Montaña rusa

Scenic Railway en Luna Park, Melbourne, construída en 1912.

Unha montaña rusa é unha atracción de recreo que consiste nunha construción con carrís que soben e baixan polos que pasan unha especie de coches ou carriños a moita velocidade^[1]. Adoitan aparecer nos parques de atraccións e temáticos modernos, aínda que tamén poden aparecer itinerantes nas festas das vilas.

LaMarcus Adna Thompson obtivo a primeira patente sobre a construción de montañas rusas o 20 de xaneiro de 1885, que estaban feitas de madeira, pero a historia destas atraccións é considerabelmente anterior, e posibelmente creadas en Rusia (de aí o nome galego). Esencialmente consiste nunha vía férrea sostida nunha estrutura de madeira ou aceiro, pola que circula un tren. A maioría delas doitan ter unha subida inicial pola que o tren ou coche ascende grazas a unha cadea de arrastre ou transportadora que xira continuamente na rampla. Xa no bico, o tren (que carece de motor) precipítase por unha baixada pr mor da gravidade, e fai un percorrido até que é freado e chega de novo á estación. O percorrido pode ter inversións (coma os loopings) e outros elementos de diversión. A maioría das montañas rusas teñen varios vagóns onde os pasaxeiros sentan e son amarrados.^[2] Dous ou máis vagóns enganchados forman o chamado tren, porén algunhas montañans rusas teñen carros ou vagóns individuais. As montañas rusas non deixan de evolucionar, e aparecen novos tipos, por exemplo a vía non ten que ser necesariamente un circuíto pechado, coma no caso das montañas rusas tipo lanzadeira, e algunhas, para acadar a velocidade arelada, susbtitúen a aceleración acadada pola caída gravitatoria por un lanzamento impulsionado (montañas aceleradoras) con base hidráulica ou magnética. Algunhas montañas rusas van para atrás e para adiante (shuttles).

En Galicia non se atopa hoxe en día ningunha montaña rusa permanente.

Historia

Orixe

Les Promenades-Aeriennes en París (1817).

Seica a orixe das primeiras montañas rusas está nos outeiros de xeo construídos no que hoxe é San Petersburgo^[3]. No mesmo lugar, xa no século XVII, construíuse unha montaña rusa de estrutura de madeira duns 21 ou 24 metros de altura e unha pendente de baixada de 50 graos. Algúns historiadores din que foi en tempos de Catarina II de Rusia cando se construíu a primeira montaña rusa nos xardíns de Oranienbaum en San Petersburgo no ano 1784. Outros historiadores cren que a primeira montaña rusa moderna foi construída polos franceses. De feito, a Promenades Aeriennes no Parc Baujon e Les Montagnes Russes à Belleville (As montañas rusas de Belleville) construíronse en París en 1817 e ambas as dúas tiñan vagóns de rodas enganchados ás vías e fortes.^[4]

O nome de montaña rusa é o empregado pola maioría das linguas románicas. En inglés emprégase o termo roller coaster, e curiosamente en ruso chámanlles американские горки" ("amerikanskiye gorki"), que significa montañas americanas.

Desenvolvemento

Montaña rusa en Coney Island, Nova York (1903).

O primeiro looping foi, provabelmente, construído en París nun proxecto inglés en 1846 cunha única persoa no carriño que daba unha volta de 3,96 metros de diámetro.

*Switchback Railway de LaMarcus Thompson*, 1884.

A primeira montaña rusa dos Estados Unidos foi construída en base aos modelos gravitacionais anteriores. Estas montañas rusas primitivas foron creadas para ofrecer divertimento polas compañías ferroviarias as fins de semana nas que o movemento era máis baixo. O percorrido completo xurdiu en 1884 e en 1885 Phillip Hinkle introduciu o concepto do “monte elevador”.

