարություններ։ Այս նախարարները չեն պատկանում որևէ նախարարության և համարվում են «առանց պորտֆելի նախարարներ»։

Վարչապետն իրավունք ունի նշանակել այսպիսի 3 նախարար, քանի որ կառավարությունում (Կաբինետ) կարող են լինել առավելագույնը 15 նախարար։ Կաբինետն իրականացնում է երկրի ներքին և արտաքին քաղաքականությունը, որը գծում է խորհրդարանը, ինչպես նաև ուղղորդում և կոորդինացնում է կառավարական մարմինների աշխատանքը և ամբողջովին պատասխանատվություն է կրում այն ամենի համար, ինչ կատարվում է գործադիր իշխանության ներսում։ Այսպիսով, կառավարությունը, վարչապետի գլխավորությամբ, ներկայացնում է երկրի քաղաքական ղեկավարությունը և որոշումներ է կայացնում ողջ գործադիր իշխանության անունից։

Էստոնիան որդեգրել է էլեկտրոնային պետության և էլեկտրոնային կառավարության զարգացման քաղաքականությունը։ Էստոնիայի ընտրություններում օգտագործվում է նաև համացանցային քվեարկություն<ref name="news.cnet.com">[http://news.cnet.com/Estonia-pulls-off-nationwide-Net-voting/2100-1028_3-5898115.html Էստոնիայում իրականացվել է Առցանց քվեարկություն ամբողջ երկրով], [[Download.com]]</ref>։ Համացանցային առաջին քվեարկությունը տեղի ունեցավ [[2005]] թվականին տեղական ընտրությունների ժամանակ, իսկ [[2007]] թվականի խորհրդարանական ընտրությունների ժամանակ ավելի քան 30 275 քաղաքացի իրենց ընտրությունն առաջին անգամ կատարեցին [[համացանց]]ի միջոցով։ Քաղաքացիները կարող են անվավեր հայտարարել իրենց համացանցային քվեարկությունը, եթե ցանկանան՝ մասնակցելով ավանդական ընտրություններին։

=== Օրենքներ ===
{{Main|Էստոնիայի օրենքները}}
Ըստ [[Էստոնիայի սահմանադրության|Էստոնիայի Սահմանադրության]] ({{lang-et|Põhiseadus}})՝ գերագույն իշխանությունը պատկանում է ժողովրդին։ Ժողովուրդն այդ գերագույն իշխանությունն իրականացնում է [[Ռիիգիկոգու]]ի ընտրությունների ժամանակ՝ այն քաղաքացիների միջոցով, ովքեր ընտրելու իրավունք ունեն<ref>[http://www.riigikogu.ee/?id=34635 Ինչ է Ռիիգիկոգուն], [http://riigikogu.ee/ Riigikogu]</ref>։ Գերագույն դատական իշխանությունը պատկանում է Էստոնիայի Գերագույն դատարանին կամ [[Ռիիգիկոհուս]]ին, որը բաղկացած է 19 դատավորներից<ref>{{Cite web |title=Ռիիգիկոհուս |url=http://www.nc.ee/index.php |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110722122621/http://www.nc.ee/index.php |archivedate=2011 թ․ հուլիսի 22 |accessdate=2009 թ․ հոկտեմբերի 8 |publisher=Riigikohus |language=Estonian}}</ref>։ Գլխավոր դատավորը նշանակվում է [[խորհրդարան]]ի կողմից 9 տարի ժամկետով՝ [[նախագահ]]ի առաջարկությամբ։ Պետության պաշտոնական ղեկավարը նախագահն է, ով կամ հաստատում է Ռիիգիկոգուի կողմից ընդունած օրենքները կամ էլ ետ է ուղարկում՝ առաջարկելով նորը։

Սակայն նախագահը հաճախ չի օգտվում իր այս իրավունքից, որն ավելի շատ ձևական բնույթ է կրում<ref>{{Cite web |title=Էստոնիայի Հանրապետությունը |url=http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-17220812 |accessdate=2013 թ․ մարտի 16 |publisher=BBC}}</ref>։ Նախագահն ընտրվում է Ռիիգիկոգուի կողմից՝ հավաքելով ձայների 2/3-ը։ Եթե թեկնածուն չի հավաքում ձայների անհրաժեշտ քանակը, նախագահին ընտրելու իրավասությունը փոխանցվում է ընտրական մարմնին, որը բաղկացած է Ռիիգիկոգուի 101 անդամից և տեղական խորհուրդների ներկայացուցիչներից։ Ինչպես և մյուս ոլորտները էստոնական օրինաստեղծության ոլորտը ևս հաջողությամբ ինտեգրվել է տեղեկատվական դարաշրջանին։

