Moneta-politika

Moneta-politika edo finantza-politika politika ekonomikoaren adar bat da, eta diru-kantitatea aldagai gisa erabiltzen du egonkortasun ekonomikoa kontrolatzeko eta mantentzeko. Moneta-agintariek moneta-merkatuari buruz hartutako erabakiak biltzen ditu, diru-kopurua edo interes-tasa aldatzen dutenak. Diru-kopurua handitzeko aplikatzen denean, politika monetario hedakorra esaten zaio (hedapen kuantitatiboa), eta hura murrizteko aplikatzen denean, politika monetario murriztailea.

Diru-politikaren helburu nagusiak

Moneta-agintarientzat komuna da moneta-politikaren oinarrizko lau helburu adieraztea, eta hainbat modutan adieraz daitezke:

• Diruaren balioaren egonkortasuna (prezioei eustea, inflazioaren prebentzioa)
• Hazkunde ekonomikoaren tasarik altuena
• Erabateko okupazioa edo enplegu betea (ahalik eta enplegu-mailarik handiena)
• Ordainketa-balantzan desoreka iraunkorrak saihestea, kanbio-tasa egonkorra mantentzea eta nazioarteko erreserben posizioa babestea.

Mekanismoak

Banku Zentralak eragina izan dezake diru-kantitatean eta interes-tasan, honako hauen bidez:

• Interes-tasaren aldaketak
• Merkatu irekiko eragiketak

Erabili beharreko bitarteko mekanismoa aukeratzeko, hauek hartu behar dira kontuan: erabiltzeko erraztasuna, neurri bakoitzari buruz dagoen informazio-kantitatea eta lortu nahi den azken helburua. Hautagai egokietako bat ona interes-tasa da; izan ere, unean bertan ezagutzen da, eta diru kopurua zehazteak egun batzuk daramatza.

Jarraian, diru-kopuru hori kontrolatzeko metodo horietako bakoitza azalduko dugu.

Deskontu politika

Moneta-agintaritzaren deskontu-politika deskontu mota zehaztean eta deskontu daitezkeen tituluen bolumena finkatzean datza.

Banku komertzialek banku zentralera jotzen dute likidezia lortzeko, normalean banku komertzialek zorroan dituzten zor publikoko tituluak deskontatuz. Deskontu-politikan, banku zentralak ezartzen du zein baldintzaren arabera emango dizkien kredituak merkataritza-bankuei epe laburrean. Politika horren irismena banku komertzialen beharren eta portaeraren araberakoa da.

Deskontu-tasaren aldaketaren bidez, hau da, banku zentralak merkataritza-bankuei ematen dizkien maileguen interes-tasaren bidez. Banku batek maileguak eskatzen dizkio banku zentralari behar duena baino erreserba-kopuru txikiagoa duenean, dela mailegu gehiegi eman dituelako, dela duela gutxi dirua erretiratu diotelako. Banku zentralak banku bati mailegu bat ematen dionean, banku-sistemak erreserba gehiago ditu eta erreserba gehigarri horiek diru gehiago sortzeko aukera ematen diote.

Banku zentralak diru-eskaintza alda dezake deskontu-tasa aldatuz. Deskontu-tasaren igoera batek banku zentralari mailegatutako erreserbak eskatzeko asmoa kentzen die bankuei. Beraz, deskontu-tasaren igoera batek banku-sisteman dagoen erreserba-kopurua murrizten du, eta horrek, era berean, moneta-eskaintza murrizten du. Aldiz, deskontu-tasa murrizteak banku zentralari maileguak eskatzera bultzatzen ditu bankuak, erreserben kopurua handitzen du eta diru-eskaintza handitzen du.

Banku zentralak deskontu-tasa kobratzeko kredituak erabiltzen ditu, ez soilik diru-eskaintza kontrolatzeko, baita finantza-erakundeei zailtasunak dituztenean laguntzeko ere.

Kutxa-koefizientearen aldakuntza

Kutxa-koefizienteak (edo banku-ahokadurak edo erreserben legezko koefizienteak) adierazten du banku-gordailuen zer ehuneko mantendu behar den erreserba likidoetan, hau da, maileguan uzteko erabili ezin den erreserba likidoetan. Arriskuak saihesteko egiten da.

