Ekialdeko Frontea Lehen Mundu Gerran

Lehen Mundu Gerra
Ekialdeko frontea
eta Tropa alemaniarrak Rigan sartzen 1917ko irailean.
Data	1914ko abuztuaren 12tik 1918ko martxoaren 3ra
Lekua	Erdialdeko Europa eta Ekialdeko Europa
Emaitza	Erdialdeko Inperioen garaipena. Errusiako Inperioaren kolapsoa.

Ekialdeko frontearen banaketa orokorra 1914. urtean.

Lehen Mundu Gerrako Ekialdeko Frontea edo Ekialdeko Gatazka lekua (alemanez: Ostfront; errumanieraz: Frontul de Russ; errusieraz: Востой норона, erromanizatuta: Vostochny frontea) Errusia eta Errumaniaren arteko muga osoa alde batetik eta bestetik Austria-Hungaria, Bulgaria, Otomandar Inperioa eta Alemania hartzen zituen gatazka-lekua izan zen. Itsaso Baltikotik, iparraldean, Itsaso Beltzeraino hedatzen zen hegoaldean; Ekialdeko Europa gehiena barne hartzen zuen, eta Erdialdeko Europan ere hedatzen zen. Terminoa ez dator bat Belgikan eta Frantzian borrokatzen ari ziren Mendebaldeko Frontearekin.

1910ean, Juri Danilov jeneral errusiarrak XIX. Plana garatu zuen, zeinaren arabera lau armadak Ekialdeko Prusia inbadituko zuten. Plan hori kritikatua izan zen, ezen Austria-Hungaria Alemaniako Inperioa baino mehatxu handiagoa izan baitzitekeen. Orduan, Ekialdeko Prusia inbadituko zuten lau armaden ordez, errusiarrek bi armada Ekialdeko Prusiara bidaliko zuten, eta bi armada Galitziatik inbaditzen ari ziren austro-hungariar indarren aurka defendatzeko. Gerraren hasierako hilabeteetan, Errusiako Armada Inperiala Prusiako ekialdea inbaditzen saiatu zen Ipar-Mendebaldeko gatazka-lekutik, baina, lehen arrakastaren ondoren, Alemaniak atzera eginarazi zien. Aldi berean, hegoaldean, arrakastaz inbaditu zuten Galitzia, han austro-hungariar armada garaituz. Baina, 1915erako, alemaniarren eta austriar-hungariarren indarrak aurrera zihoazen, errusiarrek Galitzian eta Polonian zituzten ezbehar larriei aurre eginez eta atzera egitera behartuz. Nikolas Duke Handia komandante kargutik kendu, eta Nikolas tsarrak berak ordezkatu zuen. Hala ere, Alexei Brusilov jeneralak Austria-Hungariaren aurkako operazio oso arrakastatsu bat burutu zuen (Brusiloven erasoaldia deritzona) eta Errusiako armadak garaipen handiak lortu zituena. Lehen Mundu Gerrako erasoaldirik handiena eta hilgarriena izanik, Brusiloven erasoaldiaren ondorioak oso baliotsuak izan iren. Verdungo guduan, alemaniarren presioa arintzen lagundu zuen, eta italiarrenganako austro-hungariarren presioa arintzen ere lagundu zuen. Ondorioz, austriar-hungariar indar armatuak ahuldu egin ziren, eta, azkenean, Errumaniak gerran sartzea erabaki zuen Indar Aliatuen alde. Hala ere, Errusiako giza eta material-galerek ere asko lagundu zuten errusiar iraultzetan.

Errumaniako Erresuma 1916ko abuztuan sartu zen gerran. Potentzia aliatuek Transilvaniako eskualdea (Austria-Hungariaren zati zena) agindu zioten Errumaniaren laguntzaren truke. Errumaniako armadak Transilvania inbaditu, eta, hasieran, arrakasta izan zuten, baina gelditu behar izan zuten, eta alemaniarrek eta austro-hungariarrek atzera bultzatu zuten Bulgariak hegoaldetik eraso egin zienean. Bitartean, Errusian, iraultza gertatu zen 1917ko martxoan (gerrarako zailtasunetako bat izanik). Nikolas II.a tsarrak abdikatu egin behar izan zuen, eta Errusiako behin-behineko gobernua sortu zen, Georgi Lvov lehen buru zela eta, azkenean, Alexander Kerenskik ordezkatu zuena.

Errusiar Errepublika eratu berriak gerran jarraitu zuen Errumaniarekin eta Ententeko gainerakoekin batera. 1917ko azaroan, boltxebikeek boteretik kendu zuten. Errumaniaren eta potentzia zentralen arteko Focșaniko armistizioaren ondoren, Errumaniak ere bake-ituna sinatu zuen potentzia zentralekin, 1918ko maiatzaren 7an, nahiz eta Errumaniak, 1918ko azaroaren 10ean, bertan behera utzi zuen ituna. Boltxebikeek ezarritako gobernu berriak Brest-Litovskeko Ituna sinatu zuen, 1918ko martxoaren 18an, gerratik kanpo utziz. Horrek Ekialdeko fronteko garaipenera eraman zituen Potentzia Zentralek, eta Errusia Lehen Mundu Gerrako porrotera.

