Leon-Coruña burdinbidea

Leon — Coruña burdinbidea
Renfe Operadoraren tren bat la Granjako geltokiko ingurunetan
Ezaugarri teknikoak
Luzera	427,0 km
Bidearen zabalera	1 668 mm
Elektrifikazioa	Leondik Monfortera bakarrik
Ustiapena
Egoera	zerbitzuan
Jabea	ADIF
Operadorea	Renfe Operadora
Eskema  Venta de Baños — Gijon 122,600 Leon  Valladolid — Leon  Venta de Baños — Gijon 135,200 Quintana-Raneros 142,700 Villadangos del Páramu 150,600 San Martin el Caminu 152,600 Villavante 157,900 Veguellina d'Órbigo 165,400 Barrientos 169,200 Nistal  Plasencia — Estorga 174,400 Estorga 180,700 Outeiro de Escarpizo 185,500 Vega de Magaz 192,300 Porqueros 201,700 Brañuelas 206,600 Folgosu 213,400 la Granja de San Vicente 218,400 Albares 223,400 Torre'l Bierzu 232,200 Bembibre 237,400 Villaverde los Cestos 241,900 San Miguel de las Dueñas 251,000 Ponferrada 258,100 Dehesas 260,500 Posada do Bierzo 263,500 Villadepalos  Toural — Vilafranca 272,300 Toural los Vaos 272,300 A Barosa 275,400 Covas 282,700 Quereño 285,900 Pumares 291,000 Sobradelo 297,700 O Barco de Valdeorras 304,700 Vilamartín de Valdeorras 309,700 A Rua–Petin 318,600 Montefurado 327,400 Soldon–Sequeiros 333,500 San Clodio–Quiroga 341,600 O Freixeiro 350,800 A Pobra do Brollón  Monforte — Redondela 361,200 Monforte de Lemos 375,400 Rubian 385,500 Oural 396,300 Sarria 402,700 Pedrelo–Céltigos 421,500 Laxosa 432,100 Lugo 447,100 Rabade 453,200 Begonte 459,800 Baamonde 466,900 Parga 473,300 Guitiriz 487,900 Teixeiro 497,600 Curtis 502,600 Piñoi 509,500 Cesuras 515,300 Oza dos Ríos 524,500 Betanzos–Infesta  Betanzos — Ferrol 533,100 Cecebre 537,300 Cambre 540,900 O Burgo–Santiago 547,900 Elviña–Unibertsitatea  Zamora — Coruña 550,600 Coruña

Leon — Coruña burdinbidea Iberiar Penintsulako burdinbide bat da, Leon eta Coruña geltokiak lotzen ditu.

Burdinbidea 1866ko otsailaren 16an inauguratu zen Leon eta Estorga geltokien artean.

ADIFen arabera, 800 kodea dagokio.

Historia

Eraikuntza

Trazaduraren eraikuntza, jatorrian, Ipar-mendebaldeko Trenbidearen Konpainiaren proiektuaren zati izan zen, Palentzia Coruñako portuarekin lotuko zuen trenbide bat eraikitzea bilatzen zuena, Leon eta Monforte de Lemos artean. 1863ko azaroan Palentzia-Leon zatia inauguratu ondoren, urte batzuk beranduago, zati berriak jarri ziren martxan: Leon-Estorga, 1866ko otsailaren 16an, Estorga-Villagaton, 1868ko urtarrilaren 17an, eta Lugo-Coruña, 1875eko urriaren 10ean. Hala ere, eremuaren orografia-zailtasunek eta finantza-arazoek proiektua hankaz gora jarri zuten. Agintariekin zenbait gatazka izan ondoren, konpainiak porrot egin zuen 1878an. Espainiar Estatuak esku hartu zuen eta bere kontura arduratu zen lanez, eta Sarria-Lugo zatiaren eraikuntza 1878ko abuztuan amaitu zen.

1880. urtean Compañía de Caminos de Hierro de Asturias, Galicia y León sortu zen, Espainiar Estatuak Leon-Gijon eta Palentzia-Coruña burdinbideetarako emandako emakidak bereganatu zituena. Konpainia berri honen ekimenez, burdinbidearen gainerakoa eraikitzen jarraitu zuen, trafikorako tarte berriak irekiz: Lugo-A Pobra de San Xiao, 1880ko maiatzaren 10ean; Sarria-A Pobra de San Xiao, 1880ko urriaren 6an; Ponferrada-Villagaton, 1882ko otsailaren 4an; Oural-Sarria, 1882ko uztailaren 12an; Ponferrada-Toural los Vaos, 1883ko martxoaren 1ean. Lanen arazo nagusiak Villagaton eta Torre'l Bierzu arteko trazatuan egon ziren, "Brañuelasko arrapala" deiturikoan, honen eraikuntzak konplexutasun berezia izan zuelarik, inguru honetan nagusi zen orografiagatik. Inguru horretan hamar urte baino gehiago iraun zuen burdinbidearen eraikuntzak.

