پرش به محتوا

سلیم یکم

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
سلیم یکم
خادم الحرمین الشریفین
نگاره «سلطان سلیم خان» که توسط کنستانتین کاپیداغلی بین سال‌های ۱۷۸۹ و ۱۸۰۶ میلادی کشیده شده‌است.
نهمین سلطان امپراتوری عثمانی
سلطنت۲۴ آوریل ۱۵۱۲ – ۲۲ سپتامبر ۱۵۲۰
پیشینبایزید دوم
جانشینسلیمان یکم
نخستین خلیفه عثمانی (امیرالمؤمنین)
سلطنت۲۲ ژانویه ۱۵۱۷ – ۲۲ سپتامبر ۱۵۲۰
پیشینمتوکل سوم
(خلیفهٔ عباسی)
جانشینسلیمان یکم
شاهزادهٔ فرماندار طرابزون
سلطنت۱۴۸۷–۱۵۱۰[۱]
زاده۱۰ اکتبر ۱۴۷۰
آماسیه، امپراتوری عثمانی
درگذشته۲۲ سپتامبر ۱۵۲۰ (۴۹ سال)
چورلو، امپراتوری عثمانی
آرامگاه
مسجد یاوز سلیم، فاتح، استانبول، ترکیه کنونی
همسران
فرزند(ان)
بیشتر
نام کامل
سلطان سلیم شاه بن بایزید خان[۲]
دودمانعثمانی
پدربایزید دوم
مادرگلبهار خاتون
طغراسلیم یکم's signature
نگاره ای از سلیم یکم

سلطان سلیم یکم (به ترکی عثمانی: سلیم أول؛ ۱۰ اکتبر ۱۴۷۰ – ۲۲ سپتامبر ۱۵۲۰) ملقب به سلیم ثابت‌قدم یا سلیم سهمناک،[۳] سلطان امپراتوری عثمانی از سال ۱۵۱۲ تا ۱۵۲۰ بود.[۴] او سومین پسر بایزید دوم از همسرش گلبهار خاتون بود. سلیم پس از کشتن ولیعهد و برادر دیگرش، پدرش را به دنبال کودتایی از سلطنت خلع کرد و در سال ۱۵۱۲ به‌جای پدرش سلطان امپراتوری عثمانی شد و تا پایان سلطنت هشت ساله خود، وسعت قلمرو عثمانی را بسیار گسترش داد.[۵]

سلطنت او علی‌رغم اینکه تنها هشت سال طول کشید، به دلیل گسترش عظیم امپراتوری، به ویژه فتح قلمرو مملوکان بین سال‌های ۱۵۱۶ و ۱۵۱۷ بر کل سلطنت ممالیک مصر، سیطره یافت. در آستانه مرگ سلطان سلیم در سال ۱۵۲۰، امپراتوری عثمانی حدود ۳٫۴ میلیون کیلومتر مربع (۱٫۳ میلیون مایل مربع) وسعت داشت که در طول سلطنت سلیم هفتاد درصد رشد کرده بود.[۴]

دوران شاهزادگی

[ویرایش]

شاهزاده سلیم درسن ۱۱ سالگی به فرمان پدرش به ترابزون رفت و تا سال ۱۵۱۰ فرماندار ترابزون بود. او در سال ۱۴۹۳ میلادی با حفصه سلطان، دختر منیلی گیرای خان کریمه ازدواج کرد و در سال ۱۴۹۴ پسرشان شاهزاده سلیمان به دنیا آمد. سلیم در سال ۱۵۱۰ مادرش را از دست داد. سلیم برخلاف برادر بزرگترش که خویی نرم داشت و از جنگ دوری می‌جست؛ جنگ جو و شجاع بود به همین دلیل سپاه ینی‌چری به طرفداری از وی پرداختند و خواستار سلطنت سلیم شدند و او در سال ۱۵۱۱ علیه پدر و برادرش شورش کرد، او سرانجام در سال ۱۵۱۲ برادرش شاهزاده احمد را شکست داد سپس وارد استانبول شد و پدرش را از سلطنت خلع کرد و خود جانشین او شد، سلیم بعد از به حکومت رسیدن به جنگ با شاهزاده کورکود، برادر دیگر خود پرداخت و در سال ۱۵۱۳ او را شکست داد و پسر خود، شاهزاده سلیمان را به حکمرانی مانیسا منسوب کرد.

