روی (به انگلیسی: Zinc) عنصری است، شیمیایی با علامت اختصاری Zn که دارای عدد اتمی ۳۰ است. روی فلزی است، به رنگ سفید متمایل به آبی که بر اثر رطوبت هوا تیره رنگ می‌شود و در حین احتراق رنگ سبز براقی تولید می‌کند. روی بعد از آهن، آلومینیوم و مس چهارمین فلز مورد استفاده در دنیا می‌باشد. از موارد استفاده روی می‌توان آلیاژهای مختلف از جمله برنج و فولاد گالوانیزه را نام برد.

روی، 30Zn
روی
ظاهرنقره-gray
جرم اتمی استاندارد (Ar، استاندارد)۶۵٫۳۸(۲)[۱]
روی در جدول تناوبی
Element 1: هیدروژن (H), Other non-metal
Element 2: هلیوم (He), Noble gas
Element 3: لیتیم (Li), Alkali metal
Element 4: برلیم (Be), Alkaline earth metal
Element 5: بور (B), Metalloid
Element 6: کربن (C), Other non-metal
Element 7: نیتروژن (N), Halogen
Element 8: اکسیژن (O), Halogen
Element 9: فلوئور (F), Halogen
Element 10: نئون (Ne), Noble gas
Element 11: سدیم (Na), Alkali metal
Element 12: منیزیم (Mg), Alkaline earth metal
Element 13: آلومینیم (Al), Other metal
Element 14: سیلسیم (Si), Metalloid
Element 15: فسفر (P), Other non-metal
Element 16: گوگرد (S), Other non-metal
Element 17: کلر (Cl), Halogen
Element 18: آرگون (Ar), Noble gas
Element 19: پتاسیم (K), Alkali metal
Element 20: کلسیم (Ca), Alkaline earth metal
Element 21: اسکاندیم (Sc), Transition metal
Element 22: تیتانیم (Ti), Transition metal
Element 23: وانادیم (V), Transition metal
Element 24: کروم (Cr), Transition metal
Element 25: منگنز (Mn), Transition metal
Element 26: آهن (Fe), Transition metal
Element 27: کبالت (Co), Transition metal
Element 28: نیکل (Ni), Transition metal
Element 29: مس (Cu), Transition metal
Element 30: روی (Zn), Other metal
Element 31: گالیم (Ga), Other metal
Element 32: ژرمانیم (Ge), Metalloid
Element 33: آرسنیک (As), Metalloid
Element 34: سلنیم (Se), Other non-metal
Element 35: برم (Br), Halogen
Element 36: کریپتون (Kr), Noble gas
Element 37: روبیدیم (Rb), Alkali metal
Element 38: استرانسیم (Sr), Alkaline earth metal
Element 39: ایتریم (Y), Transition metal
Element 40: زیرکونیم (Zr), Transition metal
Element 41: نیوبیم (Nb), Transition metal
Element 42: مولیبدن (Mo), Transition metal
Element 43: تکنسیم (Tc), Transition metal
Element 44: روتنیم (Ru), Transition metal
Element 45: رودیم (Rh), Transition metal
Element 46: پالادیم (Pd), Transition metal
Element 47: نقره (Ag), Transition metal
Element 48: کادمیم (Cd), Other metal
Element 49: ایندیم (In), Other metal
Element 50: قلع (Sn), Other metal
Element 51: آنتیموان (Sb), Metalloid
