Saltar ao contido

Robert Ryan

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Modelo:BiografíaRobert Ryan

Editar o valor en Wikidata
Biografía
Nacemento11 de novembro de 1909 Editar o valor en Wikidata
Chicago, Estados Unidos de América Editar o valor en Wikidata
Morte11 de xullo de 1973 Editar o valor en Wikidata (63 anos)
Nova York (Estados Unidos de América) Editar o valor en Wikidata
Causa da mortecancro de pulmón Editar o valor en Wikidata
EducaciónDartmouth College Editar o valor en Wikidata
Altura193 cm Editar o valor en Wikidata
Actividade
Campo de traballoActuación Editar o valor en Wikidata
Ocupaciónactor de cinema, actor, actor de televisión, actor de teatro, actor de dobraxe Editar o valor en Wikidata
Período de actividade1940 Editar o valor en Wikidata - 1973 Editar o valor en Wikidata
Partido políticoPartido Demócrata Editar o valor en Wikidata
Xénero artísticoWéstern Editar o valor en Wikidata
Carreira militar
Rama militarCorpo de Marines dos Estados Unidos Editar o valor en Wikidata
Conflitosegunda guerra mundial Editar o valor en Wikidata

Descrito pola fonteObálky knih, Editar o valor en Wikidata
IMDB: nm0752813 Allocine: 148 Rottentomatoes: celebrity/robert_ryan Allmovie: p128119 TCM: 1360265 IBDB: 58756
BNE: XX1068461 Musicbrainz: 4844df0c-8127-4e6d-ba70-2f6c1c5f8f47 Discogs: 1063011 Find a Grave: 19472 Editar o valor en Wikidata

Robert Bushnell Ryan, nado en Chicago o 11 de novembro de 1909 e finado en Nova York o 11 de xullo de 1973, foi un actor de cinema estadounidense. Cun perfil moi característico e cun granítico rostro estriado, foi unha estrela nos anos corenta e cincuenta, de filmografía non extensa, mais si destacada.

Traxectoria

[editar | editar a fonte]

Ryan naceu en Chicago, Illinois, fillo máis vello de Mable Arbutus (Bushnell), secretaria, e Timothy Aloysius Ryan, dunha familia rica que posuía unha empresa inmobiliaria.[1] Comezou no cinema traballando para a Paramount nalgúns filmes sen acreditar, mais a fama chegoulle co malvado soldado de Encrucillada de odios dirixido por Edward Dmytryk en 1947.[2] Por esta actuación recibiu a súa única candidatura ao Óscar. Desta etapa destacou a súa interpretación nos filmes Trail Street, tamén de 1947, e dirixido por Ray Enright; The Woman on the Beach de Jean Renoir;[3][4] Berlín Express (1948) dirixido por Jacques Tourneur; Atrapados (1949) de Max Ophuls e o filme sobre o mundo do boxeo, O amaño (1949), dirixido por Robert Wise, en que o actor rememorou a súa época de boxeador, deporte que practicara na universidade e que foi un dos seus filmes favoritos.[5]

Durante a década dos cincuenta traballou novamente con importantes directores e así realizou con Nicholas Ray o drama bélico Flying Leathernecks (onde tivo un duelo interpretativo con John Wayne), The Racket e A casa en sombras; con Fritz Lang trabalou en Clash by Night; con Anthony Mann no western The Naked Spur e no drama bélico sobre a guerra de Corea Men in War (1957); con Samuel Fuller traballou en House of Bamboo, e interpretou memorables malvados de novo nos filmes Bad Day at Black Rock dirixido por John Sturges e The Tall Men de Raoul Walsh.

Nos sesenta e setenta a súa aparición na panatlla grande reduciuse, limitándose a participar só en grandes producións: así, foi Xoán o Bautista en King of Kings dirixido polo seu coñecido Nicholas Ray, na adaptación da novela de Herman Melville Billy Budd, dirixida polo actor Peter Ustinov[6] ou en superproducións bélicas como The Longest Day, A batalla das Ardenas ou A batalla de Anzio. Tamén destacou no filme de Sam Peckinpah, Grupo salvaxe (1969).

