برهان قاطع
 | |
| ویراستار(ها) | محمد معین |
|---|---|
| نویسنده(ها) | محمدحسین بن خلف تبریزی |
| طراح جلد | داشت نوید |
| کشور | ایران |
| زبان | فارسی |
| موضوع(ها) | واژه‌نامه |
| گونه(های) ادبی | فرهنگ‌نویسی |
| ناشر | مؤسسهٔ انتشارات امیرکبیر |
تاریخ نشر | ۱۳۳۵ (چاپ اول)، ۱۳۹۱ (چاپ هفتم) |
| گونه رسانه | کتاب |
| شابک | شابک ۹۷۸-۹۶۴-۰۰-۱۴۷۸-۳ (شابک دورهٔ پنج‌جلدی) |
برهان قاطع یک واژه‌نامهٔ زبان فارسی است که در سال ۱۰۳۰ هـ. ش[۱] به دست محمدحسین بن خلف تبریزی (متخلص به برهان) در حیدرآباد، هندوستان به نام سلطان عبدالله قطب‌شاه، پادشاه شیعی‌مذهبِ دکن، نوشته شده‌است.
سعی او بر آن بوده‌است تا فرهنگش نسبت به فرهنگ‌های پیشین جامع‌تر باشد. غلامحسین مصاحب می‌گوید این کتاب در حدود ۱۹٬۴۱۷ واژه و کنایه و اصطلاح و استعارهٔ مستعمل در فارسی را دربردارد.
تاریخچهٔ چاپ
[ویرایش]این فرهنگ بار اول در ۱۸۱۸ در کلکته و سپس در کلکته و بمبئی و لکهنو و تهران مکرراً به چاپ رسیده‌است. در این راستا، علی اصغر حکمت بنابر چاپ کلکته تعداد لغت‌هایش را ۲۰٬۲۱۱ کلمه ذکر کرده‌است؛ و جالب آن‌که می‌گوید زبان‌ها و لهجه‌های مختلف ایرانی و غیرایرانی در داخل این فرهنگ نقل شده‌است، (مانند مصری، عبری، سریانی، ترکی، هندی، یونانی، رومی، ارمنی، پهلوی و…).[۲]
مؤلف در مقدمه می‌گوید که می‌خواست «جمیع فوائد فرهنگ جهانگیری، مجمع الفرس، سرمه سلیمانی، صحاح الادویه (حسین انصاری) را که هریک حاوی چندین کتاب لغات‌اند، به‌طریق ایجاز بنویسد.»
نقد
[ویرایش]مؤلف، واژه‌های دساتیر را، که مجعول و ساختگی است، وارد فرهنگ کرده‌است که این امر تا حدّی از ارزش فرهنگ می‌کاهد؛ بااین‌حال، دکتر محمد معین با تصحیح انتقادی و با توضیحات سودمندش، این اثر را مفید و قابل استفاده نمود.[۳]
جستارهای وابسته
[ویرایش]پانویس
[ویرایش]- ↑ ۱۰۶۲ هـ. ق و ۱۶۵۱ م
- ↑ معرفی برهان قاطع | کتاب نیوز
- ↑ سایت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی لغات زند و پازند (هزوارش) در برهان قاطع
منابع
[ویرایش]- برهان قاطع|سایت خانهٔ کتاب بایگانی‌شده در ۲۹ ژوئیه ۲۰۱۴ توسط Wayback Machine
- حواشی برهان قاطع، تنها منبع ریشه‌یابی واژگان فارسی است|سایت خبرگزاری کتاب ایران
- دلایل اهمیت برهان قاطع در میان لغتنامه‌های فارسی|سایت خبرگزاری کتاب ایران
- معرفی برهان قاطع|سایت آفتاب
پیوند به بیرون
[ویرایش]- تأملی در برخی ترکیب‌های برهان قاطع |سایت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
- واژه‌هایی چند از برهان قاطع|سایت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
- سیصدمین سال تألیف کتاب برهان قاطع |سایت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
- برهان قاطع!|سایت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
- چند لغت با حروف قاف در برهان قاطع|سایت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی[پیوند مرده]
| قبل از سال ۱۰۰۰ قمری |
|  |
|---|---|---|
| ۱۰۰۱ تا ۱۲۰۰ قمری |
| |
| ۱۲۰۰ قمری به‌بعد |
| |
| معاصر |
| |
| سایر | ||