Element 52: تلوریم (Te), Metalloid
Element 53: ید (I), Halogen
Element 54: زنون (Xe), Noble gas
Element 55: سزیم (Cs), Alkali metal
Element 56: باریم (Ba), Alkaline earth metal
Element 57: لانتان (La), Lanthanoid
Element 58: سریم (Ce), Lanthanoid
Element 59: پرازئودیمیم (Pr), Lanthanoid
Element 60: نئودیمیم (Nd), Lanthanoid
Element 61: پرومتیم (Pm), Lanthanoid
Element 62: ساماریم (Sm), Lanthanoid
Element 63: اروپیم (Eu), Lanthanoid
Element 64: گادولینیم (Gd), Lanthanoid
Element 65: تربیم (Tb), Lanthanoid
Element 66: دیسپروزیم (Dy), Lanthanoid
Element 67: هولمیم (Ho), Lanthanoid
Element 68: اربیم (Er), Lanthanoid
Element 69: تولیم (Tm), Lanthanoid
Element 70: ایتربیم (Yb), Lanthanoid
Element 71: لوتتیم (Lu), Lanthanoid
Element 72: هافنیم (Hf), Transition metal
Element 73: تانتال (Ta), Transition metal
Element 74: تنگستن (W), Transition metal
Element 75: رنیم (Re), Transition metal
Element 76: اوسمیم (Os), Transition metal
Element 77: ایریدیم (Ir), Transition metal
Element 78: پلاتین (Pt), Transition metal
Element 79: طلا (Au), Transition metal
Element 80: جیوه (Hg), Other metal
Element 81: تالیم (Tl), Other metal
Element 82: سرب (Pb), Other metal
Element 83: بیسموت (Bi), Other metal
Element 84: پولونیم (Po), Other metal
Element 85: آستاتین (At), Metalloid
Element 86: رادون (Rn), Noble gas
Element 87: فرانسیم (Fr), Alkali metal
Element 88: رادیم (Ra), Alkaline earth metal
Element 89: آکتینیم (Ac), Actinoid
Element 90: توریم (Th), Actinoid
Element 91: پروتاکتینیم (Pa), Actinoid
Element 92: اورانیم (U), Actinoid
Element 93: نپتونیم (Np), Actinoid
Element 94: پلوتونیم (Pu), Actinoid
Element 95: امریسیم (Am), Actinoid
Element 96: کوریم (Cm), Actinoid
Element 97: برکلیم (Bk), Actinoid
Element 98: کالیفرنیم (Cf), Actinoid
Element 99: اینشتینیم (Es), Actinoid
Element 100: فرمیم (Fm), Actinoid
Element 101: مندلیفیم (Md), Actinoid
Element 102: نوبلیم (No), Actinoid
Element 103: لارنسیم (Lr), Actinoid
Element 104: رادرفوردیم (Rf), Transition metal
Element 105: دوبنیم (Db), Transition metal
Element 106: سیبورگیم (Sg), Transition metal
Element 107: بوهریم (Bh), Transition metal
Element 108: هاسیم (Hs), Transition metal
Element 109: مایتنریم (Mt)
Element 110: دارمشتادیم (Ds)
Element 111: رونتگنیم (Rg)
Element 112: کوپرنیسیم (Cn), Other metal
Element 113: نیهونیم (Nh)
Element 114: فلروویم (Fl)
Element 115: مسکوویم (Mc)
Element 116: لیورموریم (Lv)
Element 117: تنسین (Ts)
Element 118: اوگانسون (Og)
-

