Bruna póda
Bruna póda abo bruna pjeršć je družina pódy z brunej barbu. Bruna póda wobsteji ze silikata a křemjenjoweje kamjenizny.
pódowy profil
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Typiska bruna póda pokaza na humus bohaty horni A-horicont, kotryž znošuje so do bruno barbneho B-horiconta. Při tym so A-horicont přez wyši humusowy podźěl ćmowiši barbi hač B-horicont. B-horicont pokazuje přez proces přebrunenja brunu barbu a móže wotwisnje wot wuwićoweho stadija mjez 60 cm a 150 cm tołsty być. W hłubokosći wot 25 cm hač do 150 cm slěduje wuchadźišćowa kamjenizna, tež C-horicont, kotrehož barbjenje móže wotpowědnje geologiskim wuměnjenjam wariěrować.
stawizny
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Mjeno bruna póda bu wot Emila Ramanna 1905 charakterizowane a wopřiješe najprjedy tež přez přeměstnjenje zwuka charakterizowane łessowe špundowanja (Lessivéböden). Sčasami buchu sylnišo zapowědźene brune pódy jako bruna hlina pomjenowane. Zwjazkowy zwjazk zemja (BVB), inženjerskotechniski zwjazk za management starostach a přestrjenjowy recycling (ITVA) a Němska zemska towaršnosć (DBG) su brunu pódu na pódu lěta 2008 pomjenowali.
wuměnjenje nastaća
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Bruna póda nastanje na zakładnej kamjeniznje. Za nastaće, je kaž pola hliny abo zornowaca, měrna humidna klima trěbna. Dale su přerězne spadki wot 500 do 800 mm na lěto trěbne. Za nastaće je tež temperatura wot 8°C do 10°C trěbna. Přirodna wegetacija kaž lisćowy lěs, kotryž zemju derje z korjenjemi přerosće, je tež trěbny.
procesy nastaća
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Tworjacy proces za nastaće bruneje pódy je proces zbrunjenja. Ze železowych mineralow wotedawaja so železowe iony. Tute přeměnja so do železowych oksidow a hydroksydow. Pódowe minerale su wobdate wot oksydowych kóžkow, přez čož dóstawa BV-horizont swoju typisku brunu barbu.
kajkosće bruneje pódy
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Pěskowe brune pódy su derje přewětrjene, składuja mało wody a maja mało wutkow. Rozdźělenje porow kaž, tež wodowy a powětrowy wobběh stej hłownej wot podźěla pěska a hliny wotwisnej.
wužiwanje bruneje pódy
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Bruna póda so wužiwa za lěsnistwo a rólnistwo. Ale wosebje za rólnistwo, hdźeš přinjese poměrnje wulke wunoški.
połoženje
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Bruna póda je w měrno-humidnym klimowym wobwodźe daloko rozšěrjena. W USA namakamy brunu pódu južnje wulkich jězorow. W Sakskej rozšěri so we wulkich přestrjenjach srjedźnych horinow. Bruna póda namaka so tež w zapadnej a srjedźnej Europje, ale tež w zapadnej Ukrainje, w dalokim wuchodźe Ruskeje, kaž tež w Koreji a Japanskej. Na rozprochnjenych glacialnych sedimentach w Sewjeroněmskej nižinje nańdźemy tohorunja bruno zemske pódy.
Subtypy bruneje pódy
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- (normalna-)bruna póda
- z Ah/Bv/C – profilom
- wapnojta bruna póda
- z A(c)h/Bcv/C(c) – profilom
- humusowa bruna póda
- z Ah/Ah-Bv/(Bv/)C – profilom
- mjelna bruna póda
- z Ah/(Ah-)Bfv/lC – abo Ah/Ah-Bfv/II…- profilom
- pelosolna bruna póda
- z Ah/Bv/IIP/C – profilom
- podsolna bruna póda
- z (Ahe/)Ae/Bhs, Bsh, Bs/(Bhs-Bv/)Bv/C – profilom
- pseudogleyna bruna póda
- z Ah/Bv/(Bv-)Sw/(II)Sd – abo Ah/Sw-Bv/(Sd-Bv/)Sd – profilom
- gleyna bruna póda
- z Ah/Bv/(Bv-Go, Go-Bv/)Go/Gr – profilom
- płona bruna póda nad Terra fusca
- z Ah/Bv/II(Bv-)(r)T/cC – profilom
- bruna póda nad Terra fusca
- z Ah/Bv/II(Bv-)(r)T/cC – profilom
- płona bruna póda nad Fersilitaom
- z Ah/Bv/IIrBj/Cj/Cv – profilom
- bruna póda nad Fersiliatom
- z h/Bv/IIrBu/Cj/Cv – profilom
literatura
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- E. Brodengeyer (wudawaćel): Terra Geografija 10. sakska, Stuttgart 2008.
- W. Gerber (wudawaćel): Domizna a swět zwjazk 5 sakska gymnazij 10. lětnik, Braunschweig 1999.
- Simon Hohentanner (wudawaćel): Braunerde: Steckbrief, Eigenschaften & Entstehung; pod: https://www.studysmarter.de/schule/geographie/vegetation/braunerde/ (wobhladane: 31.01.2023)