پروتاکتینیم

پروتاکتینیم، ₉₁Pa
پروتاکتینیم
تلفظ	‎/ˌproʊtækˈtɪniəm/‎ (PROH-tak-TIN-ee-əm)
ظاهر	درخشان, نقره‌ای
جرم اتمی استاندارد (Ar، استاندارد)	۲۳۱٫۰۳۵۸۸(۱)
پروتاکتینیم در جدول تناوبی
	توریم ← پروتاکتینیم → اورانیوم
عدد اتمی (Z)	91
گروه	n/a
دوره	دوره 7
بلوک	بلوک-f
دسته	Actinide
آرایش الکترونی	[Rn] 5f2 6d1 7s2
لایه الکترونی	2, 8, 18, 32, 20, 9, 2
ویژگی‌های فیزیکی
فاز در STP	جامد
نقطه ذوب	1841 K (1568 °C, 2854 °F)
نقطه جوش	? 4300 K (? 4027 °C, ? 7280 °F)
چگالی (near r.t.)	15.37 g/cm3
حرارت همجوشی	12.34 kJ/mol
آنتالپی تبخیر	481 kJ/mol
ویژگی‌های اتمی
عدد اکسایش	+2, +3, +4, +5 (a weakly basic اکسید)
الکترونگاتیوی	مقیاس پائولینگ: 1.5
انرژی یونش	1st: 568 kJ/mol ;
شعاع اتمی	empirical: 163 pm
شعاع کووالانسی	pm 200
	خط طیف نوری پروتاکتینیم
دیگر ویژگی ها
ساختار بلوری	tetragonal [[پرونده:tetragonal\|frameless\|جایگزین=Tetragonal crystal structure for پروتاکتینیم\|ایستاده=0.23]]
رسانندگی گرمایی	47 W/(m·K)
رسانش الکتریکی	177 n Ω·m (at 0 °C)
رسانش مغناطیسی	پارامغناطیس
شماره ثبت سی‌ای‌اس	7440-13-3
ایزوتوپ‌های پروتاکتینیم
	نمایش; بحث; ویرایش; \| منابع

پروتاکتینیوم عنصر ۹۱ با معادل انگلیسی Protactinium و نماد: Pa است.

تاریخچه

این عنصر رادیو اکتیو به سال ۱۹۱۷ توسط هان و لیزه مایتنر و به‌طور جداگانه در سال ۱۹۱۸ توسط سادی و کرنستون کشف شد. این عنصر را سرچشمه آکتینیم می‌دانند که توسط نشر ذره آلفا تولید می‌شود. ابتدا به پیشنهاد اسفتن مایر و به افتخار مایتنر قرار بود نام آن «لیزونیوم» یا «لیزوتونیوم» نامیده شود.^[۴]

ریشه نام

پروتاکتینیم یعنی نخستین اکتینیم (نام یونانی protos به معنی اصلی، نخستین است)

خواص

جامد بلوری با جلای نقره‌ای، عنصری رادیواکتیو با عدد اتمی ۹۱ عضو سری اکتینید. جرم اتمی ۲۳۱٫۰۳۵۹ ظرفیت‌ها ۴ و ۵ دارای سیزده ایزوتوپ ناپایدار است که دوتای آن به‌طور طبیعی یافت می‌شوند. سخت و سفید است، نقطه ذوب نزدیک ۱۶۰۰ درجه. برای مقاصد تجاری بسیار کمیاب است. با هالوژنٰ‌ها ترکیب‌های مختلفی می‌دهد.

احتیاط

ماده رادیواکتیو به شدت سمی است.

طرز تهیه

پروتاکتینیم در همه کانی‌های اورانیوم یافت می‌شود. حدود ۳۴۰ میلی‌گرم از یک تن استخراج می‌شود. پروتاکتینیم ممکن است با تابش توریم-۲۳۰ ایجاد شود. تصفیه و جداسازی آن به کمک تبادلگر یونی و روش‌های استخراج حلال انجام می‌گیرد. ایزوتوپ طویل العمر آن پروتاکتینیم-۲۳۱ با تابش آلفا تباهی می‌باد و دارای نیم عمری در حدود ۳۳۰۰۰ سال است. پروتاکتینیم ممکن است به صورت فلویورید پروتاکتینیم دی پتاسیم یا اکسید پروتاکتینیم ته‌نشین شود. این فلز را می‌توان به کمک احیای PaF_۴ با باریم یا با گرما دادن PaF_۴ در خلأ تهیه کرد.

منابع

↑ Meija, J.; et al. (2016). "Atomic weights of the elements 2013 (IUPAC Technical Report)". شیمی محض و کاربردی(نشریه). 88 (3): 265–91. doi:10.1515/pac-2015-0305.
↑ Donohue, J. (1959). "On the crystal structure of protactinium metal". Acta Crystallographica. 12: 697. doi:10.1107/S0365110X59002031.
↑ Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds, in Handbook of Chemistry and Physics 81st edition, CRC press.
↑ کروپر، ویلیام (۱۳۸۹). فیزیک‌دانان بزرگ از گالیله تا هاوکینگ مجلد دوم. فاطمی. صص. ۴۰۴. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۳۱۸-۶۰۸-۱.

کتاب فرهنگ عناصر نوشته سید رضا آقاپور مقدم

[CIAAW2016-1] Meija, J.; et al. (2016). "Atomic weights of the elements 2013 (IUPAC Technical Report)". شیمی محض و کاربردی(نشریه). 88 (3): 265–91. doi:10.1515/pac-2015-0305.

[str-2] Donohue, J. (1959). "On the crystal structure of protactinium metal". Acta Crystallographica. 12: 697. doi:10.1107/S0365110X59002031.

[magnet-3] Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds, in Handbook of Chemistry and Physics 81st edition, CRC press.

[4] کروپر، ویلیام (۱۳۸۹). فیزیک‌دانان بزرگ از گالیله تا هاوکینگ مجلد دوم. فاطمی. صص. ۴۰۴. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۳۱۸-۶۰۸-۱.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]