Zn

Cd
مسرویگالیم
عدد اتمی (Z)30
گروهگروه ۱۲
دورهدوره 4
بلوکبلوک-d
دسته Post-transition metal
آرایش الکترونی[Ar] 3d10 4s2
2, 8, 18, 2
ویژگی‌های فیزیکی
فاز در STPجامد
نقطه ذوب692.68 K ​(419.53 °C, ​787.15 °F)
نقطه جوش1180 K ​(907 °C, ​1665 °F)
چگالی (near r.t.)7.14 g/cm3
در حالت مایع (at m.p.)6.57 g/cm3
حرارت همجوشی7.32 kJ/mol
آنتالپی تبخیر 123.6 kJ/mol
ظرفیت حرارتی مولی25.470 J/(mol·K)
فشار بخار
فشار (Pa) ۱ ۱۰ ۱۰۰ ۱ K ۱۰ K ۱۰۰ K
در دمای (K) 610 670 750 852 990 1179
ویژگی‌های اتمی
عدد اکسایش−2, 0, +1, +2 (an amphoteric اکسید)
الکترونگاتیویمقیاس پائولینگ: 1.65
انرژی یونش
  • 1st: 906.4 kJ/mol
  • 2nd: 1733.3 kJ/mol
  • 3rd: 3833 kJ/mol
  • (بیشتر)
شعاع اتمیempirical: 134 pm
شعاع کووالانسی pm 122±4
شعاع واندروالسی139 pm
Color lines in a spectral range
خط طیف نوری روی
دیگر ویژگی ها
ساختار بلوریدستگاه بلوری شش‌گوشه
Hexagonal crystal structure for روی
سرعت صوت thin rod(rolled) 3850 m/s (at r.t.)
انبساط حرارتی30.2 µm/(m·K) (at 25 °C)
رسانندگی گرمایی116 W/(m·K)
رسانش الکتریکی59.0 n Ω·m (at 20 °C)
رسانش مغناطیسیdiamagnetic
مدول یانگ108 GPa
مدول برشی43 GPa
مدول حجمی70 GPa
نسبت پواسون0.25
سختی موس2.5
سختی برینل412 MPa
شماره ثبت سی‌ای‌اس7440-66-6
ایزوتوپ‌های روی
ایزوتوپ فراوانی نیمه‌عمر (t۱/۲) حالت فروپاشی محصول
64Zn 48.6% 64Zn ایزوتوپ پایدار است که 34 نوترون دارد
65Zn syn 243.8 d ε 1.3519 65Cu
γ 1.1155 -
66Zn 27.9% 66Zn ایزوتوپ پایدار است که 36 نوترون دارد
67Zn 4.1% 67Zn ایزوتوپ پایدار است که 37 نوترون دارد
68Zn 18.8% 68Zn ایزوتوپ پایدار است که 38 نوترون دارد
70Zn 0.6% 70Zn ایزوتوپ پایدار است که 40 نوترون دارد
72Zn syn 46.5 h β 0.458 72Ga
| منابع

خصوصیات قابل توجه

ویرایش
 
لایه‌های الکترونی روی

وزن اتمی ۶۵٫۳۸، چگالی ۷٫۱۳۳، نقطه ذوب ۴۱۹٫۸۳ درجه سانتیگراد، درجه سختی بر حسب واحد موس ۲/۵، دارای ظرفیت ۲ در گروه IIB جدول تناوب، دارای ایزوتوپ‌های طبیعی ۷۰-۶۸-۶۶-۶۴ و ایزوتوپ‌های رادیواکتیو ۷۲-۷۱-۶۹-۶۵-۶۳-۶۰. روی فلز نرم و سفید با قابلیت چکش‌خواری با جلای خاکستری متمایل به آبی قابل حل در اسیدها و بازها و غیرقابل حل در آب می‌باشد.[۲]

کاربردها

ویرایش
 
یک تاس زینتی ساخته شده از برنج (آلیاژ مس و روی)

روی برای آبکاری الکتریکی فلزها استفاده می‌شود تا از زنگ زدگی آن‌ها جلوگیری کند. روی در آلیاژهایی نظیر برنج، ورشو، فلز ماشین تحریر، فرمول‌های مختلف لحیم و… بکار می‌رود.
روی به‌طور گسترده در صنعت خودروسازی در ریخته‌گری تحت فشار (دایکست) استفاده می‌شود. روی لوله‌ای به عنوان قسمتی از محتوی باتری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در سپتامبر سال ۲۰۲۰ محققان دانشگاه میشیگان اعلام کردند موفق به ساخت یک باتری از جنس روی شده‌اند که بسیار قدرتمندتر از باتری لیتیومی است. به علاوه با محیط زیست سازگار بوده و به راحتی بازیافت می‌شود و در ساخت ربات‌های کارآمدتر نقش مهمی ایفا خواهد نمود.[۳]