Banku zentralak koefiziente hori bankuei murriztea erabakitzen badu (bankuan diru gutxiago gorde eta gehiago mailegatu), horrek zirkulazioan dagoen diru kopurua handitzen du, mailegu gehiago eman baitaitezke.

Koefizientea handitzen bada, bankuak diru gehiago gordetzen du, eta ezin du hainbeste mailegu eman. Diru-kopurua jaitsi egiten da.

Horrela, bankuak dirua eman edo kendu dezake merkatutik.

Merkatu irekiko operazioak

Izen horrekin ezagutzen dira banku zentralak merkatuan zor publikoko tituluekin egiten dituen eragiketak. Merkatu irekiko politika urre, dibisa, zor publikoko titulu eta, oro har, errenta finkoko tipoak dituzten balore izan daitezkeen aktiboen banku zentrala erosi eta saltzean datza.

Merkatu irekiko eragiketek bi efektu mota sortzen dituzte:

• Kopuru-efektua: Agintaritza monetarioak tituluak erosten edo saltzen dituenean, moneta-oinarria aldatzen ari da, banku komertzialen diru-erreserben zenbatekoa aldatzen ari baita, bai hedapenari dagokionez, bai kontraktiboari dagokionez. Banku zentralak bere zorroko titulu asko bat-batean saltzen baditu eta herritarrek edo bankuek erosten badituzte, banku zentralak jendearen dirua jasotzen du, eta;, beraz, publikoak diru gutxiago du. Horrela, zirkulazioan dagoen diru-kopurua murrizten da. Aldiz, banku zentralak tituluak erostea erabakitzen badu, merkatuan dirua sartzen ari da, jendeak lehen ez zegoen dirua izango baitu.
• Interes-tasaren gaineko eragina: Banku zentralak errenta finkoko edo zor publikoko tituluak erosten edo saltzen dituenean, eragina du titulu horien kotizazioan eta, ondorioz, balore horien interes-tasa efektiboan. Beraz, banku zentralak tituluak erosten baditu, likidezia gehiago injektatzen zaio sistemari, eta horri hedapen-efektua ere gehitu behar zaio, interes-motaren jaitsieraren ondorioz.

Tresna kualitatiboak

Aurretik aztertutako esku hartzeko metodoekin batera, banku zentralak har ditzakeen zenbait neurri ere badaude, tresna kualitatibo deiturikoak. Horien artean, "iragarpen-efektua" deiturikoa nabarmentzen da, hau da, banku zentralaren iritziak publiko egitea eta, horrela, eragile ekonomikoen jokabidean eta enpresa-itxaropenetan eragina izatea.

Moneta Politika motak

Moneta-politika hedakorra

Merkatuan diru gutxi dabilenean, diru-politika hedakorra aplika daiteke diru-kopurua handitzeko. Honako mekanismo hauetakoren bat erabiltzea izango litzateke:

Moneta-politika hedakorra

• Interes-tasa murriztea, banku-maileguak erakargarriago egiteko eta inbertsioa sustatzeko, DAren osagai baita.
• Kutxa-koefizientea murriztea (banku-egokitzapena), bankuek diru gehiago mailegatzeko aukera izan dezaten, erreserba berberak izanda.
• Zor publikoa erostea, merkatuari dirua emateko.

Eskuineko siglen esanahia:

• r: interes-tasa

• OM: diru-eskaintza

• E: oreka-tasa

• DM: diru-eskaria

Diru-politika murriztailea

Merkatuan gehiegizko dirua dabilenean, diru-kopurua murriztea komeni da, eta, horretarako, diru-politika murriztailea aplika daiteke.

Moneta-politika murriztailea

Diru-politika hedakorraren kasuan ez bezala, honako honetan datza:

• Interes-tasa handitzea, mailegu bat eskatzea garestiagoa izan dadin.
• Kutxa-koefizientea handitzea (banku-egokitzapena), bankuan diru gehiago eta zirkulazioan gutxiago uzteko.
• Zor publikoa saltzea, dirua zirkulaziotik kentzeko, eta, horren ordez, zor publikoko tituluak jartzea.

Eskuineko siglen esanahia:

• r: interes-tasa

• OM: diru-eskaintza

• E: oreka-tasa

• DM: diru-eskaria

Bibliografia

• Gaztelaniazko testuan oinarrituta