Jåchtdioode

Täkst aw mooringer frasch

En jåchtdioode (uk luminesäns-dioode, kort LED for light-emitting diode unti uk jåchtemittiirende dioode) as en elektronisch huulewliidjer-bägelemänt. Låpt döör e dioode struum önj döörlätjruchting, sü stroolt jü jåcht, infrarüüdjstrooling (as infrarüüdjdioode) unti uk ultraviolätstrooling ma en woogenlängde, jü oufhinget foon dåt hoolewliidjermateriool än e dotiirenge.

Histoorii

Di rusche waasenschapsmoon Oleg Losev önjdäkte ål huulewwäis da twuntier iirnge, dåt dioode jåcht ütstroolden, wan struum deerdöör luupe leet wörd. Ål 1927 publisiirde hi önj en rusch tidschraft änkelthäide ouer jü jarst LED än frååged patänt önj. Losevs årbe wörd ouers ai beåchtet än deerdöör wåårde dåt bit 1962 iir jü LED wörklik döörbräk. Önj dåt iir önjwiklede Nick Holonyak en wirkend LED.

Blaie

Dåt blai foon dåt produsiirde jåcht hinget ouf foon e sorte foon materjoole, weer jü LED üt apbäged as, apårtie foon e brååtj foon e “ferbine tsoone” (jü biinjoufstånd) twasche di faläntsbiinj än di liidjingsbiinj. Deerdöör leet ham uk ferstönje, weeram en LED ma en grute woogenlängde en läiger döörlätjspåning heet, t.b. rüüdj 1,5 Volt än ween 3,6 Volt. Ouerdåt jü spåning ouer e LED uk en lait huuger wårt bai en grutere struum, wal jü eefter en korter woogenlängde apschüwe. Sü schucht en ween LED bai läigen struum mör gräinåchti än en rüüdj LED wårt (äiwen!) gööl bai süfoole struum, dåt jü önjstöög gungt. For maning blaie wåårt dåt råår element Gallium brükt.

Gallium-aluminiumarsenide (AlGaAs) - rüüdj infrarüüdj
Aluminiumindiumgalliumphosphide (AlInGaP2) - diip rüüdj , rüüdj , rüüdj urangsch än reefgööl
Galliumarseenfosfide (GaAsP) - rüüdj urangsch gööl (reefgööl)
Galliumnitride (GaN) - gräin
Galliumfosfide (GaP) - gräin
Zinkselenide (ZnSe) - ween
Siliciumcarbide (SiC) - ween
Indiumgalliumnitride (InGaN) - gräin, ween unti ultrafigelätj
Diamant (C) - ultrafigelätj