=== Արտաքին հարաբերություններ ===
{{Հիմնական|Էստոնիայի արտաքին հարաբերություններ|Էստոնիայի դիվանագիտական առաքելություններ|Էստոնիա-Ռուսաստան փոխհարաբերություններ|Էստոնիա-ԱՄՆ փոխհարաբերություններ}}
[[Պատկեր:EmbassyEstoniaUS.jpg|մինի|ձախից|Էստոնիայի դեսպանատունը Վաշինգտոնում, ԱՄՆ։ Էստոնիան 1920 թ-ից պահպանում է շարունակական հյուպատոսական իր ներկայացչությունը ԱՄՆ-ում՝ ներառյալ Խորհրդային Միության կազմի մեջ մտած տարիները։]]
Էստոնիան [[1921]] թվականի [[սեպտեմբերի 22]]-ից հանդիսանում է [[Ազգերի լիգա]]յի անդամ<ref>{{Cite book |author=Հերբերտ Բրիգս |url=https://books.google.am/books?id=HsIzAAAAIAAJ |title=Ազգերի օրենքները. դեպքեր, փաստաթղթեր, գրառումներ |publisher=Appleton-Century-Crofts |year=1952 |page=106}}</ref>, [[1991]] թվականի [[սեպտեմբերի 17]]-ից՝ [[ՄԱԿ|Միացյալ Ազգերի Կազմակերպության]]<ref>Էստոնիայի՝ ՄԱԿ-ի կազմի մեջ մտնելու օրը</ref>, 2004 թվականի մարտի 29-ից՝ ՆԱՏՕ-ի<ref>Էստոնիայի՝ ՆԱՏՕ-ի կազմի մեջ մտնելու օրը</ref>, [[2004]] թվականի [[մայիսի 1]]-ից Եվրամիության անդամ<ref>Էստոնիայի՝ Եվրամիության կազմի մեջ մտնելու օրը</ref>։ Էստոնիան նաև Եվրոպայի Անվտանգության և Համագործակցության կազմակերպության ([[ԵԱՀԿ]]), Տնտեսական Համագործակցության և Զարգացման կազմակերպության ([[ՏՀԶԿ]]), [[Բալթիկ ծովի պետությունների խորհուրդ|Բալթիկ ծովի պետությունների խորհրդի]] և [[Սկանդինավյան Ներդրումային բանկ]]ի անդամ։ Որպես ԵԱՀԿ անդամ պետություն՝ Էստոնիայի միջազգային պարտավորությունները կարգավորվում են [[ԱՄՆ]] [[Հելսինկիի եզրափակիչ ակտ|Հելսինկյան հանձնաժողովի]] մանդատի ներքո։ Էստոնիան ստորագրել է նաև [[Կիոտոյի արձանագրություն]]ը։

Անկախություն ձեռք բերելուց հետո Էստոնիան սերտորեն համագործակցում է [[Արևմտյան Եվրոպա]]յի գործընկերների հետ։ Այս արտաքին քաղաքականության 2 կարևոր նպատակները ՆԱՏՕ-ի և [[ԵՄ]]-ի կազմի մեջ մտնելն էր, որին հասան համապատասխանաբար 2004 թվականի մարտին և մայիսին։ Էստոնիայի միջազգային ուղղվածությունը դեպի Արևմուտք ուղեկցվեց [[Ռուսաստան]]ի հետ հարաբերությունների վատթարացմամբ, որի վառ ապացույցը վերջերս [[Տալլին]]ում տեղի ունեցած բողոքի ակցիան էր՝ [[Երկրորդ Համաշխարհային պատերազմ]]ին նվիրված Բրոնզե Զինվորի հուշարձանի վիճահարույց տեղափոխման հետ կապված<ref>{{Cite news |date=2007 թ․ ապրիլի 29 |title=Էստոնիան մեղադրում է Ռուսաստանին խռովության համար։ |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/6604647.stm |accessdate=2010 թ․ մայիսի 2 |work=BBC News}}</ref>։

1990-ական թվականներից Էստոնիան ակտիվորեն ներգրավված է Բալթյան երկրների համագործակցությանը՝ [[Լատվիա]]յի և [[Լիտվա]]յի հետ, ինչպես նաև Սկանդինավյան-Բալթյան համագործակցությանը՝ Սկանդինավյան երկրների հետ։