سلطنت

[ویرایش]

سلیم در آغاز حکومت خود قصد گسترش حکومت داشت، اما در ابتدا باید تشکیلات داخلی‌اش را سازماندهی می‌کرد به‌همین دلیل به تقویت ینی‌چری‌ها پرداخت سپس برای اینکه خطری از جانب اروپا او را تهدید نکند با دولت ونیز و مجارستان پیمان تجاری بست سپس به سمت امپراتوری صفوی لشکر کشی کرد و با شکست حکومت صفوی در جنگ چالدران توانست بخشی از سرزمین عراق و بخش کمابیش بزرگی از آذربایجان را به قلمرو خود اضافه کند سپس به سمت شام لشکر کشید و با تصرف شام در سال ۱۵۱۴ به‌سمت مصر روانه شد و در سال ۱۵۱۷ طی جنگ عثمانی و مملوکان (۱۵۱۶–۱۵۱۷)، مصر را نیز تصرف کرد و به حکومت سلطنت ممالیک پایان داد. سلطان سلیم با پایان دادن به تصرفاتش، خود را حاکم مطلق جهان اسلام می‌دانست و اولین سلطان امپراتوری عثمانی بود که خود را «خلیفه مسلمین» خواند.

توجه به فرهنگ و ادب

[ویرایش]
نگاره‌ای از سلطان سلیم شاه

سلطان سلیم شاه عثمانی دوستدار زبان و ادبیات فارسی بود. انتقال خیل عظیمی از هنرمندان و شاعران و ادیبان و صنعتگران ایرانی از تبریز به استانبول جزو جلوه‌های همین علاقه بوده است؛ او با این کار جریان‌های فرهنگی و هنری ایرانی پرشماری در عثمانی پایه‌گذاری کرد.[۶] برخورد بدون خشونت سلطان سلیم با مردم تبریز نیز حاکی از احترام و علاقۀ وافر او به ایران و مردم آن بوده است.[۷] سلیم به تاریخ ایران بسیار علاقه‌مند بود و مطالعات زیادی در آثار و منابع تاریخی و ادبی فارسی داشت.[۸][۹] سلیم پادشاهی شاعر، عارف، عالم و فیلسوف بود. [۱۰] زبان ادبی و شعری او فارسی با تخلص «سلیم» و «سلیمی» است و به‌عنوان شاعری توانا جزو فارسی‌سرایان زبردست و برجسته به شمار می‌رود.[۱۱][۱۲][۱۳][۱۴] دیوان اشعار فارسی سلطان سلیم شاه عثمانی به تصحیح عبدالحسین اسماعیل‌نسب، در سال ۱۳۸۶ توسط انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی در تهران منتشر شد.

عنوان شاخص شاه

[ویرایش]

سلیم همانند چند پادشاه دیگر از دودمان عثمانی رسماً‌ با عنوان «شاه» نیز شناخته می‌شد. عنوان شاخص شاه در سجع مسکوکات سلطان سلیم و متن مکاتبات او واضح است.[۱۵] فقیه ایرانی علامه فضل‌الله‌بن روزبهان خُنجی نیز در دو قصیدۀ جداگانۀ ترکی و فارسی او را «شاه» خطاب کرده است.[۱۶] شاه‌اسماعیل صفوی نیز در نامه‌ای به سلطان سلیم او را با عنوان «شاه» خطاب کرده است. [۱۷]

نمونه‌ای از سکه‌های سلیم اول با عنوان سلطان سلیم شاه
سکۀ دیگری از سلیم اول با عنوان سلطان سلیم شاه
دیگر سکۀ مزین به عنوان سلطان سلیم شاه
یک سکۀ طلایی از سلطان سلیمان شاه عثمانی. در این سکه عنوان شاه برای سلیمان و پدرش سلیم اول دو بار آمده است: سلطان سلیمان شاه بن سلطان سلیم شاه

