آل زبیر

آل زبیر یا خاندان زبیر به فرزندان زبیر بن عوام بن خویلد، پسرعمه و صحابی محمد، پیامبر اسلام و برادرزادهٔ خدیجه، همسر محمد گفته می‌شود. این خاندان، از خانواده‌های مشهور در تاریخ اسلام هستند. آنان برای رسیدن به خلافت فعالیت خود را آغاز کردند و در این راستا به نشر احادیث هم مشغول شدند. بیشتر این روایات درجهت پررنگ کردن و مؤثر نشان‌دادن فعالیت آنان در تاریخ صدر اسلام است. این فعالیت‌ها سبب اختصاص جایگاهی ویژه برای آنان تا سدهٔ نهم هجری شد و آثار فرهنگی‌شان در همهٔ سرزمین‌های اسلامی گسترش یافت. واقدی نخستین کسی است که از فرزندان زبیر با عنوان «خاندان زبیر» نام می‌برد. به‌گزارش ابن سعد شمار فرزندان زبیر بیست فرزند است. اما بررسی منابع تاریخی تعداد بیست و دو فرزند را به‌دست می‌دهد. عبدالله، عاصم، عروه، منذر، مهاجر، خدیجه کبری، ام حسن و عایشه از اسماء بنت ابوبکر؛ خالد، عمرو یا عمر، حبیبه، سوده و هند از امه بنت خالد؛ مصعب، حمزه، رمله از رباب بن انیف؛ عبیده و جعفر از ام جعفر بنت مرثد بن عمرو؛ زینب از ام کلثوم بنت عقبه بن ابی‌معیط؛ خدیجه صغری از حلال بنت قیس؛ عبیدالله که مادرش مشخص نیست و محمد.

روابط با امویان، هاشمیان و عباسیان

آل زبیر در خلأ قدرت که در پی سقوط حکومت آل سفیان و جنگ قدرتی که مابین امویان پیش آمده بود استفاده کرده و قیام خود را علیه امویان آغاز نمودند و در مدت زمانی ۱۵ ساله علیه آل اموی جنگیدند. خوارج نیز به عنوان یکی از گروه‌های مخالف با امویان در جهت مبارز با بنی امیه، برای اتحاد با زبیریان پیش قدم شدند.

منابع

• غضنفری، محمدرضا؛ ناجی، محمدرضا (۱۳۹۵). «زبیریان (آل زبیر)». در حداد عادل، غلامعلی. دانشنامه جهان اسلام. ج. ۲۱. تهران: بنیاد دایرةالمعارف اسلامی. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۴۴۷۰۲۲-۳.
• فلاح‌زاده، احمد (پاییز و زمستان ۱۳۸۹). «جایگاه و نقش آل زبیر در تاریخ اسلام». تاریخ اسلام. قم (۴۳–۴۴): ۱۲۱–۱۷۲.