Johnny Cash
John Ray "Johnny" Cash (Kingsland, Arkansas, 1932ko otsailaren 26a – Nashville, Tennessee, 2003ko irailaren 12a) country, gospel, rock and roll eta rockabilly egile abeslari eta gitarrista izan zen, historiako handienetakoa[1]. 90 milioi album baino gehiago saldu zituen 50 urteko lanaldian[2].
Ahots sakona, janzkera iluna, Cashek horrela hasi ohi zituen bere emanaldiak: Hello, I'm Johnny Cash (Kaixo, Johnny Cash naiz). Abesti asko eta askok ("I Walk The Line", "Folsom Prison Blues", "Man in Black"...) tristura islatzen dute, errua, moralitatearen kezka eta barkamena. Umorea ere erakusten du, ordea: "One Piece At A Time", "The One On The Right Is On The Left", "A Boy Named Sue", eta beste gai ugari era bai. Hala ere, arrakasta handienetako batzuk beste artista batzuen abestiekin lortu zituen, hala nola, Nine Inch Nailsen "Hurt"[3][4], Depeche Moderen "Personal Jesus", eta Joe Strummerrekin batera grabatu zuen Bob Marleyren "Redemption Song"-en bertsioekin.
Bizitza
[aldatu | aldatu iturburu kodea]John Ray Cash Kingslanden (Arkansas) jaio zen. Aita Ray Cash izan zen eta ama, berriz, Rivera Carrie. Johnny 7 seme-alabetatik bigarrena izan zen, eta Arkansasko Dyess herrian hazi zen[5]. Jack, Joanne, Louise, Reba, Roy eta Tommy ziren bere senide eta azken anaia gazteen honek ere ospea lortuko zuen. JR izena eman zioten gurasoen izena ezin erabaki zebiltzalako eta adostutako bakarra inizialak izan ziren[6]. Armadan sartu zenean, ez zioten hori onartu eta izen bat idatzi beharrean izan zen (John R Cash), baina 1955ean, Sun Recordsekin sinatu zuenean, Johnny Cash erabili zuen[7].
Bost urte zituenean, JR kotoi soroetan zebilen lanean, bere familia osoa bezala. Sendiak gorabehera ekonomiko latzak jasan behar izan zituen, eta haien etxaldea gutxienez bi alditan urak hartu zuen. Five Feet High and Rising handiak hor aurkitu zuen bere inspirazioa[8], ondorengo lan askok bezalaxe.1944an, Jack anaia zaharrenak istripu larria jasan zuen eta handik gutxira hil zen. Johnny errudun sentitu zen bizitza osoan. Hilzorian zegoenean, Jackek zerua ikusten zuela esan zuen eta aingeruak ere bai. Zenbait hamarkada geroago, Cashek anaia galdua zeruan aurkitzeko itxaropenaz hitz egiten zuen artean[8].
Ama eta lagun baten ondoan ikasi zuen Johnnyk gitarra jotzen eta berehala hasi zen abestiak egiten. Gerora gospel abestiak grabatu zituen eta Jack Benny programan jartzen zuten irlandar musikak ere eragina egin zion. Armadan sartu zenean, Landsbergera joan zen, Alemaniara. Hantxe egin zuen bere lehen banda: The Landsberg Barbarians[9]. 1954ko uztailaren 3an erretiratu zen eta Texasera itzuli.
1951ko uztailaren 18an, Vivian Liberto ezagutu zuen San Antonion. Hiru asteko harreman baten ondoren, Alemaniara joan beharrean izan zen eta, bananduta egon ziren hiru urteetan, amodiozko karta ugari idatzi zioten elkarri[10]. Itzuli eta hilabetera, 1954ko abuztuaren 7an, ezkondu ziren. Lau alaba izan zituzten: Rosanne, Kathy, Cindy eta Tara. Drogak eta alkohola eta emakume ugariekin izandako abenturak bikotea banantzen joan ziren, batez ere, bigarren emaztea izan zuen June Carter ezagutu zuenean. 1966an, Vivianek dibortzioa eskatu zion[11].
1968an, Johnnyk zuzenean eskatu zion Juneri ezkontzeko[12]. Askotan errepikatu behar izan zion eskaria eta ezezko biribilak jaso zituen, baina harremana gero eta estuagoa zen eta elkarrekin bukatu zuten. 1970eko martxoaren 3an, seme bat izan zuten, John Carter Cash. Bikoteak lankidetzan jarraitu zuen beste 35 urtez, 2003an June hil zen arte. Lau hilabete gehiago iraun zuen Johnnyk.