1883ko irailaren 4an trafikoari ireki zitzaion Toural los Vaos-Oural tarteak burdinbidearen eraikuntza amaitu zuen. Ibilbide osoaren inaugurazio ofiziala, egun batzuk lehenago gertatu zena, Alfontso XII.a Borboikoa bertan izan zen.

Bilakaera

burdinbidea martxan jarri eta hilabete gutxira, ustiapenaren emaitzak ez zirela oso errentagarriak ikusten hasi zen, eta, beraz, arazo ekonomikoak hasi ziren. 1885ean hitzarmen bat sinatu zen AGLren eta Espainiako Iparraldeko Burdinazko Bideen Konpainia boteretsuaren artean, honen bidez Norte AGLrekin bat egin eta bere trenbideekin egiten zelarik. Horrek esan nahi du Palentzia-Coruña burdinbidea iparraldeko sarean sartu zela.

burdinbidearen inaugurazioaren ondoren, burdinbidearekin lotzen zuten beste trenbide-trazadura garrantzitsu batzuk jarriko ziren martxan. Hori izango litzateke Leon-Gijon burdinbidearen kasua, Leon-Coruña burdinbideak baino urtebete geroago ireki zena eta Asturiasekin lotzeko aukera ematen zuena. 1885ean Monforte de Lemos-Redondela burdinbidea inauguratu zen, honen zerbitzuan sartzeak Monforte de Lemosko geltokia trenbide korapilo garrantzitsu bihurtu zuelarik. Baina kasurik garrantzitsuena, Plasencia-Estorga burdinbidea estrategikoarena izan zen, 1896an inauguratua, honen ondoren, Astorga-Iparralde geltokia, burdinbidearen beste trenbide korapilo garrantzitsu bat bihurtu zelarik. burdinbidea honen irekieraren beste gertaera garrantzitsu bat, Leon-Coruña ibilbidearen zati bat, Via de la Plata trenbidearen zati izatera pasa zela izan zen, Gijon eta Sevilla mendebaldetik lotzea ahalbidetzen zuen trenbide korridore handi bat.

1941ean, zabalera iberiarreko trenbidea nazionalizatu zenean, trenbidea RENFEren esku geratu zen.

1944ko urtarrilean, tren istripu larri bat gertatu zen Torre'l Bierzuko geltokiaren ondoan, Madril-Coruña zerbitzua egiten ari zen espreso-posta batek beste tren baten aurka talka egin zuenean 20. Handik gutxira, hirugarren konboi batek trenak jo zituen, eta sute bat piztu zen tunelaren barruan. Hondamendiaren ondorioz, bidaiari asko hil ziren eta istripua Espainiako trenaren historiako larriena izan zen.

RENFEk kudeatuta, Leon-Monforte de Lemos tartea elektrifikatu zen. Operazio honek garrantzi berezia izan zuen "Brañueñasko arrapala" deiturikoan, trakzio elektrikoa sartzeak potentzia handiagoko lokomotorak operatzea ahalbidetu baitzuen, tradizionalki bertatik zihoazen trenentzat malda handia izan zuen zati batean. Urte askoan, Palentzia-Coruña burdinbidea izan zen Madril eta Gaztelako meseta eta Galiziaren arteko trenbide-lotura bakarra, nahiz eta hori 1957an aldatu zen, Zamora-Coruña burdinbidearen eraikuntza amaitu zenean.

2004. urtearen amaieran, Renfe Operadora eta Adif RENFEren banaketarekin, burdinbidea Adifen menpe geratu zen.

2006an, Espainiako Sustapen Ministerioak trenbide-saihesbide berri bat eraikitzeko lanak esleitu zituen, A Pobra de San Xiaoko herrigunetik igarotzea saihesteko eta, guztira, 16 trenbide-pasagune kentzeko; proiektuan, etorkizunean, abiadura handia Lugora eramateko asmoa ere jasotzen zen. Lanak hamaika urte baino gehiagoz luzatu ziren. 2018ko apirilaren 23an saihesbide berria martxan jarri zen, A Pobra de San Xiaon jatorrizko bidea eta geltoki historikoa zerbitzurik gabe utziz.