Política

[editar | editar a fonte]

Aínda que Ryan serviu no exército, pasou a compartir as ideas pacifistas da súa esposa Jessica, que era cuáquera.

A finais da década de 1940, cando o House Committee on Un-American Activities (HUAC) intensificou os seus ataques anticomunistas sobre Hollywood, uniuse ao Committee for the First Amendment ("Comité pola Primeira Emenda"). Durante os anos cincuenta, doou cartos e servizos a organizacións cívicas e relixiosas como American Civil Liberties Union, American Friends Service Committee e United World Federalists. En setembro de 1959, el e Steve Allen fundaron a sección de Hollywood de The Committee for a SANE Nuclear Policy.[7]

A mediados da década de 1960, as actividades políticas de Ryan incluíron esforzos para loitar contra a discriminación racial. Participou na división cultural do comité de defensa de Martin Luther King Jr., e axudou a organizar Artists Help All Blacks, con Bill Cosby, Robert Culp e Sidney Poitier entre outros.[8]

Ryan falou con frecuencia da dicotomía entre as súas crenzas persoais e as súas personaxes. Nunha emisión de Odds Against Tomorrow, apareceu perante a prensa para discutir "os problemas dun actor coma min interpretando a clase de personaxe que na vida real considera totalmente desprezable".[9] Foi un pacifista que protagonizou filmes de guerra, western e suspense violentos; opúxose ao McCarthyismo, mais apareceu no filme de propaganda anticomunista I Married a Communist como un malvado axente comunista. En filmes socialmente progresistas como Encrucillada de odios, Bad Day at Black Rock, Odds Against Tomorrow e Acción executiva, interpretou viláns con prexuízos ou conspiradores.

Vida persoal

[editar | editar a fonte]

O 11 de marzo de 1939, casou con Jessica Cadwalader. Tiveron tres fillos: Timothy (n. 1946); Cheyney (n. 1948), investigador na Universidade de Oxford e profesor de filosofía e dereito na Universidade de Oregón e Lisa (n. 1951).[10][11][12] Viviron no edificio Dakota entre a 72nd e Central Park West en Manhattan e posteriormente alugaron o apartamento a John Lennon e Yoko Ono.[11]

No outono de 1951, abriu a progresista Oakwood School na patio traseiro de Jessica e Robert Ryan nos Ánxeles, fundada por un grupo de padres, creada e baseada os seus puntos de vista educativos e da infancia. Tres anos máis tarde, os pais, incluídos os Ryan, Sidney Harmon, Elizabeth Schappert, Wendy e Ross Cabeen, e Charles e Emilie Haas, compraron e construíron un colexio elemental en San Fernando Valley.

Robert e Jessica permaneceron casados ata a morte dela por cancro en 1972. Ryan morre de cancro de pulmón en Nova York o ano seguinte.