Muga errazak hautsi nahian
[aldatu | aldatu iturburu kodea]1950eko hamarkadaren bukaeran, Cashek anfetaminak hartzen zituen, baina 1960ko hamarkadaren hasieran izan zen hori benetako arazo. Konpultsioz edaten zuen eta anfetak hartzen zituen erruz, adikto bihurtu zelarik. Johnnyk drogak ezkutatu ohi zituen, baina ez gutxitan ahaztu egiten zitzaion non eta pisukideari lapurreta esleitzen zion. Esna mantentzeko hartzen zituen eta aktibitatea ez jaisteko.
1965ko ekainean, haren kamioiak su hartu zuen, eta izugarrizko sutea eragin zuen Kaliforniako Los Padres Baso Nazionalean. Suak 508 akreko eremua suntsitu zuen (2,06 kilometro koadro), hiru menditako hostaila larri hondatu, eta 53 kondor zeuden tokian, 49 akabatu zituen. Gobernuak demanda jarri zion eta 82.001 dolar behintzat ordaindu behar izan zituen egindako pikardiagatik[13][14][15].
Zazpi alditan egon zen kartzelan, baina gau bakarreko egonaldiak normalean. Arazo handiena 1965eko bira egiten ari zenean izan zuen, Texasen atxilo hartu zutenean narkotikoak zeramatzalako. Gitarraren zorroan zeuden anfetaminez gain, Mexikotik heroina kontrabandoan ari ote zen susmoan atxilotu zuten, baina narkotikoak errezetaz lortzen zituen eta zigorra ez zen erabat gauzatu. 1965eko maiatzaren 11n ere atxilotu zuten, Starkvillen, Mississippin, gau erdian etxe batean loreak lapurtzera sartu zelako. 1960ko hamarkadaren erdian ateratako lanek tristura eta arazoak islatzen dituzte. Adikzioa momentu okerrenetakoan zegoen eta bizitza gozoa eragozten zion. Vivienekin zuen harremana porrotera joan zen eta emanaldi batzuk bertan behera utzi beharrean izan zen.
Georgiako kartzela batera eraman zuten auto istripu baten ondoren. Errezetapeko drogak zeramatzan aldean berriro. Gaua kartzelan pasatu beharra izan zuen. Ralph Jones sheriffarekin elkarrizketa luzea izan zuen, hark bere jarreraren arriskuaz hitz egin ziolarik. Gerora, Johnny kartzela horretara itzuli zen emanaldi itzela eskaintzeko. 9.000 pertsona besterik bizi ez ziren herri batean, 12.000 pertsona bildu zituen eta 75.000 dolar jaso ziren eskola berria eraikitzeko[16].
1968an, utzi zituen drogak. Aurrez, bere buruaz beste egiteko saiakerak izan zituen baina, nolabait, zulotik irtetea lortu zuen. Hori zen Junek jarritako baldintza berarekin ezkondu nahi bazuen, eta bere burua garbitu zuen.
Folsom Prison Blues
[aldatu | aldatu iturburu kodea]1958ko urtarrilaren 1ean, eman zuen lehen emanaldia presondegi batean, San Quentinen, eta horrela hasi zen kartzeletan eskaini zituen kontzertu andana[17]. Binilo pare bat irten zen handik: Johnny Cash in Folsom Prison (1968) eta Johnny Cash in San Quentin (1969).
AEBetan ezezik, 1972an, Suediako Österåkerreko kartzelan ere jo zuen. Suedieraz ere hitz batzuk esan zituen, eta hango presoek biziki eskertu zioten hori.
The Man in Black
[aldatu | aldatu iturburu kodea]1969tik 1971ra bitartean, telebistako programa bat izan zuen, The Johnny Cash Show. Besteak beste, Neil Young, Louis Armstrong, Kenny Rogers, James Taylor, Ray Charles, Eric Clapton eta Bob Dylan etorri zitzaizkion hara. Kris Kristofferson ere izan zuen eta, zuzendariek marihuanari egiten zizkion aipamenak leuntzeko agindua eman zutenean, Cash aurka agertu zen[18].
1970eko hamarkadan, beroki beltzez jantzitako The Man in Black ezaguna zen erabat. Kasualitatez hasi ziren beltzez janzten, kolore horretako janzkerak bakarrik baitzituzten taldekide guztiek. Hasieran, beste itxura batzuk ere agertu zituen, baina gero eta gehiago joan zen beltzerantz. 1975ean argitaratutako autobiografiaren 1,3 milioi kopia saldu zituen, eta bigarren bat ere atera zuen 1997an.
Gaixotasuna eta azken urteak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]1997an, Cashek diagnostiko itsusia jaso zuen: Shy-Drager Sindromea zuen, gaixotasun neurodegeneratiboa, alegia. Diagnostiko hori aldatu egin zioten gerora, diabetesari lotutako neuropatia autonomikoa ezarriz. Dena den, Cash birak moztu beharrean izan zen eta 1998an ospitalizatuta egon zen neumonia larri batek hartu zuenean. Ondorengo abestiak (American III-ko "Solitary Man" (2000) edo American IV-ko "The Man Comes Around" (2002)) dezente ilunduta jaio ziren eta American IV-an egindako Nine Inch Nailsen "Hurt" abestiaren bertsioak zirrara berezia sortu zuen. Askoren ustez, abestiaren egilea tarteko, egin zaion bertsiorik hoberena da[19][20].
