Lisa Tetzner

Lisa Tetzner (Zittau, 10 novimber 1894 – Carona , 2 july 1963 ) wie in Dútske berneboekeskriuwster en oersetter dy't Dútslân yn 1933 mei har man Kurt Kläber ferlitte moast fanwege ferfolging troch de nasjonaalsosjalisten. Se waard yn 1938 útstjoerd en krige yn 1948 it Switsersk boargerskip. Se brocht de twadde helte fan har libben troch yn Carona yn it kanton Ticino.

Jonkheid

Lisa Tetzner waard berne yn Zittau yn 1894 as dochter fan in dokter. As gefolch fan in sykte mei kinkhoest doe't se alve jier wie, hie se ûnderling lêst fan knibbelûntstekking, dy't late ta ferstiving fan har lofterknibbel. Se koe pas wer frij rinne nei ferskate jierren fan ûnmobiliteit.

Yn 'e âldens fan 19 jier gie se, tsjin de winsk fan har heit en nettsjinsteande har ynstabile sûnens, nei de sosjale frouljusskoalle yn Berlyn om plysje-assistint te wurden. Se folge kursussen yn spraakoplieding en stimoplieding oan de aktearskoalle fan Max Reinhardt en skreau har yn oan de Universiteit fan Berlyn by Emil Milan, dy't dêr lektor yn foardrachtskeunst wie. Emil Milan waard har mentor en stipe ek har belangstelling foar folksferhalen.

Se waard lid fan de Dútske Jeugdbeweging. Hy rekke ynteressearre yn folksferhalen. Nei't se yn 1917 de útjouwer Eugen Diederichs moete, begûn se as mearkeferhaleferteller troch Dútslân te reizgjen. Har earste boek, Vom Märchenerzählen im Volke, waard útjûn troch Diederichs yn 1921. Der folgen tsientallen berneboeken en mearkebondels.

Skriuwster

Tetzner troude yn 1924 mei de útjouwer en skriuwer Kurt Kläber (1897-1959), dy't ek berneboeken skriuwe soe ûnder de namme Kurt Held. Om't er in funksje yn de Dútske kommunistyske partij hie, moast it pear nei de oername yn 1933 yn ballingskip. Se setten harren nei wenjen yn Switserlân, dêr't Kläber nei in psychologyske krisis ek begûn mei it skriuwen fan berneboeken - ûnder in skûlnamme, om't er ûnder de Switserske ballingskip net útjaan mocht. Syn boeken wiene like súksesfol as dy fan Lisa Tetzner, en se skreaunen ek tegearre it boek Die schwarzen Brüder. De earste Dútsktalige útjefte wie yn 1941 en it boek is yn in protte lannen bekend wurden.

Lisa Tetzner wie yn de jierren fyftich in promotor fan fantastyske berneliteratuer (benammen Astrid Lindgren har Pippi Langkous, 1945), dat nochal wifkjend akseptearre waard yn Dútslân. Yn 1951 naam se diel oan it ynternasjonale kongres 'International Understanding through Children's Books' organisearre troch de International Youth Library oprjochte troch Jella Lepman. Yn 1957 sette se it earste Narnia-boek fan C.S. Lewis oer.

Erkenning

Yn 2016 waard yn it Switserske St. Gallen in strjitte nei har neamd.
Skoallen yn Berlyn, Zittau en Barsinghausen waarden neamd nei Lisa Tetzner

Wurken

*Die schönsten Märchen der Welt für dreihundertfünfundsechzig und einen Tag*

Berne- en plateboeken, mearkes en bernestikken

Guckheraus, heißt mein Haus (1925)
Das Märchen vom dicken, fetten Pfannkuchen (1925)
Der Gang ins Leben (1926)
Die sieben Raben (1928)
Hans Urian oder Die Geschichte einer Weltreise (1929)
Der große und der kleine Klaus (1929)
Vom Märchenbaum der Welt (1929)
Der Fußball (1932)
Siebenschön (1933)
Was am See geschah (1935) [1956 ferfilme ûnder de titel Zärtliches Geheimnis]
Die Reise nach Ostende (1936)
Der Wunderkessel (1936)
Belopazü (1938)
Die schwarzen Brüder (tegearre mei Kurt Kläber, 2 bannen, Sauerländer, Aarau 1940/41)
Sugus Märchenbuch (1950)
Su – Die Geschichte der sonderbaren zwölf Nächte (1950)
Der kleine Su aus Afrika (1952)
Die schwarze Nuss (1952)
Su und Agaleia (1953)
Das Töpflein mit dem Hulle-Bulle-Bäuchlein (1953)
Wenn ich schön wäre (1956)
Das Mädchen in der Glaskutsche (1957)

Erlebnisse und Abenteuer der Kinder aus Nr. 67

Lisa Tetzner har haadwurk is de rige Erlebnisse und Abenteuer der Kinder aus Nr. 67. Odyssee einer Jugend, dat fan 1933 oant 1949 útkaam en soms beskôge wurdt as it wichtichste Dútsktalige berneboek fan de Ferbanning. It beskriuwt de tiid fan nasjonaalsosjalisme yn Dútslân fanút it perspektyf fan in bern.

Bân 1: Erwin und Paul (1933)
Bân 2: Das Mädchen aus dem Vorderhaus (1948)
Bân 3: Erwin kommt nach Schweden (1941)
Bân 4: Das Schiff ohne Hafen (1943)
Bân 5: Die Kinder auf der Insel (1944)
Bân 6: Mirjam in Amerika (1945)
Bân 7: War Paul schuldig? (1945)
Bân 8: Als ich wiederkam (1946)
Bân 9: Der neue Bund (1949)

Ferslaggen, berjochten, teoretyske geskriften

Vom Märchenerzählen im Volke (1919)
Aus Spielmannsfahrten und Wandertagen – Ein Bündel Berichte (= Vom Märchenerzählen im Volke zweiter Teil) (1923)
Im Land der Industrie, zwischen Rhein und Ruhr (1923)
Im blauen Wagen durch Deutschland (1926)
Die Intellektuellen haben das Wort. Yn: Die Linkskurve. 2. jg. nr. 9. septimber 1930, S. 8.
Lisa Tetzner-Kläber: Das war Kurt Held. Vierzig Jahre Leben mit ihm. Sauerländer, Aarau 1961.
Das Märchen und Lisa Tetzner. Ein Lebensbild (1966)
Voraussetzungen der Jugendliteratur. yn: Helferschule des "LASKO", Landesverband Schweiz, Kinderfreunde-Organisationen, Zürich 1946

Werútjeften

Deutsches Rätselbuch (1924)
Die schönsten Märchen der Welt für 365 und einen Tag, 2 bannen, Jena 1926/27; (4 bannen), nijprint ûnder de titel Märchenjahr, München 1956
Dänische Märchen (1948)
Englische Märchen (1948)
Französische Märchen (1948)
Sizilianische Märchen (1950)
Russische Märchen (1950)
Negermärchen (1950)
Indianermärchen (1950)
Märchen der Völker (1950)
Japanische Märchen (1950)
Türkische Märchen (1950)
Indische Märchen (1950)
Bunte Perlen. Kindergeschichten aus aller Welt (1956)
Das Märchenjahr, 2 Bände (1956)
Europäische Märchen (1958)