چورس

چورس
روستا
مختصات: ۳۸°۴۹′۴۸″ شمالی ۴۵°۲′۵″ شرقی
کشور	ایران
استان	آذربایجان غربی
شهرستان	چایپاره
بخش	مرکزی
دهستان	چورس
جمعیت	۲۰۸۱ نفر (سرشماری ۹۵)

چورس، روستایی است از توابع شهرستان چایپاره در استان آذربایجان غربی ایران.

واژه شناسی چورس یک کلمه ارمنی به معنای چهار است و گفته می شود این نامگذاری به خاطر آن است که در زمان حکومت ارامنه در منطقه، چورس چهارمین شهر بزرگ ارامنه بوده و همچنین گفته می شود این نام گذاری به خاطر وجود چهار قلعه در اطراف آن است.

روستای تاریخی و زیبای «چورس» با قدمتی هشت هزار ساله از توابع این شهرستان چایپاره در آذربایجان غربی است. باستان شناسان ایرانی و اتریشی در کاوش‌ های تپه «آناقیزلی» این روستا به آثار مربوط به سکونت انسان در دوره نوسنگی دست یافته اند. علاوه بر آثار تاريخي، طبيعت زيباي روستاي چورس نیز قابل توجه است، قرار گرفتن آن در دامنه كوه موسوم به 'سفرداغي'، باعث به وجود آمدن چشم انداز و طبیعت زيبا شده است. آثار دیدنی متعددی در این روستا قابل توجه است از جمله مسجد 'مرتضي قلي خان' معروف به 'قيرميزي مسجد'، 'بوزخانا ' يا يخچال، چشمه 'ايشيق بولاغي'، تپه 'آنا قيزلي' و 'سفرداغي' از مکانهای گردشگری اين روستاي هشت هزار ساله بشمار می روند. آثار ثبت شده تاریخی امروزه در روستای چورس شش اثر ثبتی وجود دارد که در داخل و اطراف روستا پراکنده شده اند. این آثار شامل بنای مسجد قرمز چورس (دوره صفویه)، بنای یخچال ( دوره صفویه)، تپه و قلعه ملا جنید (قرون میانی اسلامی)، بنای حمام قدیمی (قاجاری) تپه بزرگ (اورارتو) و تپه آناقیزلی (دوره مفرغ قدیم و اورارتو) می باشند. در منابع تاریخی به وجود چند حمام، کاروانسرا، مسجد و دیگر بناهای عام المنفعه در روستا اشاره شده است که امروزه اثری از آنها وجود ندارد.

موقعیت جغرافیایی

این روستا در ۶ کیلومتری جنوب شرقی شهر قره ضیاالدین، در دامنه کوه صفرداغی وقره تپه و در ۴۶ کیلومتری شهر خوی قرار دارد. در جنوب آن روستای دل کندی، درسمت غرب و شمال غرب روستای قنات میرزاجلیل و خانقاه چورس، در جنوب غربی روستای چیرکندی، در شمال آن شهر قره‌ضیاءالدین و در سمت مشرق آن روستاهای بیگ درویش و اله وردی کندی قرار دارد.

جمعیت

این روستا در دهستان چورس قرار داشته و بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵ جمعیت آن ۲۳۶۷نفر (۶۳۶ خانوار) بوده‌است.

وجه تسمیه چورس

چورس در لغت‌نامه دهخدا

لغت‌نامه دهخدا دربارهٔ چورس این چنین می‌نویسد: چورس، نام قریه‌ای از قراء ماکو در مغرب نخجوان واقع در آذربایجان غربی که در زمان شاه عباس صفوی سلمان خان سورباشی دنبلی در آنجا حکومت داشت.

تاریخچه

بر اساس کاوش‌های به عمل آماده توسط گروهی از باستان شناسان ایرانی و اتریشی و آلمانی به مورخه پاییز سال ۹۵شمشی در تپه اناقیزلی چورس آثاری به قدمت هشت هزار سال یافته شده‌است؛ که به علت رسیدن فصل سرما کاوش تعطیل گردید.

همچنین برای کاوش و مطالعه بیشتر در تاریخ این منطقه، طرح دوازده سال کاوشگری از طرف اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری صادر گردیده‌است.

