Assiniboin (taal)
| Assiniboin | ||
| algemien | ||
| oare namme(n) | Assiniboine, Nakota | |
| eigen namme | Nakʰóda | |
| lânseigen yn |  Feriene Steaten Kanada
| |
| tal sprekkers | 150 (2007) | |
| skrift | Latynsk alfabet | |
| taalbesibskip | ||
| taalfamylje | ● Sûaansk ● Westsûaansk ● Mississippydelling-Sûaansk ● Dakotaansk ● Assiniboin-Stony ● Assiniboin | |
| taalkoades | ||
| ISO 639-3 | asb | |
It Assiniboin (Ingelsk: Assiniboine, útspr.: [ə'sɪniboin]; Assiniboin: A’ Moǧaž, útspr.: [aʔ mo'ɣaʒ]) is de lânseigen taal fan 'e Assiniboin (Assiniboine), in Yndiaansk folk fan 'e Grutte Flakten fan Noard-Amearika. It wurdt ek wol Nakota of Hohe neamd, al binne dat eins nammen foar it folk ynstee fan de taal. It Assiniboin wurdt noch sprutsen yn it middennoarden fan 'e Feriene Steaten en it middensuden fan Kanada, mar it hat nearne offisjele status, noch genietet it erkenning. It is sûnt de ein fan 'e njoggentjinde iuw mei it gebrûk fan 'e taal slim yn it neigean rekke, en hjoed de dei binne der noch mar sa'n 150 sprekkers, wêrfan't de measten âlder binne as fjirtich jier. Prosintueel sjoen komt it tal sprekkers op net mear as 1,6% fan 'e totale etnyske groep. Dêrmei is it Assiniboin slim yn syn fuortbestean bedrige.
Taalbesibskip
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]It Assiniboin is nau besibbe oan it Stony, wêrmei't it de Assiniboin-Stony-kloft binnen de Dakotaanske talen foarmet. It Stony is oarspronklik út it Assiniboin fuortkommen, mar tsjintwurdich binne de beide talen net mear ûnderling fersteanber. It Assiniboin sels hat him likernôch healwei de santjinde iuw ôfspjalten fan it Sû (Sioux), dat de oare tûke fan 'e Dakotaanske talen foarmet. De Dakotaanske taalkloft is wer ûnderdiel fan 'e gruttere Sûaanske taalfamylje. Hjirûnder foar de dúdlikheid in lyts oersjoch fan 'e bredere Dakotaanske taalgroep, mei alle synonimen derby jûn.
|
Fonology
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]It Assiniboin wurdt yn 'e regel stavere yn in Latynsk alfabet fan 28 letters: a, ą, b, c, d, e, g, ǧ, h, ȟ, i, į, j, k, m, n, o, p, s, š, t, u, ų, w, y, z, ž en ’.
| A a | Ą ą | B b | C c | D d | E e | G g | Ǧ ǧ |
| H h | Ȟ ȟ | I i | Į į | J j | K k | M m | N n |
| O o | P p | S s | Š š | T t | U u | Ų ų | W w |
| Y y | Z z | Ž ž | ’ ’ |
Yn it foarste plak binne der fiif lûden: a ([a] as yn "ham"), e ([e], lykas yn "leed", mar koarter), i ([i] as yn "wyt"), o ([o] as yn "bok") en u ([u] as yn "tûk"). Dy kinne allegear sawol koart as lang wêze; binne se lang, dan krije se in skerpteken (á [a:], é [e:], í [i:], ó [o:], ú [u:]). Ek binne der trije nasale klanken, dy't skreaun wurde mei in ogonek of Poalske heak: ą ([ã]; lykas yn "aanst", mar dan koart), į ([ĩ] as yn "hyns") en ų ([ũ] as yn "fiifpûns").
Fierdersoan binne der fjouwer bylûden mei in karon: ǧ, ȟ, š en ž. Dat binne foar Friezen allegear bekende klanken: de ǧ ([ɣ]) is de g fan "mage", de ȟ ([x]) is de ch fan "berch", de š ([ʃ]) is de sj fan "sjerp" en de ž ([ʒ]) is de zj fan "bagaazje". Fierders is der noch de apostrof (’), dy't foar de glottisslach ([ʔ]) stiet; de klank tusken de beide gelikense lûden yn "Aäron" of "koöperaasje". De oare bylûden wurde krekt as yn it Frysk útsprutsen, behalven de c ([ʧ]), w [w] en y [j]; dat binne de tsj fan "tsjerke", de w fan "skowe" en de j fan "jas".
It Assiniboin ken ek in stikmannich letterkombinaasjes. Sa binne der fjouwer letters dy't yn aspirearre foarm foarkomme kinne: ch [ʧʰ], kh [kʰ], ph [pʰ] en th [tʰ] (útsprutsen as de grûnletter mei in lyts h-ke derefteroan, bekend fan "Marthinithoren"). En ta einbeslút binne der sân letters dy't foarkomme kinne mei in glottisslach derefteroan: c’ [ʧˀ], ȟ’ [xˀ], k’ [kˀ], p’ [pˀ], s’ [sˀ], š’ [ʃˀ]’ en t’ [tˀ] (mei as folgjende in a soene dy bygelyks útsprutsen wurde as "tsj-a", "ch-a", "k-a", "p-a", "s-a", "sj-a" en "t-a").
Keppelings om utens
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]| Boarnen, noaten en/as referinsjes: |
|
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: Notes, op dizze side. |