Saltar ao contido

Pobo wixárika

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Pobo wixárika
Muller huichol co seu neno no colo.
Poboación
Poboación total:
43 929 (datos de 2003)
Rexións principais:
MéxicoNayarit, Xalisco, Durango e Zacatecas
Aspectos culturais
LinguaLingua huichol e castelán
RelixiónCatolicismo e relixión tradicional
Grupos
relacionados
pobos cora, tepehuán e tarahumara

O wixárika é un pobo indíxena maioritario en Nayarit, México. Habitan o oeste central do país, na Serra Madre Occidental, principalmente nos estados de Nayarit, Xalisco e partes dos estados de Durango e Zacatecas. Denomínanse a si mesmos wixárika (a xente) na súa lingua, que pertence á familia das linguas uto-aztecas e á que chaman wixaritari waniuki (huichol).

O etnónimo "huichol" provén da adaptación á lingua náhuatl do autónimo wixarika, debido a que en lingua huichol o "a" pode chegar a escoitarse como ou; r e l son alófonos, e a pronuncia de x, que era sibilante, interpretouse como africada, tz, entre os séculos XVII e XVIII (época en que puido ocorrer o préstamo da palabra), pero a perda da sílaba -ka deu como resultado huitzol en náhuatl, e a súa castelanización, huichol.[1]

Os wixáricas falan unha lingua do grupo corachol que está estreitamente emparentada co grupo nahua (aztecoide). Ademais, recibiron influencias mesoamericanas, o cal se reflicte no feito de que o huichol ten trazos típicos da área lingüística mesoamericana.

A súa espiritualidade tradicional inclúe a recolección e o consumo do peiote (Lophophora williamsii), un cacto que posúe efectos alucinóxenos debido ós seus alcaloidess psicoactivos, entre eles a mescalina.

Distribución xeográfica

[editar | editar a fonte]
Extensión territorial dos wixárika e pobos veciños antes da conquista española.

A rexión wixárika atópase no espiñazo da serra Madre Occidental ou serra wixarika, nos estados de Nayarit, Xalisco e Durango .Dividida en cinco grandes comunidades, cada unha das cales é autónoma, ten as súas propias autoridades civís e relixiosas.

A autoridade civil é encabezada por un gobernador chamado totohuani, e renóvase anualmente. Os mara 'akate ou maraakames -cantadores ou sacerdotes- teñen como misión conservar e manter vivas as tradicións.

  1. Iturrioz Leza, J. L. «Etimología de las palabras wisalika y huichol». Guadalajara, Niuki / Revista cuatrimestral de divulgación académica y cultural, No. 2 mayo-agosto 2007. pp. 19-31. ISSN 1870-9613.