مناطق گردشگری چورس

قيرمیزی مسجيد

مسجد مرتضی قلی خان دنبلی معروف به قيرمیزی مسجید (به ترکی آذربایجانی:Qırmızı Məscid)در ضلع شمال شرقی روستا واقع شده‌است. بر اساس کتیبه‌ای که امروزهاز بین رفته و فقط محل آن باقی‌مانده‌است می‌توان تاریخ این بنا را دوران صفویه ذکر کرد. پلان این مسجد به فرم مربع است و شبستان مسجد چهار ستون سنگی تراش با سر ستون نقش ساده دارد و سقف مسجد به صورت طاق و گنبدی است.

• • مشخصات مسجد:

مسجد بنایی به طول و عرض ۱۹ * ۹۱ متر و با زیر بنایی به مساحت تقریبی ۳۶۰ متر مربع دارای چهار ستون سنگی در داخل مسجد که طاقها و گنبدهای مسجد بر روی این ستون‌ها استوار است تماماً سنگی و به صورت هشت بعدی و در بالای ستون‌ها چهار بعدی و بزرگتر است ارتفاع هر ستون ۲ متر و محیط ستون‌ها در پایین ۶۰/۲ و در بالای ستون ۳۳/۳ متر است ارتفاع سقف ازکف مسجد در محل قوس هر ستون و دیوار ۴ متر و در وسط گنبدها حدود ۶ متر است کنده کاری مختصری نیز که به ستون‌ها شکل یک گل را می‌دهد دیده می‌شود طاق مقرنس مسجد از آجر پخته ساخته شده و دیوارهای ضخیم آن از درون مسجد از سنگ به «قيرميزی مسجيد» ناشی از همین قرمز رنگ بودن تمام آجرها است.

خاچ قوشون

خاچ به معنی صلیب و قوشون نیز در معنی سپاه است. گفته می‌شود در این محل جنگ شدیدی میان مسلمانان و ارامنه درگرفته‌است.

بوزخانا

در قدیم از بوزخانا (یخچال یا سردابی) به عنوان محلی خنک در نگه‌داری یخ استفاده می‌شده‌است. این اثر در ضلع شرقی چورس، غرب قلعه کوچک و شمال شرقی «قئرمیزی مسجد» واقع است. فضای داخلی این بنا به شکل مربع به ابعاد ۱۰*۶/۵ متر است و دو نیم ستون در هر طرف، طاق را در بنا نگهداری می‌کنند. مصالح به کار رفته در این بنا سنگ‌های تراش خورده مالون و سنگ‌های کوچک و بزرگ آهکی با ملات آهک با دانه بندی درشت است. از سنگ معماری و مصالح به کار رفته در آن می‌توان گفت احتمالاً این بنا در دوره صفویه ساخته شده‌است.

بویوک قالا و چیچیک قالا (قلعه بزرگ وکوچک)

قلعه‌ای بنا بر اقوال قدیمی آب از بالای قلعهٔ بزرگ توسط لوله‌های سفالی به بالای قلعهٔ کوچک و اصلی می‌رسیده‌است.

نقش زیبای صلیب

سنگی است که نقش صلیبی روی آن حکاکی شده‌است.

ایشیق بولاغی

چشمه طبیعی که قسمتی از آب شرب روستاییان نیز از آن تأمین می‌شود. «بولاق» در ترکی آذربایجانی به معنی چشمه و ایشیق به معنی روشنایی است.

باغ زیبای مامال

این باغ دارای تعدادی درخت انجیر خودرو و وحشی است.

مکان‌های دیدنی از بین رفته

باغ مرحوم حاجی سلیمان

کودکان و جوانان آن زمان مزه و طعم آلوچه‌ها و چغاله بادام‌های او را فراموش نکرده‌اند و هنوز شعرهای چاقاله دزدی از باغ ایشان را به یاد دارند. این باغ اکنون به زمین بدون درخت تبدیل شده‌است.

باغ صفر(سئوَر ویا سَوَر) گورونمز

این باغ در مسیر جاده قدیمی چورس - خوی و در پشت تپه‌ای قرار داشت که کوه «صفرداغی(سئور داغی و یا سَوَر داغی)» از پشت آن ناپیدا بود.

• آغالیق باغی: عمارت خان در آن واقع بود. دو تا از طاق‌های عمارت خانی هنوز پابرجاست و بقیه عمارت فرو ریخته‌است. باغی به نام «دالی باغ» نیز وجود داشت که باغ دوم خان محسوب می‌گردید.

منابع

• کتاب: چایپاره در گذر تاریخ، نوشته: علیرضا باقری بسطامی.