Menameradiel

Menameradiel
	; De Havenstrjitte yn Dronryp, mei op 'e eftergrûn d' Alde Wite.
	; Wapen fan Menameradiel
lokaasje
polityk
lân	Nederlân
provinsje	Fryslân
sifers en geografy
haadplak	Menaam
grutste plak	Dronryp
ynwennertal	13.439 (2017)
befolkingstichtens	195,2 / km²
oerflak	70,03 km²
● wêrfan lân	68,87 km²
● wêrfan wetter	1,16 km²
tal doarpen	13
ferkearsieren	A31, Spoar Ljouwert-Harns
skiednis
oprjochte	1851
oant 1851	Gritenij Menameradiel
opheft	2018
opgien yn	De Waadhoeke
no part fan	De Waadhoeke
oar
netnûmer	058, 0517, 0518
postkoade	8816, 9030–9045
tiidsône	UTC +1
simmertiid	UTC +2
webside	www.menaldumadeel.nl

Menameradiel (sûnt 1 jannewaris 2011 offisjeel Frysk; Nederlânsk: Menaldumadeel) wie in gemeente dy't yn it noardwesten fan 'e Nederlânske provinsje Fryslân lei, net fier fan Ljouwert ôf. Dizze gemeente hie op 30 april 2017 in befolking fan 13.439 minsken. It oerflak bedroech yn totaal 70,03 km², wêrfan't 1,2 km² út oerflaktewetter bestie. It gemeentehûs fan Menameradiel stie yn Menaam, mar it grutste plak fan 'e gemeente wie Dronryp. Menameradiel gie op 1 jannewaris 2018 op yn 'e nije fúzjegemeente De Waadhoeke.

Geografy

Menameradiel lei yn it noardwestlike part fan Fryslân en hearde foar it meastepart ta de Bouhoeke, mei útsûndering fan guon doarpen yn it súdeasten fan 'e gemeente, lykas Boksum en Blessum, dy't ûnderdiel fan 'e Greidhoeke foarmen. Menameradiel waard yn it noarden begrinzge troch de gemeente It Bilt, yn it westen troch Frjentsjerteradiel, yn it suden troch Littenseradiel, yn it easten troch Ljouwert en yn it noardeasten troch Ljouwerteradiel. Foar de gemeentlike weryndieling fan 1984 waard it yn it noarden begrinzge troch It Bilt, yn it noardwesten troch Barradiel, yn westen troch it âlde Frjentsjerteradiel, yn it súdwesten troch Hinnaarderadiel, yn it suden troch Baarderadiel, yn it easten troch Ljouwert en yn it noardeasten troch Ljouwerteradiel.

Menaam, sjoen fan 'e Slappeterpster kant ôf.

It plattelân fan Menameradiel hie in iepen karakter. It uterste noardeasten makke diel út fan 'e saneamde 'nijlannen', de oanslibbe en tusken 1200 en 1500 ynpoldere klaaigrûnen fan 'e âlde Middelsee.^[1] Mear westlik lei in kwelderwâl fan savelige grûn dy't fan it súdeasten nei it noardwesten troch de gemeente rûn en 80 sm oant 1.30 m heech is. Dêrop wiene fanôf inkele iuwen f.Kr. terpen opsmiten dy't letter ta de doarpe-rige Deinum, Marsum, Ingelum en Bitgum útwoeksen wiene.^[1] In twadde kwelderwâl rûn fan Dronryp nei Menaam en berikt in hichte fan likernôch 1 m.^[1] Menameradiel wettere ôf fia it Van Harinxmakanaal, de Menamer Feart en de Berltsumer Feart. It Van Harinxmakanaal rint by Dronryp en Deinum lâns en snie in lyts súdlik part fan 'e gemeente ôf fan 'e rest.^[1]

Plakken

Menameradiel omfieme 13 doarpen. It haadplak wie Menaam, en de oare doarpen yn 'e gemeente wiene: Berltsum, Bitgum, Bitgummole, Blessum, Boksum, Deinum, Dronryp, Ingelum, Marsum, Skingen, Slappeterp en Wier. It doarp Kleaster Eanjum wie op 1 jannewaris 1963 part fan Berltsum wurden, en ek de útbuorren Tutgum wie opgien yn Berltsum. Fierders hearden ek de buorskippen Alsert, Bessebuorren, Dyksterhuzen, Fjouwerhûs, Franjumbuorren, Glins, Hemmemabuorren, It Hoarslân, De Kreake, Ritsumabuorren, Ritsumasyl en Swettehoarne ta Menameradiel.