نقش روی در تغذیه گیاهی

ویرایش

روی از جمله عناصر کم مصرف برای گیاهان است. این عنصر در ساختمان اسید آمینه تریپتوفان که پیش ماده سنتز اکسین است شرکت دارد و همچنین به همراه مواد پر مصرف از جمله ازت و فسفر در تشکیل یاخته‌های اولیه گل دخالت دارد. روی در کانی‌های خاک به صورت قابل تبادل در کلوئیدهای رس و هوموس یافت می‌شود. با افزایش pH و قلیایی شدن خاک، جذب شدن سطحی آن افزایش یافته و مقدار این عنصر در محلول خاک کاهش می‌یابد و شعاع یونی روی شبیه آهن (فرو) و منیزیم بوده و می‌تواند تا حدودی جایگزین این یون‌ها شود. روی به صورت فعال جذب می‌شود، یون مس به شدت از جذب روی جلوگیری می‌کند و همچنین فسفر نیز جذب روی را کاهش می‌دهد. قابلیت جذب روی به کی لات ساز در خاک که در اثر تراوش ریشه یا تجزیه مواد آلی تأمین می‌شود بستگی دارد.[۴]

اهمیت روی بر افزایش کمی و کیفی محصولات کشاورزی

ویرایش

یکی از وظایف مهم روی در گیاهان ساخت پروتئین است، بنابراین کمبود روی موجب کاهش مقدار پروتئین و افزایش مقدار آمینواسیدهای آزاد و آمیدها می‌شود، و همچنین روی در تولید هورمون اکسین، آنزیم‌های مسئول تولید نشاسته، فتوسنتز، سوخت و ساز نیتروژن (فعال سازی آنزیم رداکتاز)، آنزیم‌های انتقال دهنده فسفات (هگزوکیناز) و نیز در تولید تریپتوفان و هورمون رشد (اسید ایندول استیک) نقش مؤثری دارد. در حضور اسید ایندول استیک، کلروفیل بیشتری ساخته می‌شود، پیری به تأخیر افتاده و میزان فتوسنتز در نهایت افزایش می‌یابد[۵]

وضعیت روی در خاک

ویرایش

کانی‌های فلزی …[۶]

نشانه‌ها ی کمبود روی

ویرایش
 
کمبود روی در برگ گندم
 
علائم کمبود روی

کمبود روی در در خاک‌های زراعی کشور به دلایل متعددی از جمله مصرف کودهای فسفاتی، بیشتر مشاهده می‌شود.[۷]

روش تولید فلز روی

ویرایش

برای تولید فلز روی ابتدا خاک معدنی روی خرد و آسیاب می‌شود و در صورت داشتن سرب به همراه خود، به واحد فلوتاسیون منتقل می‌شود تا سرب جدا شود. خاک‌های سولفوره نیز پس از انتقال به کوره به حالت اکسیده تبدیل شده و قابل استفاده می‌شوند. پس از آماده‌سازی خاک، کنسانترهٔ به دست آمده در مخازن استیل، توسط سولفوریک اسید و آب مورد عمل لیچینگ قرار می‌گیرند، سولفات آهن و سولفات آلومینیوم جهت رسوب دهی با هالوژن‌هایی نظیر کلر و فلوئور برای جلوگیری از چسبندگی در کاتدها استفاده می‌شوند. روی موجود در خاک با عمل لیپینگ حل شده و سولفات روی به دست می‌آید. نیکل، کبالت، کادمیوم، آهن و برخی عناصر دیگر موجود در خاک نیز به همراه روی حل می‌شوند، از این رو باید قبل از الکترولیز، یون‌های مزاحم حذف شوند. برای حذف آهن و کبالت از محلول، پرمنگنات پتاسیم به همراه آمونیوم پرسولفات اضافه می‌شود تا آهن دو ظرفیتی به آهن سه ظرفیتی تبدیل شود. با افزودن دوغاب آهک هیدراته به محلول و بالا بردن pH، آهن و کبالت اکسید شده و رسوب می‌دهند و از محلول جدا می‌شوند.[۸]

کاربردها در پزشکی

ویرایش

مکمل‌های روی می‌توانند دارای این فواید باشند:

  • کمک به جلوگیری از سرطان
  • جلوگیری ودرمان ریزش مو[۹]
  • تقویت فعالیت سیستم ایمنی
  • تسریع بخشیدن به بهبود زخم‌ها
  • درمان آکنه
  • جلوگیری از دژنراسیون ماکولا (از بین رفتن بینایی که در افراد مسن اتفاق می‌افتد)
  • درمان بعضی از موارد بی‌اشتهایی عصبی (بی اشتهایی نشانه‌ای از کمبود روی است و افراد در دهه دوم زندگی بیشتر در معرض خطر کمبود روی ناشی از فقر غذایی هستند).
  • تقویت و بهبود باروری مردان مخصوصاً در بین سیگاری‌ها.
  • درمان روماتیسم مفصلی (با داشتن آثار ضد التهابی).
  • درمان بیماری ویلسون (یک اختلال ناشی از ذخیره بیش از حد مس).
  • کاهش تغییرات در حس چشایی طی درمان سرطان.
  • تقویت حس چشایی و بویایی.

بعضی از بیماری‌ها، بر روی جذب روی تأثیر می‌گذارند یا باعث افزایش نیاز به روی می‌شوند؛ لذا این بیماران از مکمل‌های روی سود می‌برند:

خاصیت ضد سرطانی زینک

ویرایش

نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که ارتباط مستقیمی در مقدار زینک موجود در بدن و التهاب سلول‌ها وجود دارد. کاهش مقدار زینک در بدن باعث تحریک سلول‌های ایمنی می‌شود. به این شکل که کمبود زینک در بدن باعث ایجاد التهاب در سلول‌های بدن می‌گردد. از عوارض شدید کمبود زینک در بدن تحریک سلول‌های سرطانی و التهاب برخی سلول‌ها است. همچنین کمبود این ماده معدنی گران‌بها در بدن باعث بروز سرطان‌هایی مثل سرطان سر و گردن، مثانه و تخمدان، پروستات و ریه است. با استفاده از مکمل زینک و تأمین نیاز روزانه آن در بدن می‌توانید از بروز این بیماری‌ها در امان باشید.[۱۰]

منابع

ویرایش
  1. Meija, J.; et al. (2016). "Atomic weights of the elements 2013 (IUPAC Technical Report)". شیمی محض و کاربردی(نشریه). 88 (3): 265–91. doi:10.1515/pac-2015-0305.
  2. منبع کتاب (نقش روی در افزایش کمی و کیفی محصولات کشاورزی و بهبود سلامتی جامعه) تألیف دکتر ملکوتی و دکتر لطف‌اللهی
  3. «These Robots Can Store Energy in "Fat Reserves," Like Humans». futurism.
  4. جلیلی مرندی، رسول (۱۳۹۴). میوه کاری. ارومیه: جهاد دانشگاهی واحد آذربایجان غربی. صص. ۱۰۳. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۶۰۳۲-۲۳-۱.
  5. ملکوتی، محمد جعفر (۱۳۹۴). توصیه بهینه مصرف کود برای مصرف محصولات کشاورزی در ایران. تهران: مبلغان. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۲۶۱۴-۹۵-۰.
  6. ملکوتی، محمد جعفر (۱۳۹۴). توصیه بهینه مصرف کود برای محصولات کشاورزی ایران. تهران: مبلغان. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۲۶۱۴-۹۵-۰.
  7. خوشخوی، مرتضی (۱۳۹۱). اصول نوین باغبانی. شیراز: دانشگاه شیراز. صص. ۱۷۶. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۴۶۲-۴۵۴-۴.
  8. خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام elay-co.com وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  9. جلالی، امیررضا (۲۰۲۲-۱۱-۰۹). «روش اصولی درمان موخوره شدید که حتماً باید بدونی». ارمغان طبیعت آسارا. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۰۵.
  10. الدین، فاطمه سعادت تاج؛ اغلی، دکتر سیمین حسین (۲۰۲۱-۰۹-۱۱). «مهم‌ترین فواید زینک پلاس + 15 کاربرد معجزه گر». مجله داروپلاس. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ دسامبر ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۱۲-۱۱.

جستارهای وابسته

ویرایش