جنگ با صفویان

[ویرایش]

سلطان سلیم که شیعیان را مشرک می‌دانست و خود را نیز خلیفه همه مسلمانان جهان می‌خواند، به قصد از میان برداشتن حکومت شیعی صفویه با لشکری عظیم به قلمرو صفویان لشکرکشی کرد. شاه اسماعیل یکم به قصد دفع حمله عثمانیان که پس از فتح دیاربکر مستقیم راه تبریز را در پیش گرفته بودند، با گردآوردن نزدیک ۴۰ هزار سرباز در برابر ۱۰۰ هزار سپاه عثمانی به غرب لشکر کشید و به رغم کمبود نیرو و استفاده سپاه مهاجم از توپخانه، در نبرد چالدران (۸۹۳ ه‍.ق) دلیرانه جنگید ولی سپاه صفویان شکست خورد و از بین رفت. کشته‌شدگان سپاه صفویان که ۲۷ هزار تن تخمین زده شده‌اند در شهر اردبیل در کنار آرامگاه شیخ صفی‌الدین به خاک سپرده شدند. ترکان عثمانی در این جنگ بخش نسبتاً بزرگی از آذربایجان را به قلمرو خود افزودند. اضافه شدن بخش‌هایی از آذربایجان توسط عثمانی تا زمان شاه عباس اول ادامه داشت.[۱۸]

سلطان سلیم در اشعار خود به شکست صفویان و ممالیک اشاره دارد و می‌گوید:

لشکر از تخت ستانبول سوی ایران ساختمسرخ سر را غرقه خون ملامت ساختم
شد غلام همتم از جان و دل والی مصرتا لوای خسروی بر نه فلک افراختم[۱۹]

خانواده

[ویرایش]

همسران

  • حفصه سلطان، (۱۴۷۷ بوسفر – ۱۹ مارس ۱۵۳۴ استانبول، در مقبره حفصه سلطان در مسجد سلطان سلیم دفن شد)
  • عایشه خاتون، (۱۵۷۶ کریمه – ۱۵۳۹ استانبول، در مسجد سلطان سلیم دفن شد) دختر منکلی گیرای خان کریمه بود.

پسران

دختران

  • گوهرخان سلطان، (در مقبره سلیم یکم در مسجد یاوز سلیم دفن شد) درسال ۱۵۰۹ با سلطانزاده اسفندیار‌اوغلو محمد پاشا ازدواج کرد.
  • حفصه سلطان، (۱۴۹۴ ترابزون – ۱۰ ژوئیه ۱۵۳۸ استانبول، در مقبره سلیم یکم در مسجد یاوز سلیم دفن شد) در سال ۱۵۰۹ با اسکندر پاشا و در سال ۱۵۲۲ با بوشناک مصطفی پاشا ازدواج کرد.
  • خدیجه سلطان، (۱۵۰۰ ترابزون – ۱۵۵۷ استانبول، در مقبره سلیم یکم در مسجد یاوز سلیم دفن شد) در سال ۱۵۱۷ با چوبان مصطفی پاشا ازدواج کرد.
  • بیخان سلطان، (۱۵۰۴ ترابزون – ۱۵۵۹ استانبول، در مسجد یاوز سلطان سلیم دفن شد) در سال ۱۵۲۱ با فرهاد پاشا و در سال ۱۵۲۶ با محمد پاشا ازدواج کرد.
  • شاه سلطان، (۱۵۰۸ ترابزون – ۱۵۷۲ استانبول، در مسجد یاوز سلطان سلیم دفن شد) در سال ۱۵۲۳ با لطفی پاشا و در سال ۱۵۵۱ با شیخ مرکز افندی ازدواج کرد.
  • فاطمه سلطان، (۱۵۱۲ استانبول – ۱۵۷۰ استانبول، در مقبره قره احمد پاشا دفن شد) در سال ۱۵۲۸ با مصطفی پاشا و در سال ۱۵۳۲ با قره احمد پاشا ازدواج کرد.