No século XIX o looping vertical estudouse máis, así en 1895 o concepto foi utilizado na montaña rusa “The FlipFlap” no parque Sea Lion de Brooklyn. Os paseos eran extremadamente perigosos polo que os loopings foron retirado tendo que agardar medio século para xurdiren de novo, agora si, máis seguros.

Sistema *underfriction* nunha montaña rusa.

En 1912 xurdiu a primeira montaña rusa “underfriction”, ou sexa, utilizaba un dispositivo de rodas extra baixo os raíles para manter o carriños presos ás vías en caso de movementos intensos, desenvolvida por John Miller. Despois as montañas rusas espallaríanse coma atracción polos parques de diversións de todo o mundo.

Seica a montaña rusa máis coñecida de toda a historia sexa The Cyclone, inaugurada en Coney Island, Brooklyn, en 1927. Após a Cyclone, todas as montañas rusas fixéronse por longo tempo en madeira. Moitas montañas de madeira antigas aínda están en funcionamento, sendo a máis vella en funcionamento a Leap the Dips no parque Lakemont Park, Pensilvania, sen underfriction, construída en 1902.

A Great Depression marcou a primeira era dourada das montañas rusas. Os parques temáticos en xeral perderon protagonismo nos anos 50 e 60, até que en 1972 construíuse a Racer en Kings Island, Ohio. Proxtcado por John Allen, o éxito instantáneo do Racer supuxo unha segunda era dourada das montañas rusas que continúa até os tempos actuais.

En 1959, Disneyland, nos Ánxeles, introduciu un novo deseño de montañas rusas co Matterhorn Bobsleds. Esta foi a primeira montaña rusa en usar un raíl de aceiro tubular. Ao contrario dos raís de madeira convencionais, o aceiro tubular pódese dobrar en todos os sentidos, o que permite que os deseñadores do proxecto incorporen manobras coma loopings entre a pista. A maioría das montañas rusas actuais son feitas de aceiro, aínda que se seguen a construír montañas rusas en madeira, polas sensacións diferentes que aportan.

Mecánica

Os carros ou vagóns comúns das montañas rusas non son empurrados todo o tempo. Normalmente soben pola rampla grazas a diferentes sistemas: a máis común é a de cadeas ou cabos mecánicos, sendo liberados no cume da primeira "montaña" para adquiriren a velocidade necesaria. Entón a enerxía potencial transfórmase en enerxía cinética e permite aos carros completaren o percorrido, ou parte del, a través desta forza adquirida. A enerxía cinética é novamente transformada en enerxía potencial mentres o tren se move novamente para o seguinte pico.

Montañas rusas máis modernas funcionan por lanzamento executado por mecanismos (motores de indución lineares, motores de sincronismo lineares, lanzamento hidráulico, lanzamento comprimido do ar, acción pneumática, etc). Algunhas montañas rusas móvense a través dun tipo de locomotora: as chamadas powered coaster.´

Seguranza

As estatísticas amosan que as montañas rusas no século XXI son seguras. En 2001, só 134 visitantes en todo o mundo necesitaron hospitalización. O número de fatalidades relacionadas coas montañas rusas é soamente de 2 por ano. De acordo a un estudo levado a cabo polos parques de atraccións Six Flags, 319 millóns de persoas visitaron parques norteamericanos en 2001. Este estudo concluíu que cada persoa ten unha posibilidade dunha entre un millón de sufrir unha fatalidade nunha montaña rusa. De feito, conducir até un parque de diversións é máis perigoso que montar nunha atracción do parque.

Blocking

Algunhas montañas rusas poden ter dous ou máis trens ao mesmo tempo. Para previr accidentes, as montañas rusas usan o método block, ou de bloque, que evita unha posíbel colisión. Neste sistema de bloqueo a pista divídese en seccións, ou bloques. Soamente un tren de cada vez é permitido por bloque.