Filmografía

[editar | editar a fonte]
Ano Filme Personaxe
1940 The Ghost Breakers Intern (sen acreditar)
Queen of the Mob Jim
Golden Gloves Pete Wells
North West Mounted Police Constable Dumont
The Texas Rangers Ride Again Eddie (sen acreditar)
1943 Bombardier Joe Connors
The Sky's the Limit Reginald Fenton
Behind the Rising Sun Lefty O'Doyle
The Iron Major Father Timothy 'Tim' Donovan
Gangway for Tomorrow Joe Dunham
Tender Comrade Chris Jones
1944 Marine Raiders Capt. Dan Craig
1947 Trail Street Allen
The Woman on the Beach Scott
Encrucillada de odios Montgomery
1948 Berlín Express Robert Lindley
Return of the Bad Men Sundance Kid
O rapaz dos cabelos verdes Dr. Evans
Act of Violence Joe Parkson
1949 Atrapados Smith Ohlrig
O amaño Stoker
I Married a Communist Brad Collins
1950 The Secret Fury David Mclean
Born to Be Bad Nick
1951 Hard, Fast and Beautiful Seabright Tennis Match Spectator (sen acreditar)
Best of the Badmen Jeff Clanton
Flying Leathernecks Capt. Carl 'Griff' Griffin
The Racket Nick Scanlon
A casa en sombras Jim Wilson
1952 Clash by Night Earl Pfeiffer
Beware, My Lovely Howard Wilton
Horizons West Dan Hammond
1953 The Naked Spur Ben Vandergroat
City Beneath the Sea Brad Carlton
Inferno Donald Whitley Carson III
1954 Alaska Seas Matt Kelly
About Mrs. Leslie George Leslie
Her Twelve Men Joe Hargrave
1955 Bad Day at Black Rock Reno Smith
House of Bamboo Jim Brecam
Escape to Burma Sandy Dawson
The Tall Men Nathan Stark
1956 The Proud Ones Marshal Cass Silver
Back from Eternity Bill Lonagan
1957 Men in War Tte. Benson
1958 Lonelyhearts William Shrike
God's Little Acre Ty Ty Walden
1959 Day of the Outlaw Blaise Starrett
Odds Against Tomorrow Earle Slater
1960 Ice Palace Thor Storm
1961 The Canadians Inspector William Gannon
King of Kings Xoán o Bautista
1962 The Longest Day Brig. Gen. James M. Gavin
Billy Budd John Claggart- Master at Arms
1964 World War One Narrador
1965 The Crooked Road Richard Ashley
The Dirty Game General Bruce
A batalla das Ardenas Gen. Grey
1966 Os profesionais Ehrengard
1967 The Busy Body Charley Barker
The Dirty Dozen Col. Everett Dasher Breed
Hour of the Gun Ike Clanton
Custer of the West Sgt. Patrick Mulligan
1968 A Minute to Pray, a Second to Die New Mexico Gov. Lem Carter
A batalla de Anzio General Carson
1969 Grupo salvaxe Deke Thornton
Captain Nemo and the Underwater City Capitán Nemo
1971 En nome da lei Marshall Sabbath Cotton Ryan
The Love Machine Gregory 'Greg' Austin
1972 ... and Hope to Die Charley Ellis
1973 Lolly-Madonna XXX Pap Gutshall
The Outfit Mailer
Acción executiva Robert Foster
The Iceman Cometh Larry Slade
  1. Jarlett, Franklin (1997). Robert Ryan: A Biography and Critical Filmography. Jefferson, North Carolina: McFarland & Company, Inc. p. 4. ISBN 0-7864-0476-0. Consultado o 2020-09-07 – vía Google Books. 
  2. Robert Ryan, 'Crossfire' Hit, Gets Stardom in Boxing Film By Hedda Hopper. The Washington Post 1 de xullo de 1947: 17.
  3. Richard Jewel, 'RKO Film Grosses: 1931-1951', Historical Journal of Film Radio and Television, Vol 14 No 1, 1994 p41
  4. ROBERT RYAN GETS ROLE IN RKO FILM: Out of Marines, He Will CoStar With Joan Bennett for Studio in 'Desirable Woman' Special to THE NEW YORK TIMES 4 de xaneiro de 1946: 28.
  5. Whitman, Alden (1973-07-12). "Robert Ryan, Actor, Dies at 63". The New York Times (en inglés). ISSN 0362-4331. Consultado o 2020-01-28. 
  6. 2 FILM FIRMS WIN CHAPLIN CASE: Roy Export and Lopert Get U. S. Injunction Barring 'Pirated' Showings By RICHARD NASON. The New York Times 24 de xullo de 1959: 14.
  7. "Robert Ryan Biography". The New York Times. 2010. 
  8. Jarlett, Franklin (1997). Robert Ryan: A Biography and Critical Filmography. McFarland & Company, Inc. p. 132. ISBN 0-7864-0476-0. Consultado o 2020-09-07 – vía Google Books. 
  9. Philip K. Scheuer, Los Angeles Times, 1 de outubro de 1959, B13.
  10. "Actor's Son Cheyney Ryan Brings Migrant Workers a Theater That Could Save Their Lives". PEOPLE.com. 
  11. 11,0 11,1 Jones, J R (2015). The Lives of Robert Ryan. Middletown, Connecticut: Wesleyan University Press. p. 281. ISBN 978-0-8195-7373-5. OCLC 907774763. 
  12. Jones, J. R. "The Actor's Letter". Chicago Reader (en inglés). Consultado o 2019-09-02. 

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Bibliografía

[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas

[editar | editar a fonte]