Skiednis

Yn it gebiet fan Menameradiel wie al yn 'e trêde iuw f.Kr. terpbewenning. Der wiene dan ek in protte argeologyske fynsten dien, wêrûnder kremaasjeresten út de Romeinske Tiid, urnen en potten út 'e Iere Midsiuwen en, yn Dronryp, in goudskat fan fjirtich muntstikken út 'e sânde iuw.^[1] Yn 'e Midsiuwen foarme Menameradiel de noardeastpunt fan Westergoa, dêr't de Middelsee oergie yn 'e Waadsee. Yn 'e tiid om 1100 hinne waard dêr de Hegedyk oanlein, dy't Westergoa beskerme tsjin 'e see.

Wurk oan 'e wei by Hatsum, tusken Dronryp en Baaium, 16 july 1934.

Oarspronklik hearde Menameradiel binnen Westergoa ta de Frjentsjerter Fiifdielen, yn 'e mande mei Baarderadiel, Barradiel, Frjentsjerteradiel en Hinnaarderadiel. Doe't dat gebiet yn 'e rin fan 'e fjirtjinde iuw útinoar foel, ûntjoech Menameradiel him ta in selsstannige gritenij, dy't yn 1401 foar it earst yn in histoaryske boarne as sadanich neamd waard. Mei it tichtslykjen en ynpolderjen fan 'e Middelsee krige Menameradiel der eastlik fan 'e Hegedyk de Nijlannen by, mar it grutste part dêrfan heart hjoed de dei ta de gemeente Ljouwert.

Fan 'e aadlike stinzen en states dêr't Menameradiel yn 'e Lette Midsiuwen sa ryk oan wie, bleau frijwol neat bewarre. Inkeld it Poptaslot yn Marsum bestiet noch, dat datearret fan omtrint 1500.^[2] Yn 'e Tachtichjierrige Oarloch fûn op 17 jannewaris 1586 by Boksum de nei dat doarp ferneamde Slach by Boksum plak, wêrby't in Fryske legerôfdieling ûnder de Deenske ofsier Steyn Maltisten ferslein waarden troch Spaanske troepen ûnder Juan Baptiste de Tassis.^[1]

Yn 'e iuwen dêrnei ûntjoech Menameradiel him ta in tige wolfarrend gebiet. It wie it earste diel fan Fryslân dêr't jirpels ferboud waarden, wêrmei't ien fan 'e grutte súksesferhalen fan 'e Fryske Klaai begûn. Saillant detail wie dat it inisjatyf ta jirpelbou nommen waard troch gerniers en boere-arbeiders.^[2] Troch de ôfhinklikheid fan 'e jirpels, dy't meitiid ûntstie, sloegen plantesykten as de jirpelsykte en ek de Lânboukrisis fan 1880 yn Menameradiel hurd ta.^[2] De tweintichste iuw brocht mei de meganisaasje fan 'e lânbou grutte feroarings yn 'e gemeente.^[2]

De Gritenij Menameradiel waard yn 1851 in gemeente, nei de ynfiering yn Nederlân fan de Gemeentewet fan Thorbecke. De grutte gemeentlike weryndieling fan 1984 gie oan Menameradiel foarby om't de gmeente rom boppe de 10.000 ynwenners siet, wat doe as minimum oanholden waard. Op 1 jannewaris 2018 gie Menameradiel lykwols by in nije gemeentlike weryndieling yn 'e mande mei Frjentsjerteradiel, It Bilt en fjouwer doarpen yn noardlik Littenseradiel op yn 'e nije fúzjgemeente De Waadhoeke.

It doarpsplein fan Berltsum mei it âlde poartegebou fan Hemmemastate.

Deinum mei de sipel op 'e toer (fan 'e Sint-Janstsjerke).

Demografy

Op 30 april 2017 hie Menameradiel in befolking fan 13.439 ynwenners. De befolkingstichtens bedroech doe 195,2 minsken de km².