Clases de montañas rusas

Polo tipo de vía:
- Montaña rusa de madeira tamén chamadas de Woodies
  - en:Virginia Reel roller coasters
  - en:Montaña rusa de frición lateral
- Montaña rusa de aceiro / en:Steel roller coasters
- Montaña rusa de auga
- Montaña rusa Bobsled
Polo tipo de carriño:
Polo percorrido
Clasificación pola altura (a medida oficial é en pés):
- Mega coaster: máis de 150 pés, un pouco máis de 45.8 m.
- Hiper coaster: máis de 200 pés, un pouco máis de 61 m.
- Giga coaster: máis de 300 pés, un pouco máis de 91.5 m.
- Strata coaster: máis de 400 pés, un pouco máis de 122 m.
Montañas rusas lanzadas / (en):

Deseñadores e fabricantes

(Ligazón e nome en galego / Ligazón e nome en inglés)

Anton Schwarzkopf / en Alemaña, tipicamente aceiro e miúdas
Arrow Dynamics / en
Bolliger & Mabillard (B&M) Suíza, de aceiro, hypercoasters e multielementos e invertidas
Chance Rides / en
Custom Coasters International / en (CCI) Madeira
Dinn Corporation
Gerstlauer
Giovanola / en
Great Coasters International
Intamin AG / en Síza, case todo en aceiro, fan carriños en madeira e sistemas de control
Maurer Söhne Alemaña, aceiro
Philadelphia Toboggan Company / en
S&S Power / en Lanzadas
Setpoint / en
Togo / en
Ron Toomer
Vekoma / en Holanda, aceiro, salientan en invertidas
Zierer

Montañas rusas pioneiras

Primeira montaña rusa con inversión (sen-circuíto): sen nome, Frascati Garden. 1846
Primeiro parque cunha montaña rusa de circuíto pechado: The Switchback, Coney Island. 1884
Primeira montaña rusa con arnés: Drop-The-Dips, Coney Island. 1907
Primeira montaña rusa cun estilo de pista mobius: The Racer, Kennywood. 1927
Primeira montaña rusa con aceiro tubular: Matterhorn Bobsleds, Disneyland (Estados Unidos). 1959
Primeira montaña rusa de máis de 100 pés (30'5m): "Montaña Rusa", La Feria Chapultepec Mágico (México D.F.). 1964
Primeira montaña rusa con inversións de estilo moderno: The Corkscrew, Knott's Berry Farm (EUA). 1975
Primeira montaña rusa de 3 inversións: The Corkscrew, Cedar Point (EUA). 1978
Primeira montaña rusa de 4 inversións e inversión boomerang: Orient Express en Worlds of Fun. 1980
Primeira montaña rusa suspensa ou pendurada: Bat, Kings Island (EUA). 1981
Primeira montaña rusa de 5 inversións: Viper, Darien Lake. 1982
Primeira montaña rusa de pé: Xapón. 1982
Primeira montaña rusa de 6 inversións: Vortex, Kings Island (EUA). 1987
Primeira montaña rusa boomerang con 3 inversións: Boomerang Six Flags México (México D.F.). 1988
Primeira montaña rusa de 7 inversións: Shockwave, Six Flags Great America (Gurnee, IL). 1988
Primeira montaña rusa de circuíto completo a máis de 200 pés (61m): Magnum XL-200, Cedar Point (EUA). 1989
Primeira montaña rusa invertida: Batman The Ride, Six Flags Great America (EUA). 1992
Primeira montaña rusa de 8 inversións: Dragon Khan, PortAventura (Cataluña-España). 1995
Primeira montaña rusa en usar o sistema de propulsión magnética (LIM): Outer Limits, Flight of Fear, Kings Island e Kings Dominion. 1996
Primeira montaña rusa sen chan: Medusa, Six Flags Great Adventure. 1997
Primeira montaña rusa de madeira en usar freos magnéticos: Magnus Colossus, Terra Mítica (España). 2000
Primeira montaña rusa de circuíto completo a máis de 300 pés (91m): Millennium Force, Cedar Point (Oh EUA). 2000
Primeira montaña rusa de circuíto completo a máis de 150 km/h de velocidade: Steel Dragon 2000, agashima Spa Land (Xapón). 2000
Primeira montaña rusa de madeira cun anel vertical (vertical loop): Son of Beast, Kings Island. 2000
Primeira montaña rusa sen chan en Europa: Superman la Atracción de Acero, Parque Warner de Madrid (España). 2002
Primeira e única montaña rusa do tipo Giant Inverted Boomerang en Europa: Stunt Fall, Parque Warner, Madrid (España). 2002
Primeira montaña rusa de 10 inversións: Colossus, Thorpe Park. 2002
Primeira montaña rusa de catro dimensións: X, Six Flags Magic Mountain. 2002
Primeira montaña rusa de circuíto completo a máis de 400 pés (122m): Top Thrill Dragster, Cedar Point. 2003
Primeira montaña rusa de circuíto completo a máis de 200 km/h de velocidade: Kingda Ka, Six Flags Great Adventure. 2005
Primeira montaña rusa de circuíto completo a máis de 250 km/h de velocidade: Formula Rossa, Ferrari World, Abu Dhabi, 2010
Primeira montaña rusa de 14 inversións: The Smiler, Alton Towers (Reino Unido). 2013
Primeira montaña rusa de circuíto completo a máis de 500 pés (150m): Skyscraper, Orlando (Fl. EEUU). 2017
Primeira montaña rusa de circuíto completo a máis de 350 pés (109 m) en Europa: Acelerador Vertical, FerrariLand (PortAventura), (Cataluña-España), 2017 (Montaña rusa máis alta de Europa)

