امیل بنونیست

امیل بنونیست (به فرانسوی: Émile Benveniste) (زادهٔ ۱۹۰۲ در حلب - درگذشتهٔ ۱۹۷۶) خاورشناس، زبان‌شناس و ایران‌شناس فرانسوی بود. او شاگرد آنتوان مِیّه بود. نام‌آوری او بیشتر از برای کار بر روی زبان‌های هندواروپایی بود.

او کتاب دستور زبان فارسی میانه را بازنگری کرد و در ۱۹۳۱ به چاپ رساند. وی در ۱۹۳۷ جانشین مِیّه در کولِژ دو فرانس گردید. آثار او دربرگیرندهٔ ۱۸ کتاب و ۵۹۱ مقاله بود.

بیشتر پژوهش‌های بنونیست دربارهٔ اثرهای به‌جامانده از پارسی میانه، دستور زبان اوستایی، بررسی واژه‌ها و اصطلاحات پارسی باستان و اوستایی، پژوهش‌های ریشه‌شناسانه دربارهٔ زبان‌های ایرانی، زرتشتی‌گری، مانوی‌گری، زروان‌باوری، جامعه‌شناسی و نظام طبقاتی ایران باستان، پزشکی در ایران باستان، وام‌واژههای ایرانی در زبان ارمنی، متن‌های سغدی و موضوعاتی از این دست است.

آثار بنونیست

مهمترین نوشته‌های او درباره‌ی زبان‌های ایرانی (شامل زبان‌های ایرانی باستان و میانه و نیز زبان‌ها و گویش‌های ایرانی نو) و مسائل مختلف ایرانشناسی عبارت است از:

طرح دستور زبان سُغدی (۱۳۰۸ ش /۱۹۲۹) با همکاری گوتیو؛

دین ایرانی بر پایه متن‌های یونانی (۱۳۱۳ ش /۱۹۲۹، به فارسی ترجمه شده است)؛

ورتره و ورثرغنه (۱۳۱۳ ش /۱۹۳۴) که پژوهشی است درباره‌ی اسطوره‌شناسی هندوایرانی، با همکاری رنو؛

مصادر اوستایی (۱۳۱۴ ش /۱۹۳۵)؛

مُغها در ایران باستان (۱۳۱۷ ش / ۱۹۳۸)؛

متون سغدی (۱۳۱۹ش /۱۹۴۰)؛

پژوهش‌هایی درباره‌ی زبان آسی (۱۳۳۸ش / ۱۹۵۹)؛

عناوین و اسامی خاص در زبان‌های ایرانی باستان (۱۳۴۵ ش / ۱۹۶۶).

موضوع بیشتر مقالات بنونیست، جنبه‌های گوناگون فرهنگ، تمدّن، ادیان و زبانهای ایرانی و دربردارنده‌ی پژوهش‌هایی است درباره‌ی آثار بازمانده‌ی فارسی میانه، وزن اشعار پهلوی، مباحث دستورزبان اوستایی، بررسی اصطلاحات و واژگان فارسی باستان و اوستایی، پژوهش‌های ریشه‌شناختی در زبان‌های گوناگون ایرانی، پژوهش درباره‌ی ادیان ایرانی (زردشتی، مانوی، زروانی)، مسائل جامعه‌شناسی و طبقات اجتماعی در ایران باستان، پزشکی در ایران باستان، واژگان و اصطلاحات ایرانی در زبان ارمنی، پژوهش پیرامون متون سغدی، واجشناسی زبان‌های ایرانی باستان و جز این‌ها.

برخی از آثار مهم بنونیست درباره‌ی واژه‌شناسی هندواروپایی عبارت است از:

مبانی ساخت‌نام‌ها در زبان‌های هندواروپایی (۱۳۱۴ ش/۱۹۳۵)؛

اسم عامل و اسم مصدر در زبان‌های هندواروپایی (۱۳۲۷ ش/۱۹۴۸)؛

زبان هیتی و زبان‌های هندواروپایی (۱۳۴۱ ش/۱۹۶۲)؛

واژگان نهادهای هندواروپایی (۱۳۴۸ ش /۱۹۶۹).

آثار بنونیست از لحاظ پژوهشراه (روش تحقیق)، عرضه‌ی مطالب دست‌اول، استنتاجات منطقی، پرهیز از پرگویی، اطناب و فضل‌نمایی و مشکل‌نویسی، آنچنان پژوهشگرانه و شیوا نوشته شده که اغلب آن‌ها امروزه به‌صورت مراجع برجسته و معتبر درآمده‌اند.

منابع

• روزنامهٔ اطلاعات، شمارهٔ ۲۳۶۵۷، تاریخ ۱۳۸۵/۰۳/۳۱، ص۶

Wikipedia contributors, "Émile Benveniste," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Émile_Benveniste&oldid=275585563 (accessed May 1, 2009).