Museo das Peregrinacións e de Santiago

Museo das Peregrinacións e de Santiago
	Casa Gótica (s. XIV), primeiro edificio do actual Museo das Peregrinacións e de Santiago
Coordenadas	42°52′56″N 8°32′34″O / 42.882114, -8.542819
País	España
Cidade	Santiago de Compostela
Tipo	Histórico, cultural
Construción	1939
Inauguración	1951
Na rede
	https://museoperegrinacions.xunta.gal
	[ editar datos en Wikidata ]
	v; c; e;

O Museo das Peregrinacións e de Santiago é un museo de Santiago de Compostela centrado no fenómeno universal da peregrinación (con especial atención á xacobea) e no nacemento e desenvolvemento da cidade de Santiago ó redor da catedral e da peregrinación á tumba de Santiago o Maior.

Foi creado en 1951 e declarado Ben de Interese Cultural en 1985^[1], se ben apenas tivo actividade ata 1996. En 2012 ampliou as súas instalacións grazas á integración no museo do antigo edificio do Banco de España, na praza das Praterías, cambiando o nome e constituíndose nun museo descentralizado: está integrado pola Casa Gótica (o museo orixinal), a Casa do Cabido e este novo edificio.

Creación e primeiros anos

Co nome de Museo de Santiago e das Peregrinacións, foi creado a finais de 1951 grazas á iniciativa de Manuel Chamoso Lamas, co obxectivo de albergar os restos arqueolóxicos e outros elementos relacionados con Santiago de Compostela e coa peregrinación xacobea. Abriuse na rúa de San Miguel na chamada Casa Gótica,^[2] do século XIV, e que adquiriu o Concello para este fin.

Durante anos só se fixeron labores internas, realizáronse obras de rehabilitación do edificio e outros traballos de organización e dotación de contidos para o museo. En 1963 asume a xestión a Dirección Xeral de Belas Artes, que lle dá o novo nome de Museo das Peregrinacións e orienta os contidos ó fenómeno universal da peregrinación, baixo o que abre ó público en 1965, co gallo dos eventos organizados no contexto do Ano Santo Xacobeo que se celebrou nese ano. Na inauguración presentouse unha ampla exposición de obxectos de culto e obras de arte relacionados co apóstolo, procedentes de diversas igrexas da Arquidiocese de Santiago de Compostela.

Clausurados os actos do Ano Santo, o museo pechou as portas e así continuou ata o Ano Santo de 1976, cando se organizou outra exposición similar, pechando de novo ó finalizar o ano.

Cando en 1982 a Xunta de Galicia asume as competencias de cultura e, sete anos despois, a xestión das infraestruturas culturais como museos e bibliotecas, non se inclúe o Museo das Peregrinacións por canto este estaba catalogado como Museo nacional, e hai que esperar ata 1995 para que se consiga a transferencia da xestión deste museo ó goberno autónomo.^[3]. E así foi posible a apertura ó público definitiva a partir de febreiro de 1996. Nese momento, distintas adquisicións e doazóns particulares, xunto a outro material en depósito, foron enriquecendo os fondos do museo con numerosas pezas arqueolóxicas, cadros e esculturas, ourivaría, gravados etc.

Aínda así, demórase ata 2007 a publicación do instrumento legal do museo, xa baixo o nome actual de Museo das Peregrinacións e de Santiago:^[4]

"Artigo 1. Definición: Establécese o Museo das Peregrinacións e de Santiago, como institución museística nacional e centro de documentación, investigación e interpretación de Santiago e das Peregrinacións, de titularidade estatal e dependente da Dirección Xeral de Belas Artes e Bens Culturais, á que corresponde a protección, conservación, documentación, investigación e difusión dos bens materiais e inmateriais integrantes do patrimonio cultural relacionados co fenómeno universal da peregrinación, coa peregrinación xacobea e o Camiño de Santiago en particular, e co nacemento e a evolución da cidade de Santiago de Compostela como meta de peregrinación"

O Museo das Peregrinacións a partir de 2012

Fachada do novo edificio do Museo das Peregrinacións.

A Casa Gótica xa naceu con serias limitacións espaciais e o propio Chamoso Lamas escribía en 1965 que "... tendo en conta o caudal enorme de elementos arquitectónicos e escultóricos con que se conta e a densidade de pezas representativas das distintas rutas da Peregrinación que esperan ser exhibidas, a súa capacidade resulta sumamente escasa, á vez que unha circulación de visitantes masiva acharía entorpecemento".

Co transcurso dos anos realizáronse diversas modificacións e ampliacións (primeiro, un edificio de nova construción de catro plantas; en 1974, a adición de dúas salas e un patio axardinado; a partir dos anos oitenta, unha redistribución interna dos espazos e dependencias), pero o resultado final seguiu sendo insuficiente para os fondos existentes e as novas adquisicións e, a maiores, a circulación dos visitantes resultaba complicada e confusa. Dos 1.285 m² de superficie útil só se ocupan con fins expositivos uns 470 m², reservando o resto do espazo a oficinas, almacéns etc.

A necesidade de ampliacións desbotou algunhas propostas iniciais, como a construción dun novo edificio ou compartir os fondos en diversos centros coordinados, como Iria Flavia (Padrón), o castro Lupario (entre Brión e Rois), e o Pico Sacro (Boqueixón).^[5] En 2006 acórdase a constitución dun museo plurinuclear, formado pola Casa Gótica e mais a Casa do Cabido e o edificio do Banco de España, coa idea de dedicar estes dous últimos edificios a exposicións temporais e servizos administrativos.