Բալթյան խորհուրդը միջխորհրդարանական Բալթյան Ասամբլեայի և միջկառավարական Նախարարների Բալթյան խորհրդի համատեղ ֆորում է<ref>{{Cite web |title=Նախարարների Բալթյան խորհրդի էստոնական նախագահությունը 2011 թվականին |url=http://www.vm.ee/?q=en/node/4096 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131113111112/http://www.vm.ee/?q=en%2Fnode%2F4096 |archive-date=2013 թ․ նոյեմբերի 13 |accessdate=2012 թ․ օգոստոսի 11 |publisher=Էստոնիայի Արտաքին գործերի նախարարություն}}</ref>։ Սկանդինավյան-Բալթյան ութնյակը Էստոնիայի, [[Դանիա]]յի, [[Ֆինլանդիա]]յի, [[Իսլանդիա]]յի, [[Լատվիա]]յի, [[Լիտվա]]յի, [[Նորվեգիա]]յի և [[Շվեդիա]]յի կառավարությունների համատեղ համագործակցությունն է<ref name="NB8">{{Cite web |date=2012 թ․ հուլիսի 10 |title=Սկանդինավական-Բալթյան համագործակցությունը |url=http://www.vm.ee/?q=en/node/4097 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120511184410/http://www.vm.ee/?q=en%2Fnode%2F4097 |archive-date=2012 թ․ մայիսի 11 |accessdate=2012 թ․ օգոստոսի 11 |publisher=Էստոնիայի Արտաքին գործերի նախարարություն}}</ref>։ Սկանդինավյան-Բալթյան վեցնյակի մեջ մտնում են Սկանդինավների և [[Բալթիկա]]յի այն երկրները, որոնք Եվրամիության անդամ են և հանդիպում են ԵՄ-ին վերաբերող հարցեր քննարկելու համար։ Բալթյան Ասամբլեայի և Սկանդինավյան խորհրդի միջև խորհրդարանական համագործակցությունն սկսվել է [[1989]] թվականին։ Կազմակերպվում են տարեկան սամիթներ և հանդիպումներ ցանկացած հնարավոր մակարդակներով<ref name="NB8"/>։ Նախարարների Սկանդինավյան խորհուրդն ունի իր գրասենյակը Տալլինում, որի մասնաճյուղը գտնվում է [[Տարտու]] քաղաքում և տեղեկատվական կենտրոններ ունի [[Նառվա (քաղաք, Էստոնիա)|Նարվա]], [[Վալգա (քաղաք, Էստոնիա)|Վալգա]] և [[Պյառնու (քաղաք, Էստոնիա)|Պառնու]] քաղաքներում<ref>{{Cite web |title=Նախարարների Սկանդինավյան խորհրդի տեղեկատվական գրասենյակները Բալթյան երկրներում և Ռուսաստանում |url=http://www.norden.org/en/nordic-council-of-ministers/the-secretariat-to-the-nordic-council-of-ministers/nordic-council-of-ministers-information-offices-in-the-baltic-states-and-russia |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121018134356/http://www.norden.org/en/nordic-council-of-ministers/the-secretariat-to-the-nordic-council-of-ministers/nordic-council-of-ministers-information-offices-in-the-baltic-states-and-russia |archive-date=2012 թ․ հոկտեմբերի 18 |accessdate=2012 թ․ օգոստոսի 11 |publisher=Նախարարների Սկանդինավյան խորհուրդ}}</ref><ref>{{Cite web |title=Norden in Estonia |url=http://www.norden.ee/en/about-us/about-us |accessdate=2012 թ․ օգոստոսի 11 |publisher=Nordic Council of Ministers' Office in Estonia}}</ref>։ Սկանդինավյան և Բալթյան համատեղ նախագծերը ներառում են կրթական (Nordplus), պետական կառավարման, արդյունաբերական, բիզնես ոլորտները<ref>{{Cite web |title=Nordplus |url=http://www.nordplusonline.org/eng/nordplus/about_nordplus |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131113110917/http://www.nordplusonline.org/eng/nordplus/about_nordplus |archive-date=2013 թ․ նոյեմբերի 13 |accessdate=2012 թ․ օգոստոսի 11 |publisher=Nordic Council of Ministers}}</ref><ref>{{Cite web |title=Սկանդինավյան-Բալթյան ցանցային ծրագրերը բիզնեսի, արդյունաբերության, պետական կառավարման համար |url=http://www.nb8businessmobility.org/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131118051601/http://www.nb8businessmobility.org/ |archive-date=2013 թ․ նոյեմբերի 18 |accessdate=2012 թ․ օգոստոսի 11 |publisher=Նախարարների Սկանդինավյան խորհրդի գրասենյակը Լատվիայում}}</ref><ref>{{Cite web |title=Սկանդինավյան-Բալթյան ծրագիրը պետական կառավարման համար |url=http://www.norden.ee/en/about-us/funding/mobility-programme-for-public-administration |accessdate=2012 թ․ օգոստոսի 11 |publisher=Նախարարների Սկանդինավյան խորհրդի Էստոնիայի գրասենյակ}}</ref>։
[[Պատկեր:Foreign Ministers of Nordic and Baltic countries met in Helsinki, 30.08.2011 (Photographer Eero Kuosmanen).jpg|մինի|Սկանդինավյան և Բալթյան երկրների Արտաքին գործերի նախարարները Հելսինկիում, 2011 թ]]
Անկախություն ձեռք բերելուց հետո Էստոնիայի համար կարևոր քայլ էր սերտ հարաբերություններ ունենալը Սկանդինավյան երկրների՝ հատկապես Ֆինլանդիայի և Շվեդիայի հետ։ Էստոնացիներն իրենց ավելի շատ են սկանդինավյան ժողովուրդ համարում, քան բալթյան ազգերը<ref>[http://web-static.vm.ee/static/failid/220/eesti_elu.pdf Էստոնիայի Արտաքին գործերի նախարարության հրապարակությունը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090325013626/http://web-static.vm.ee/static/failid/220/eesti_elu.pdf |date=2009-03-25 }}, 2004</ref><ref>[http://web-static.vm.ee/static/failid/273/Eesti%20elu.pdf Էստոնիայի Արտաքին գործերի նախարարության հրապարակությունը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080307050758/http://web-static.vm.ee/static/failid/273/Eesti%20elu.pdf |date=2008-03-07 }}, 2002</ref>՝ հիմնվելով Շվեդիայի, Դանիայի և հատկապես Ֆինլանդիայի հետ իրենց պատմական կապերից։ [[1999]] թվականի [[դեկտեմբեր]]ին Էստոնիայի Արտաքին գործերի նախարարը, իսկ [[2006]] թվականից նաև նախագահ [[Թոմաս Հենդրիկ Իլվս]]ը, Շվեդիայի Միջազգային գործերի ինստիտուտի առջև հանդես եկավ «Էստոնիան որպես Սկանդինավյան երկիր» խորագրով ելույթով<ref>{{Cite web |last=Իլվս |first=Թոմաս Հենդրիկ |authorlink=Toomas Hendrik Ilves |date=1999 թ․ դեկտեմբերի 14 |title=Էստոնիան որպես Սկանդինավյան երկիր |url=http://www.vm.ee/?q=en/node/3489 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110511094242/http://www.vm.ee/?q=en%2Fnode%2F3489 |archive-date=2011 թ․ մայիսի 11 |accessdate=2009 թ․ սեպտեմբերի 19 թ |publisher=Էստոնիայի Արտաքին գործերի նախարարություն}}</ref>։ [[2003]] թվականին Էստոնիան հյուրընկալեց նաև մի ցուցահանդես, որը կոչվում էր "''Estonia: Nordic with a Twist''"<ref>{{Cite web |title=Estonia&nbsp;– Nordic with a Twist |url=http://www.sm.ee/eng/pages/goproweb0689 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080208100817/http://www.sm.ee/eng/pages/goproweb0689 |archivedate=2008 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=2013 թ․ դեկտեմբերի 30}}</ref>.