Zerbitzuak

Distantzia luzea

Renfe Operadora  Zerbitzua   Hasiera   Ibilbidea   Amaiera ⁠ Alvia  Madril Chamartin Segovia–Guiomar • Medina del Campo AH • Zamora • A Gudiña • Ourense–Elkargunea • Santiago de Compostela • Coruña Ferrol⁠ Alvia  Bartzelona Sants Camp de Tarragona • Lleida–Pirineus • Zaragoza–Delicias • Tutera • Castejon • Tafalla • Iruña • Gasteiz • Miranda Ebro • Burgos–Rosa Manzano • Palentzia • Leon • Estorga • Ponferrada • O Barco de Valdeorras • A Rua–Petin • San Clodio–Quiroga • Monforte de Lemos • Ourense–Elkargunea • Santiago de Compostela Coruña⁠ Alvia  Bartzelona Sants Camp de Tarragona • Lleida–Pirineus • Zaragoza–Delicias • Tutera • Castejon • Tafalla • Iruña • Gasteiz • Miranda Ebro • Burgos–Rosa Manzano • Palentzia • Leon • Estorga • Ponferrada • O Barco de Valdeorras • A Rua–Petin • San Clodio–Quiroga • Monforte de Lemos • Ourense–Elkargunea • O Porriño • Redondela Vigo Guixar⁠ Intercity  Irun Donostia • Zumarraga • Altsasu • Gasteiz • Miranda Ebro • Briviesca • Burgos–Rosa Manzano • Palentzia • Villada • Safagún • Leon • Estorga • Bembibre • Ponferrada • O Barco de Valdeorras • A Rua–Petin • San Clodio–Quiroga • Monforte de Lemos • Ourense–Elkargunea • Santiago de Compostela Coruña⁠ Intercity  Bilbo Abando Laudio • Miranda Ebro • Briviesca • Burgos–Rosa Manzano • Palentzia • Villada • Safagún • Leon • Estorga • Bembibre • Ponferrada • O Barco de Valdeorras • A Rua–Petin • San Clodio–Quiroga • Monforte de Lemos • Ourense–Elkargunea • Guillarei • Redondela Vigo Guixar

Distantzia ertaina

Renfe Operadora  Zerbitzua   Hasiera   Ibilbidea   Amaiera ⁠ 4 Coruña Elviña–Unibertsitatea • O Burgo–Santiago • Cambre • Cecebre • Betanzos–Infesta • Oza dos Ríos • Cesuras • Piñoi • Curtis • Teixeiro • Guitiriz • Parga • Baamonde • Rábade • Lugo • Pedrelo–Céltigos • Sarria • Monforte de Lemos • Canabal • Areas • San Estevo do Sil • San Pedro do Sil • Os Peares • Barra de Miño Ourense Elkargunea⁠ 5 Coruña Elviña–Unibertsitatea • O Burgo–Santiago • Cambre • Cecebre • Betanzos–Infesta • Betanzos–Cidade • Miño • Perbes • Pontedeume • Cabañas • Barallobre • Perlío • Neda Ferrol⁠ 6 Vigo Guixar Redondela • Louredo–Valos • Porriño • Guillarei • Caldelas • Salvaterra • As Neves • Sela • Arbo • Pousa–Crecente • Frieira • Filgueira • Ribadavia • Barbantes • Ourense–Elkargunea • Barra de Miño • Os Peares • San Pedro do Sil • San Estevo do Sil • Areas • Canabal • Monforte de Lemos • A Pobra do Brollón • San Clodio–Quiroga • Montefurado • A Rua–Petin • Vilamartín de Valdeorras • O Barco de Valdeorras • Sobradelo • Quereño • Covas • Toural los Vaos • Villadepalos • Posada do Bierzo • Ponferrada • San Miguel de las Dueñas • Bembibre • Torre'l Bierzu • Brañuelas • Porqueros • Vega de Magaz • Estorga • Nistal • Barrientos • Veguellina d'Órbigo • Villavante • Villadangos del Páramu • Quintana-Raneros Leon⁠ 23 Leon Quintana-Raneros • Villadangos del Páramu • Villavante • Veguellina d'Órbigo • Barrientos • Nistal • Estorga • Outeiro de Escarpizo • Vega de Magaz • Porqueros • Brañuelas • la Granja de San Vicente • Torre'l Bierzu • Bembibre • Villaverde los Cestos • San Miguel de las Dueñas Ponferrada

Erreferentziak

• García Raya, Joaquín (2006). «Bide zabaleko Espainiako burdinbidearen oinarrizko kronologia». 4. Trenbide Historiaren Kongresua: Malaga, 2006ko iraila (Andaluziako Juntako Herri Lan eta Garraio Saila).
• Wais, Francisco (1974). Espainiar burdinbideen historia. Madril: Editora Nacional.

Ikus, gainera

• Administrador de Infraestructuras Ferroviarias
• Renfe Operadora

Kanpo estekak

• ADIF enpresako web gunea
• RENFE enpresako web gunea

• Datuak: Q12391998
• Multimedia: A Coruña - León railway line (Adif line 800) / Q12391998