Conta con oito salas dedicadas á peregrinación en xeral e ó Camiño de Santiago en particular, ás orixes do culto xacobeo, a translación desde Palestina a Galicia, ó sepulcro de Santiago e o nacemento e consolidación da cidade ó seu redor, ás actividades dos gremios na cidade e á música do Camiño (con reproducións dos instrumentos musicais do Pórtico da Gloria). Conta con numerosas estatuas e gravados de Santiago nas súas iconografías de apóstolo, peregrino e cabaleiro (matamoros).

Maqueta da segunda Catedral de Santiago (ano 899)
Maqueta da actual Catedral de Santiago
Fragmento do Coro pétreo do mestre Mateu
Clave de bóveda procedente do claustro do s. XIII da Catedral
Santiago peregrino (XIV-XV)

Casa do Cabido

Trátase dun edificio barroco construído en 1759 por Clemente Sarela a modo de fachada pétrea coa que se pecha a praza das Praterías. O edificio, de só catro metros de fondo, estrutúrase en tres plantas. Utilizouse como negocio (a planta baixa) e residencia particular (as plantas superiores) e foi adaptado para uso museístico en 2011, trala restauración levada a cabo polo Consorcio de Santiago.

O obxectivo é dedicar a planta baixa a uso público (exposicións temporais) e as outras plantas a oficinas e servizos administrativos.

Edificio do Banco de España

Trátase dun edificio construído en 1949 polo arquitecto Romualdo de Madariaga e que albergou as oficinas do Banco de España na cidade ata que en 2004 foron pechadas. En 2006 propúxose a reutilización deste edificio como ampliación e futura sede do Museo das Peregrinacións, levándose adiante unha profunda remodelación a partir de 2007. O arquitecto que a deseñou e desenvolveu foi Manuel Gallego Jorreto (O Carballiño, 1936) e a reforma foi premiada en 2010 coa Medalla de Ouro da Arquitectura. Dispón de case 3.500 m² de superficie construída.

O 24 de xullo de 2012 foi inaugurado polo alcalde e presidente do Consorcio de Santiago, Ángel Currás. A inauguración presentou a exposición Compostela dicitur. A cidade da catedral, consistente nunhas maquetas espectaculares, unha da catedral de Santiago^[6] e outra dunha reprodución hipotética da cidade de Santiago no século XIII, así como diversos paneis e fotografías, xunto a dispositivos audiovisuais.

Notas

↑ Xunta de Galicia (13 de decembro de 2016). "Bens de Interese Cultural (BIC)". abert@s. Arquivado dende o orixinal (csv) o 26 de marzo de 2019. Consultado o 26 de marzo de 2019.
↑ Recibe este nome por ser un edificio singular do gótico civil, das que se conservan moi poucas mostras en Santiago.
↑ Real Decreto 2168/1994, de 4 de novembro, sobre ampliación de medios adscritos ós servizos traspasados á Comunidade Autónoma de Galicia en materia de cultura (BOE nº 306, de 23.12.1994).
↑ Real Decreto 1293/2007, de 28 de setembro, polo que se regula o Museo das Peregrinacións e de Santiago (BOE nº 252, de 20.10.2007).
↑ Lémbrese que o Castro Lupario se considera a residencia da Raíña Lupa, e que, segundo a lenda, o Pico Sacro foi onde mandou ós discípulos do apóstolo para que buscasen lugar onde sepultalo. É dicir, serían tres localidades directamente relacionadas coa translación de Santiago.
↑ Esta maqueta foi creada en 1992 para o pavillón de Galicia na Exposición Universal de Sevilla. Na páxina de Turgalicia pode verse unha fotografía da maqueta cando estaba exposta no Pavillón de Galicia da Expo’92 e outra na súa localización actual no Museo das Peregrinacións.

Véxase tamén

Bibliografía

Sonia Engroba Cabana: "Crear y recrear un museo: el Museo de las Peregrinaciones y de Santiago", en Museo (revista da Asociación Profesional de Museólogos de España), nº 13, 2008, 344-353.

Ligazóns externas

Museo das Peregrinacións e de Santiago
Museo das Peregrinacións (Casa Gótica)
Museo das Peregrinacións e de Santiago en Guiadeprensa.com
Guías das salas (en varias linguas).
"Santiago abre un espacio junto a la catedral que albergará muestras didácticas" en El País, 24.07.2012.

[1] Xunta de Galicia (13 de decembro de 2016). "Bens de Interese Cultural (BIC)". abert@s. Arquivado dende o orixinal (csv) o 26 de marzo de 2019. Consultado o 26 de marzo de 2019.

[2] Recibe este nome por ser un edificio singular do gótico civil, das que se conservan moi poucas mostras en Santiago.

[3] Real Decreto 2168/1994, de 4 de novembro, sobre ampliación de medios adscritos ós servizos traspasados á Comunidade Autónoma de Galicia en materia de cultura (BOE nº 306, de 23.12.1994).

[4] Real Decreto 1293/2007, de 28 de setembro, polo que se regula o Museo das Peregrinacións e de Santiago (BOE nº 252, de 20.10.2007).

[5] Lémbrese que o Castro Lupario se considera a residencia da Raíña Lupa, e que, segundo a lenda, o Pico Sacro foi onde mandou ós discípulos do apóstolo para que buscasen lugar onde sepultalo. É dicir, serían tres localidades directamente relacionadas coa translación de Santiago.

[6] Esta maqueta foi creada en 1992 para o pavillón de Galicia na Exposición Universal de Sevilla. Na páxina de Turgalicia pode verse unha fotografía da maqueta cando estaba exposta no Pavillón de Galicia da Expo’92 e outra na súa localización actual no Museo das Peregrinacións.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]