[[2005]] թ Էստոնիան միացավ Եվրամիության Սկանդինավյան [[Հյուսիսային երկրների մարտական խումբ|Հյուսիսային երկրների մարտական խմբին]]։ Պետությունը հետաքրքրված է նաև Սկանդինավյան խորհրդին միանալով։ Մինչդեռ [[1992]] թ [[Ռուսաստան]]ին բաժին էր հասնում Էստոնիայի արտաքին առևտրի 92%-ը<ref name="The Estonian Economic Miracle">{{Cite web |author=Մարտ Լաարտ |date=օգոստոսի 7, 2007 թ |title=Էստոնիայի տնտեսական հրաշքը |url=http://www.heritage.org/research/reports/2007/08/the-estonian-economic-miracle |accessdate=2010 թ․ հունիսի 2 |publisher=Heritage.org}}</ref>, այսօր տնտեսական ուժեղ կախվածություն կա Էստոնիայի և իր հարևան Սկանդինավյան երկրների միջև. Էստոնիայի արտաքին ներդրումների 3/4-ը գալիս է Սկանդինավներից (գլխավորապես Ֆինլանդիայից և Շվեդիայից), իսկ Էստոնիան իր արտահանումների 42%-ն ուղարկում է այդ երկրներ (6.5%-ը գնում է Ռուսաստան, 8.8%-ը՝ Լատվիա և 4.7%-ը՝ Լիտվա)։ Մյուս կողմից Էստոնիան իր քաղաքական համակարգով, միասնական եկամտահարկի մոդելով տարբերվում է Սկանդինավյան երկրներից և նրանց սկանդինավյան մոդելից, ինչպես նաև շատ այլ եվրոպական երկրներից<ref>{{Cite web |title=Արտաքին ներդրում |url=http://www.investinestonia.com/pdf/ForeignTrade2007.pdf |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080307050806/http://www.investinestonia.com/pdf/ForeignTrade2007.pdf |archivedate=2008 թ․ մարտի 7 |accessdate=2010 թ․ հունիսի 2 թ2 June 2010 |format=PDF}}</ref>։