2003ko maiatzean, June Carter Cash hil zen, 73 urte zituenean[21]. Bihotza geratu baino lehen, lanean jarraitzeko eskatu zion Johnnyri, abestiak egiteko. Ondorengo emanaldi batean, "Ring of Fire" abestu baino lehen, Juneri zuzendutako hitzak irakurri zituen Johnnyk. Bihotzeko arazoak zituen berak ere, baina berriro oinez ibiltzea desiratzen zuen, gurpil-aulkia etxe ondoko lakura bota ahal izateko.
Johnny Cash urte bereko irailaren 12an hil zen, 71 urte zituela. Lau hilabete besterik ez zuen iraun June hil eta gero. Senar-emazteak Hendersonville Memory Gardens hilerrian daude ehortzirik, Tennesseeko Hendersonvilleko etxetik gertu.
2004ko azaroaren 25ean, 5 CDz osatutako kofrea atera zen. Haietako lau editatu gabeko musikaz egin ziren, eta bosgarrena, berriz, Americanen emandako urte haietako bilduma zen. Albuma Cash beraren ideia izan zen. 2006ko uztailaren 4an, American V: A Hundred Highways atera zen. Ahotsak Cash hil aurretik grabatutakoak ziren, baina instrumentuak 2005era arte ez zituzten grabatu.
2005an jarri zuten salgai Hendersonvilleko etxea, eta 2006ko urtarrilean saldu zen. Bee Gees bandako Barry Gibben korporazio batek erosi zuen 2,5 milioi dolar ordainduz. Urtebete baino lehen, sute ikaragarri batek suntsitu zuen erabat[22].
1950eko hamarkadako rockabilly eta rock and rollaren ordezkari, eta countryaren ikono 1990eko hamarkadan, artista ugarik izan du haren eragina. 1999an egin zitzaion omenaldian Bob Dylan, Chris Isaak, Wyclef Jean, Norah Jones, Kris Kristofferson, Willie Nelson eta U2k hartu zuten parte.
2003ko irailaren 12an, Gasteizko Azkena Rockean jotzen ari ziren Iggy Pop eta The Cramps taldeek, beste batzuen artean, gogoan izan zuten haren heriotza.
Abesti ezagunak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- I Walk the Line
- Folson Prison Blues
- Ain't No Grave (Gonna Hold This Body Down)
- Ring of Fire
- Get Rhythm
- Man in Black
Diskografia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Johnny Cash with His Hot and Blue Guitar (1957)
- Sings the Songs That Made Him Famous (1958)
- Greatest! (1959)
- Sings Hank Williams (1960)
- Now Here's Johnny Cash (1961)
- All Aboard the Blue Train (1962)
- The Fabulous Johnny Cash (1958)
- Hymns by Johnny Cash (1959)
- Songs of Our Soil (1959)
- Ride This Train (1960)
- Now, There Was a Song! (1960)
- The Lure of the Grand Canyon (1961)
- Hymns from the Heart (1962)
- The Sound of Johnny Cash (1962)
- Blood, Sweat and Tears (1963)
- Ring of Fire: The Best of Johnny Cash (1963)
- The Christmas Spirit (1963)
- I Walk the Line (1964)
- Bitter Tears: Ballads of the American Indian (1964)
- Orange Blossom Special (1965)
- Sings the Ballads of the True West (1965)
- Everybody Loves a Nut (1966)
- Happiness is You (1966)
- Carryin' on with Johnny Cash and June Carter (1967)
- From Sea to Shining Sea (1968)
- At Folsom Prison (zuzenean) (1968)
- Heart of Cash (1968)
- The Holy Land (1968)
- At San Quentin (zuzenean) (1969)
- Hello, I'm Johnny Cash (1970)
- The Johnny Cash Show (zuzenean) (1970)
- I Walk the Line - Movie Soundtrack (1970)
- Little Fauss and Big Halsy - Movie Soundtrack (1970)
- Man in Black (1971)
- A Thing Called Love (1972)
- America: A 200-Year Salute in Story and Song (1972)
- The Johnny Cash Family Christmas (1972)
- International Superstar (1972)
- På Österåker (zuzenean) (1973)
- Any Old Wind That Blows (1973)
- The Gospel Road (1973)
- Johnny Cash and His Woman (1973)
- Ragged Old Flag (1974)
- Junkie and the Juicehead Minus Me (1974)
- The Johnny Cash Children's Album (1975)
- Sings Precious Memories (1975)
- John R. Cash (1975)
- Look at Them Beans (1975)
- Strawberry Cake (en vivo) (1975)