Untwikkeling ynwennertal

1714 - 3.742
1848 - 7.646
1880 - 10.709
1900 - 10.054
1954 - 11.197
1959 - 10.631
1964 - 10.402
1969 - 10.329
1974 - 11.467
2003 - 14.089
2014 - 13.614
2017 - 13.439

Op 1 jannewaris 2017 wie de befolking fan 'e gemeente sa oer de ûnderskate doarpen ferspraat:^[3]

doarp	ynwenners
Dronryp	3.281
Menaam	2.609
Berltsum	2.529
Marsum	1.052
Deinum	990
Bitgummole	911
Bitgum	792
Boksum	405
Ingelum	386
Wier	210
Skingen	115
Blessum	89
Slappeterp	85

Polityk

De lêste (waarnimmend) boargemaster fan Menameradiel wie sûnt 15 july 2017 Theunis Piersma fan 'e FNP. De gemeenterie fan Menameradiel bestie út 15 sitten. Hjirûnder de ferdieling fan 'e sitten fan 1998 oant 2018:

Gemeenteraadszetels
partij	1998	2002	2006	2010	2014
GBM	4	4	2	4	5
CDA	4	3	3	3	3
PvdA	3	2	4	3	2
FNP	2	3	3	2	3
VVD	2	2	1	2	1
GrienLinks	-	1	2	1	1
Totaal	15	15	15	15	15

Sjoch ek

Keppeling om utens

Offisjele webside fan 'e Gemeente Menameradiel

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Schroor, Meindert (haadred.), Nieuwe Encyclopedie van Fryslân, De Gordyk/Ljouwert, 2016 (Utjouwerij Bornmeer/Tresoar), ISBN 978-9 05 6153 755, s. 1791.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Jansma, Klaas, Friesland en Zijn 44 Gemeenten, Ljouwert, 1981 (Frysk Deiblêd), ISBN 9 06 48 00 154, s. 50.
↑ Feiten en Cijfers, webside Gemeente Menameradiel.

Wikimedia Commons

Ofbylden dy't by dit ûnderwerp hearre, binne te finen yn de kategory Menameradiel fan Wikimedia Commons.

Provinsje Fryslân
hjoeddeistige gemeenten
Achtkarspelen • It Amelân • Dantumadiel • Eaststellingwerf • Flylân • De Fryske Marren • Harns • It Hearrenfean • Ljouwert • Noardeast-Fryslân • Opsterlân • Skiermûntseach • Skylge • Smellingerlân • Súdwest-Fryslân • Tytsjerksteradiel • De Waadhoeke • Weststellingwerf
eardere gemeenten
Aenjewier (1851–1934) • Baarderadiel (1851–1984) • Barradiel (1851–1984) • It Bilt (1851–2018) • Boalsert (1455–2011) • Boarnsterhim (1984–2014) • Doanjewerstâl (1851–1984) • Dokkum (1298–1984) • Dongeradiel (1984–2019) • Drylts (1268–1984) • East-Dongeradiel (1851–1984) • Ferwerderadiel (1851–2019) • Frjentsjer (1374–1984) • (âld) Frjentsjerteradiel (1851–1984) • (nij) Frjentsjerteradiel (1984–2018) • Gaasterlân (1851–1984) • Gaasterlân-Sleat (1984–2014) • Haskerlân (1851–1984) • Hylpen (1372–1984) • Himmelumer Aldefurd (1851–1984) • Hinnaarderadiel (1851–1984) • Idaerderadiel (1851–1984) • Kollumerlân (1851–2019) • Lemsterlân (1851–2014) • Littenseradiel (1984–2018) • Ljouwerteradiel (1851–2018) • Menameradiel (1851–2018) • Nijefurd (1984–2011) • Raerderhim (1851–1984) • Skarsterlân (1984–2014) • Skoatterlân (1851–1934) • Sleat (1426–1984) • Snits (1292–2011) • Starum (1061–1984) • Utingeradiel (1851–1984) • Warkum (1399–1984) • West-Dongeradiel (1851–1984) • (âld) Wymbritseradiel (1851–1984) • (nij) Wymbritseradiel (1984–2011) • Wûnseradiel (1851–1984)
· ·

[neff-1791-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Schroor, Meindert (haadred.), Nieuwe Encyclopedie van Fryslân, De Gordyk/Ljouwert, 2016 (Utjouwerij Bornmeer/Tresoar), ISBN 978-9 05 6153 755, s. 1791.

[jansma_s._50-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Jansma, Klaas, Friesland en Zijn 44 Gemeenten, Ljouwert, 1981 (Frysk Deiblêd), ISBN 9 06 48 00 154, s. 50.

[3] Feiten en Cijfers, webside Gemeente Menameradiel.

[1]

[2]

[3]