ՏՏ համակարգերի զարգացման նպատակով 2012 թվականի վերջին Տալլինում ստեղծվեց Եվրամիության գործակալություններից մեկը<ref>{{Cite web |date=2012 թ․ հուլիսի 20 |title=EU Agency for large-scale IT systems |url=http://ec.europa.eu/dgs/home-affairs/what-we-do/policies/borders-and-visas/agency/index_en.htm |accessdate=2012 թ․ օգոստոսի 11 |publisher=European Commission}}</ref>։ Էստոնիան կշարունակի նախագահել Եվրամիության խորհուրդը մինչև 2018 թվականի առաջին կեսը։

=== Զինված ուժեր ===
{{Հիմնական|Էստոնիայի զինված ուժեր}}
{| class="toccolours" style="float:right; margin:0 0 1em 1em; border:1px #DDDDDD solid"
|+ '''Զինված ուժեր'''
|- align="center"
|width="150px"|[[Պատկեր:XA-180EST in Afghanistan.jpg|border|x90px]]<br /><small>Զրահամեքենան<br />XA-180</small>
|width="150px"|[[Պատկեր:A-10 from Michigan Air National Guard lands in Estonia.jpg|x90px]]<br /><small>Ինքնաթիռ<br />A-10</small>
|}
'''Էստոնիայի զինված ուժեր''' (նաև՝ Էստոնիայի Պաշտպանության բանակ), ({{lang-et|Eesti Kaitsevägi}}), Էստոնիայի Հանրապետության կառավարման համակարգի մաս կազմող օրգան, որը գտնվում է Հանրապետության Կառավարության ենթակայության տակ և ղեկավարվում է Պաշտպանության նախարարի կողմից։ [[Էստոնիայի պաշտպանության միություն|Էստոնիայի պաշտպանության միության]] հետ համատեղ մտնում է [[Էստոնիայի պաշտպանական ուժեր|Էստոնիայի պաշտպանական ուժերի կազմում]]։ Էստոնիայի Պաշտպանության բանակը հիմնված է համընդհանուր պաշտպանության սկզբունքի վրա, որի առաջադրանքն է Էստոնիայի տարածքային ամբողջականության և երկրի սուվերենության պաշտպանությունը, ծովային և օդային սահմանների պաշտպանությունը՝ որպես Էստոնիայի անբաժան մաս, ինչպես նաև սահմանադրական կարգն ու հասարակական անվտանգությունը։
Էստոնիայի Պաշտպանության բանակի գործառույթները իրականացվում են հասարակական վերահսկողության սկզբունքով և հիմնված են երկրի ժողովրդավարական կազմակերպվածության վրա։ Ժողովրդավարական ընտրությունների միջոցով ընտրված և նշանակված գործադիր համապատասխան մարմիններն են բանակի համար սահմանում նպատակներ և առաջադրում համապատասխան խնդիրներ, տրամադրում են անհրաժեշտ ռեսուրսները և վերահսկում նպատակների իրականացման գործընթացը։
Հասարակական վերահսկողության սկզբունքներն ու դրանց հիմնական ձևերը երաշխավորվում են օրենսդրությամբ, որի համար պատասխանատու են երկրի նախագահը, Կառավարությունը և Ազգային ժողովը։ Պատերազմական դրության ժամանակ բանակի Գերաաույն հրամանատարը հանդիսանում է երկրի նախագահը, իսկ ղեկավար օրգանը՝ [[Էստոնիայի պաշտպանության միություն|երկրի պաշտպանության միությանը]] հետևյալ կազմով՝ Ազգային ժողովի նախագահ, վարչապետ, Պաշտպանության բանակի հրամանատար, Պաշտպանության նախարար, Ներքին գործերի նախարար, Արտաքին գործերի նախարար և ազգային պաշտպանության խորհրդարանական հանձնաժողովի նախագահ<ref>{{Cite news |date=դեկտեմբերի 10, 2012 թ |title=Terras: Զինվորական պարտադիր ծառայությունը կշարունակվի |url=http://news.err.ee/politics/84117be0-c97a-4329-9655-d3b01f04af61 |accessdate=2013 թ․ մարտի 16 թ |publisher=Eesti Rahvusringhääling}}</ref>։