نگارخانه

[ویرایش]

پانویس

[ویرایش]
  1. ↑ Hanefi Bostan, XV–XVI. Asırlarda Trabzon Sancağında Sosyal ve İktisadi Hayat, p. 67
  2. ↑ Ölçer, Cüneyt (1989). "Ottoman coinage during the reign of Yavuz Sultan Selim I, son of Bayezıd II".
  3. ↑ Mansel, Philip (2011). Constantinople: City of the World's Desire, 1453–1924. John Murray Press. p. PT42. ISBN 978-1-84854-647-9.
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ Ágoston, Gábor (2009). "Selim I". In Ágoston, Gábor; Bruce Masters (eds.). Encyclopedia of the Ottoman Empire. Facts On File. pp. 511–513. ISBN 978-0-8160-6259-1.
  5. ↑ Ölçer, Cüneyt (1989). "Ottoman coinage during the reign of Yavuz Sultan Selim I, son of Bayezıd II".
  6. ↑ ریاحی، محمدامین (۱۳۶۹). زبان و ادب فارسی در قلمرو عثمانی. تهران: پاژنگ. ص. ۱۸۰-۱۸۱.
  7. ↑ مجیرشیبانی، نظام‌الدین (۱۳۴۶). تشکیل شاهنشاهی صفویه. تهران: دانشگاه تهران. ص. ۲۰۷.
  8. ↑ پورگشتال، هامر (۱۳۴۶). تاریخ امپراتوری عثمانی، ترجمۀ میرزا زکی علی‌آبادی. ج. ۲. تهران: زرین. ص. ۸۱۲-۸۱۳.
  9. ↑ پارسادوست، منوچهر (۱۳۷۵). شاه اسماعیل اول. تهران: شرکت سهامی انتشار. ص. ۵۶۱.
  10. ↑ اوزون‌چارشی‌لی، اسماعیل‌حقی (۱۳۷۵). تاریخ عثمانی. ج. ۲. تهران: شرکت سهامی انتشار. ص. ۳۲۶.
  11. ↑ ریاحی، محمدامین (۱۳۶۹). زبان و ادب فارسی در قلمرو عثمانی. تهران: پاژنگ. ص. ۱۸۰-۱۸۱.
  12. ↑ پارسادوست، منوچهر (۱۳۷۵). شاه اسماعیل اول. تهران: شرکت سهامی انتشار. ص. ۵۵۹.
  13. ↑ صفا، ذبیح‌الله (۱۳۶۹). تاریخ ادبیات در ایران. ج. ۵، ۱. تهران: فردوس. ص. ۵۰۷-۵۰۸.
  14. ↑ اوزون‌چارشی‌لی، اسماعیل‌حقی (۱۳۷۵). تاریخ عثمانی. ج. ۲. تهران: شرکت سهامی انتشار. ص. ۳۲۷-۳۲۶.
  15. ↑ نوائی، عبدالحسین (۱۳۶۸). شاه اسماعیل صفوی: اسناد و مکاتبات تاریخی همراه با یادداشت‌های تفصیلی. تهران: ارغوان. ص. ۱۴۳، ۱۵۷، ۱۶۷.
  16. ↑ نوائی، عبدالحسین (۱۳۶۸). شاه اسماعیل صفوی: اسناد و مکاتبات تاریخی همراه با یادداشت‌های تفصیلی. تهران: ارغوان. ص. ۲۰۳, ۲۰۴, ۲۰۷, ۲۰۸.
  17. ↑ نوائی، عبدالحسین (۱۳۶۸). شاه اسماعیل صفوی: اسناد و مکاتبات تاریخی همراه با یادداشت‌های تفصیلی. تهران: ارغوان. ص. ۲۳۳.
  18. ↑ سیوری، ایران عصر صفوی، 47.
  19. ↑ "آرشیو اسناد خطی دانشگاه استانبول". دانشگاه استانبول (به ترکی استانبولی).

منابع

[ویرایش]

پیوند به بیرون

[ویرایش]
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به سلیم یکم در ویکی‌گفتاورد موجود است.
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ سلیم یکم موجود است.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=سلیم_یکم&oldid=40680557»