- One Piece at a Time (1976)
- The Last Gunfighter Ballad (1977)
- The Rambler (álbum) (1977)
- I Would Like to See You Again (1978)
- Gone Girl (1978)
- Silver (1979)
- Rockabilly Blues (1980)
- Classic Christmas (1980)
- The Baron (1981)
- The Adventures of Johnny Cash (1982)
- Johnny 99 (1983)
- Rainbow (Johnny Cash) (1986)
- Johnny Cash is Coming to Town (1987)
- Classic Cash: Hall of Fame Series (1988)
- Water from the Wells of Home (1988)
- Boom Chicka Boom (1989)
- The Mystery of Life (1991)
- Wanted Man (1994)
- Johnny Cash: The Hits (1996)
- The Best of Johnny Cash (1998)
- The Mercury Years (2000)
- Johnny Cash & Friends (2002)
- American Recordings (1994)
- Unchained (1996)
- VH1 Storytellers: Johnny Cash & Willie Nelson (1998)
- American III: Solitary Man (2000)
- American IV: The Man Comes Around (2002)
- Unearthed (2003)
- My Mother's Hymn Book (2004)
- American V: A Hundred Highways (2006)
- American VI: Ain't No Grave (2010)
Filmografia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Urtea | Izenburua | Rola | Oharrak |
---|---|---|---|
1961 | Five Minutes to Live | Johnny Cabot | |
1967 | The Road to Nashville | Bere burua | |
1971 | A Gunfight | Abe Cross | |
1974 | The Gospel Road | Kontatzailea/Bere burua | |
1994 | Gene Autry, Melody of the West | Kontatzailea | Film dokumentala; ahotsa |
2003 | The Hunted | Kontatzailea | Ahotsa |
2014 | The Winding Stream | Elkarrizketa[23] | Film dokumentala; artxiboko materiala |
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ Eugene Register-Guard(2003-09-13). The Man in Black: Legendary Johnny Cash dead at 71
- ↑ Holden, Stephen. Johnny Cash, Country Music Bedrock, Dies at 71. nytimes.com (Noiz kontsultatua: 2016-9-30).
- ↑ D'Angelo J (2003-08-26). "Johnny Cash says unlike most videos, 'Hurt' wasn't too painful". MTV
- ↑ Dowling S (2003). "How Johnny Cash got hip". BBC News
- ↑ Streissguth, Michael. (2006). Johnny Cash: the biography. Cambridge, Massachusetts: Da Capo Press, 6 or. ISBN 978-0-30681368-9..
- ↑ Historic Dyess Colony: Johnny Cash Boyhood Home. arkansas.com (Noiz kontsultatua: 2017-5-23).
- ↑ Cash, Johnny. in: Oxford Music Online. 2010-05-18.
- ↑ a b Cash, Johnny. Cash: The Autobiography.
- ↑ Malone, Bill, and Judith McCulloh. Stars of Country Music. Chicago: 1975.
- ↑ Turner, Steve. (2004) The Man Called Cash: The Life, Love, and Faith of an American Legend. W Publishing Group, 43–44. orr.
- ↑ Turner, Steve. (2004) The Man Called Cash: The Life, Love, and Faith of an American Legend. W Publishing Group, 116–117. orr.
- ↑ Sweeting, Adam (2003-09-12). Obituary: Johnny Cash. The Guardian
- ↑ "Major brush fire." Los Angeles Times, 1965-6-28, 1. orr.
- ↑ "Control of Brush Fire Near; 700 Acres Burned." Los Angeles Times, 1965-6-29, 27. orr.
- ↑ Patrick, Neil. Johnny Cash accidentally started a wildfire that destroyed over 500 acres and killed 49 endangered condors.. thevintagenews.com (Noiz kontsultatua: 2017-5-23).
- ↑ Rome News Tribune, 1970 -8-14
- ↑ "Inmate Merle Haggard hears Johnny Cash play San Quentin State Prison",
- ↑ The Best of the Johnny Cash TV Show 1969–1971, Disc 1 (of 2), Reverse Angle Production, 2007.
- ↑ Rolling Stone Magazine, The Rolling Stone Encyclopedia of Rock & Roll, 2004
- ↑ Geoff Rickly interviews Trent Reznor. theninhotline.net (Noiz kontsultatua: 2017-5-23).
- ↑ Ryan-J-Downey. Country Star June Carter Cash, Wife of Johnny Cash, Dies at 73.. mtv.com (Noiz kontsultatua: 2017-5-23).
- ↑ Fire destroys Johnny Cash house. BBC News,.
- ↑ The Winding Stream (2014). (Noiz kontsultatua: 2017-5-23).
Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Webgune ofiziala, johnnycash.com