== Մշակույթ ==
=== Ճարտարապետություն ===
{{Հիմնական|Էստոնիայի ճարտարապետություն}}
[[Պատկեր:Castlekuressaare.JPG|227x227px|մինի|Եպիսկոպոսի ամրոցը Կուրեսաարեում]]
Էստոնիայի ճարտարապետություն, Էստոնիայի հնագույն ճարտարապետական հուշարձանները հողաթմբերով և գերանակապ պատերով Վիլյանդիի կենտրոնական մասը ամրացված բնակատեղիներն են, որոնց շուրջը 11—12-րդ դարերում կազմավորվել են առաջին քաղաքները ([[Տարտու]], [[Տալլին]])։ 13-րդ դարում զարգանում է քարի ճարտարապետությունը՝ ռոմանական և գոթական ոճերի տարրերով, իսկ 14-րդ դարից հաստատվում է գոթական ոճը։ է-ի ճարտ-յան ծաղկման շրջանին (14-րդ դարի երկրորդ կես - 16-րդ դարի առաջին քառորդ) բնորոշ ուշ գոթականի հուշարձաններից են՝ Տալլինի քաղաքապետարանը, կաթողիկեն, Սուրբ Օլա, Նիգուլիստե, Սուրբ Ոգի եկեղեցիները, դոմինիկյանների մենաստանը։ Քանդակների հարստությամբ աչքի են ընկնում Տարտուի Ցաանի և Սաարեմաա կղզու Կարյա եկեղեցիները (երկուսն էլ 14-րդ դար)։ Վերածննդի ոճի կառույցներից ամենանշանավորը «սևգլխանիների» տունն է Տալլինում (1597, հոլանդական ճարտարապետ-քանդակագործ՝ Ա. Պասսեր)։ 17-րդ դարից [[Նառվա (քաղաք, Էստոնիա)|Նարվայի]] կառույցներում իշխողը [[բարոկկո]]ն էր։ 18-րդ դարի վերջին էստոնական ճարտարապետության մեջ իշխող է դառնում [[կլասիցիզմ]]ը։

== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանտուփ}}

== Տես նաև ==
* [https://www.mfa.am/hy/bilateral-relations/ee Հայաստանի Արտաքին Գործերի Նախարարության կայքի էջը Հայաստանի և Էստոնիայի միջև երկկողմ հարաբերությունների վերաբերյալ։]
{{Էստոնիայի վարչական բաժանում}}
{{Եվրոպական միության անդամ երկրներ}}
{{Բալթիկ ծովի երկրներ}}
{{Եվրոպական երկրներ}}
{{Արտաքին հղումներ}}
{{ՀՍՀ|հատոր=4|էջ=77}}
{{Պորտալ|Էստոնիա|Եվրոպա|Աշխարհագրություն}}

[[Կատեգորիա:1991 հիմնադրված պետություններ և տարածքներ]]
[[Կատեգորիա:Եվրոպայի երկրներ]]
[[Կատեգորիա:Եվրոպայի խորհրդի անդամ երկրներ]]
[[Կատեգորիա:Էստոնիա]]
[[Կատեգորիա:Լիբերալ ժողովրդավարություններ]]
[[Կատեգորիա:Հանրապետություններ]]
[[Կատեգորիա:Հետխորհրդային պետություններ]]
[[Կատեգորիա:ՄԱԿ-ի անդամ երկրներ]]
[[Կատեգորիա:Միջերկրածովյան միության անդամներ]]
[[Կատեգորիա:ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրներ]]
[[Կատեգորիա:Ֆրանկոֆոնիայի միջազգային կազմակերպության անդամ երկրներ]]