Montañas rusas na cultura popular

Rollercoaster – filme de 1977 sobre a cantidade de montañas rusas.
RollerCoaster Tycoon – Xogo para PC e X-box onde o xogador administra un parque de atraccións.
Final Destination 3 – Filme de terror estadounidense que se desenvolve a partir dun accidente nunha montaña rusa.
Cadeas e dragóns- debuxos animados onde un grupo de rapaces van parar a un mundo máxico cando montan nunha montaña rusa.

Galería de imaxes

Montaña rusa cun looping.
Dragon Khan e Shambhala, en PortAventura World, Tarragona.
Montaña rusa de madeira Magnum Colossus en Terra Mítica, en Benidorm, Alacant.
Kingda Ka, a montaña rusa máis alta, en Jackson, Nova Jersey (EUA).
Stuntfall, Parque Warner Madrid.

Notas

↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para montaña. (Definición de "montaña rusa" na entrada "montaña")
↑ Roller Coaster Glossary | Roller Coasters
↑ Robert Coker (2002). Roller Coasters: A Thrill Seeker's Guide to the Ultimate Scream Machines. Nova York: Metrobooks. 14. ISBN 1-58663-172-1.
↑ David Bennett (1998). Roller Coaster: Wooden and Steel Coasters, Twisters and Corkscrews. Edison, New Jersey: Chartwell Books. 9. ISBN 0-7865-0885-X.

Véxase tamén

Outros artigos

Parque de atraccións

Ligazóns externas

RollerCoasterPro (en inglés)
Vídeos de montañas rusas (en inglés)

[1] Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para montaña. (Definición de "montaña rusa" na entrada "montaña")

[2] Roller Coaster Glossary | Roller Coasters

[3] Robert Coker (2002). Roller Coasters: A Thrill Seeker's Guide to the Ultimate Scream Machines. Nova York: Metrobooks. 14. ISBN 1-58663-172-1.

[Bennett-4] David Bennett (1998). Roller Coaster: Wooden and Steel Coasters, Twisters and Corkscrews. Edison, New Jersey: Chartwell Books. 9. ISBN 0-7865-0885-X.

[1]

[2]

[3]

[4]