خانات شکی
خانات شَکی Şəki xanlığı Shaki Khanate | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ۱۷۴۳–۱۸۱۹ | |||||||||
 پرچم | |||||||||
| پایتخت | شکی | ||||||||
| زبان(های) رایج | زبان فارسی (رسمی),[۱] زبان ترکی آذربایجانی | ||||||||
| حکومت | ارباب‌رعیتی | ||||||||
| خان | |||||||||
| تاریخ | |||||||||
• تأسیس | ۱۷۴۳ | ||||||||
• ادغام در امپراتوری روسیه | ۱۸۱۹ | ||||||||
| |||||||||
خانات شکی یکی از خانات قفقاز بود که در دورهٔ افشاریان در بخش شمالی ایران افشاری واقع در سرزمین جمهوری آذربایجان امروزی تاسیس شد و بین سال‌های ۱۷۴۳ و ۱۸۱۹ میلادی وجود داشت و سر انجام در تاریخ ۲۴ اکتبر ۱۸۱۳ بر پایهٔ معاهده گلستان از خاک ایران جدا شد و در امپراتوری روسیهٔ تزاری ادغام شد. شهر شکی پایتخت این خانات بود.[۲]
تاریخچه
[ویرایش]این خانات در سال ۱۷۴۳ در نتیجه شورشی که به وسیله حاجی چلبی خان بر ضد صفویان رهبری می‌شد به وجود آمد.[۳] این خانات یکی از قویترین و مهمترین حکومت‌های فئودالی در قفقاز به‌شمار می‌رفت. پایتخت این خانات شهر شکی که در آن زمان پرجمعیت‌ترین شهر منطقه بود در سیل سال ۱۷۷۲ میلادی از بین رفت، پس از آن رشد جمعیت در مناطق اطراف شهر متمرکز شد.[۴] از اواخر قرن هجدهم میلادی خان‌های شکی به علت افزایش درگیری‌ها با قاجارها به دنبال دریافت کمک نظامی از روسیه بودند. آقا محمدخان قاجار در جریان لشکرکشی به قفقاز و تصرف گرجستان، تمام مناطقی که قبلاً تحت حکومت صفویان و افشاریان بود از جمله شکی را دوباره تحت کنترل خود درآورد. مصطفی سلیم خان در سال ۱۸۰۵ برپایه یک پیمان با الکساندر یکم تزار روسیه، خانات شکی را به تحت‌الحمایگی روسیه درآورد که بعدها پس شکست ایران در جنگ با روسیه برپایه پیمان گلستان بین ایران و روسیه مورد پذیرش قرار گرفت.[۴] خانات شکی در سال ۱۸۱۹ به صورت رسمی منحل اعلام شد و به عنوان یک استان روسیه به تابعیت دولت نظامی روسیه درآمد. پس از ایجاد جمهوری دمکراتیک آذربایجان در ماه مه ۱۹۱۸، شکی جزئی از استان گنجه شد و با برقرار شدن حکومت کمونیستی شوروی در قفقاز به جمهوری سوسیالیستی آذربایجان شوروی ملحق شد.[۴][۵]
تقسیمات و اقتصاد
[ویرایش]این خانات به هشت شهرستان تقسیم می‌شد که به وسیلهٔ نمایندگان خان اداره می‌شدند. کشاورزی مهمترین منبع درآمد و اقتصادی این خانات محسوب می‌شد. همچنین این خانات برای نوغان داری و تولید ابریشم نیز شناخته شده بود که هنوز هم در آنجا رواج دارد.[۳]
حاکمان
[ویرایش]- ۱۷۴۳–۱۷۵۵ حاجی چلبی خان
- ۱۷۵۵–۱۷۵۹ آقاکیشی بیگ
- ۱۷۵۹–۱۷۸۰ محمدحسین خان
- ۱۷۸۰–۱۷۸۳ عبدالقدیر خان
- ۱۷۸۳–۱۷۹۵ محمدحسن خان (بار نخست)
- ۱۷۹۵–۱۷۹۷ سلیم خان (بار نخست)
- ۱۷۹۷–۱۸۰۲ محمدحسن خان (بار دوم)
- ۱۸۰۲–۱۸۰۶ سلیم خان (بار دوم)
- ۱۸۰۶–۱۸۱۴ جعفرگولو خان دنبلی
- ۱۸۱۴–۱۸۱۹ اسماعیل خان دنبلی
جستارهای وابسته
[ویرایش]منابع
[ویرایش]- ↑ Swietochowski, Tadeusz (2004). Russian Azerbaijan, 1905-1920: The Shaping of a National Identity in a Muslim Community. Cambridge: Cambridge University Press. p. 12. ISBN 978-0-521-52245-8.
(...) and Persian continued to be the official language of the judiciary and the local administration [even after the abolishment of the khanates].
- ↑ Swietochowski, Tadeusz (2004). Russian Azerbaijan, 1905-1920: The Shaping of a National Identity in a Muslim Community. United Kingdom: Cambridge University Press. p. 4. ISBN 0-521-52245-5. Retrieved 2011-01-25.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ "Большая советская энциклопедия. Шекинское ханство" [Great Soviet Encyclopedia. Shaki Khanate]. Archived from the original on 19 October 2013. Retrieved 2011-01-25.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ "Şəki Şəhərinin Tarixi" [History of Shaki (Executive Power)]. Archived from the original on 17 August 2017. Retrieved 2011-01-25.
- ↑ McLachlan, Keith Stanley (1994). The Boundaries of Modern Iran. UCL Press. p. 28. ISBN 978-1-85728-125-5.
پیوند به بیرون
[ویرایش]