Geografia

Ekialdeko frontea mendebaldekoa baino askoz luzeagoa zen. Gerraren gatazka-lekua, gutxi gorabehera, Itsaso Baltikoak mugatzen zuen mendebaldean; Minskek, ekialdean; San Petersburgok, iparraldean, eta Itsaso Beltzak, hegoaldean, 1.600 kilometro baino gehiagoko distantzia. Horrek eragin latza izan zuen gerraren izaeran.

Mendebaldeko frontea lubaki-gerra bihurtu zen bitartean, Ekialdeko fronteko gudu lerroak askoz ere arinagoak ziren, eta lubakiak ez ziren inoiz benetan garatu. Izan ere, frontearen luzera handiagoa zenez, lerroko soldaduen dentsitatea txikiagoa zen, eta, beraz, lerroa errazago hausten zen. Behin hautsita, komunikazio-sare urriek zaildu egiten zuten defendatzailea lerroaren hausturara indargarriak bidaltzea, eta, kontraeraso azkarrak muntatuz, edozein aurrerapen geldi zezaketen.

Propaganda

Propaganda Lehen Mundu Gerrako kulturaren funtsezko osagaia izan zen. Askotan, Estatuak kontrolatutako komunikabideen bidez erakusten zen, eta, herrialdeen barruan, nazionalismoa eta abertzaletasuna indartzen laguntzen zuen. Ekialdeko frontean, propagandak forma asko hartu zituen, hala nola opera, zinema, espioitza fikzioa, antzerkia, ikuskizuna, gerrako eleberriak eta arte grafikoa. Ekialdeko frontean zehar, herrialde bakoitzean erabilitako propaganda kopurua estatu batetik bestera aldatzen zen. Propagandak forma asko hartu zituen herrialde bakoitzean, eta talde ezberdin askok banatu zuten. Gehienetan, Estatuak egiten zuen propaganda, baina beste talde batzuek (esaterako, gerraren aurkakoek) ere egiten zuten.

Aurrekariak

Sarajevoko atentatuan, serbiar nazionalista batek Franz Ferdinand Austriako artxidukea hil ostean, Austria-Hungariako Inperioak, Alemaniar Inperioaren aliatuak, Serbia inbaditu zuen. Errusiar Inperioak, Serbiaren aliatuak, gerra deklaratu zien bi inperioei, eta 1914ko abuztuan ireki zuen fronte hori.

Lehen kanpainak: 1914ko abuztua-urria

Hasieran, Errusiar Inperioak garaipen batzuk lortu zituen Austria-Hungariaren aurka, eta Ekialdeko Prusia inbaditu zuen abuztuko lehen asteetan. Ondoren, alemaniarrek Tannenbergeko guduan garaitu zuten, abuztuaren amaieran. 1914ko irailean, Alemaniako armadak Poloniako Tsarerriaren (Errusiar Inperioaren zati bat) inbasioari ekin zion: urriaren 9an, Vistula zeharkatu zuen Varsoviarako norabidean, baina Errusiako armadak garaitu zuen hiri horretan.

Austriarrek, bere aldetik, eraso egin zuten hegoaldetik, Karpatoetan, baina errusiarrek gelditu egin zituzten, nahiz eta galera handiak izan. Franz Conrad von Hötzendorf Austria-Hungariako Estatu Nagusiko buruzagiak Poloniako Tsarerriaren aurkako erasoaldi zorrotza agindu zuen, eta, aurrerapen bizkor batzuen ondoren, Nikolas Duke Handiaren agindupean zihoan Errusiako Armadaren zatirik handienarekin topo egin zuen, eta, borroka gogorraren ondoren, austro-hungariarrak atzera bota zituen. Hegoaldean, Alexei Brusilov jeneralak Bukovina inbaditu zuen, eta austro-hungariarrek, bere hiriburua, 1914ko abuztuaren 31n ebakuatu zuten. Irailaren 3an, inperioko laugarren hiria eta komunikazio gune handia, Lviv, errusiarren esku geratu zen. Lau astez, etengabeko austro-hungariarren erretiratzea gertatu zen; irailaren 13an, errusiarrek Przemyśl gotorlekua setiatu zuten, eta 21ean ebakuatu zuten. Austro-Hungariako erretiratzea urriaren 2an amaitu zen, eta frontea Tarnów-Gorlice lerroan egonkortu zen, Lembergetik 140 km mendebaldera eta Galitziako bi herenak errusiarrek beren esku zutela.

Alemanak atzera egin ahala, errusiarrek berriro eraso zuten Łódźeko guduan, baina garaituak izan ziren, nahiz eta bi armadek biktima handiak izan.

Otomandar Inperioaren sarrera, 1914-1915eko negua

Ondoren, Otomandar Inperioa Alemaniarekin eta Austriarekin aliatu zen, eta Errusiar Armeniari eraso egin zion, baina errusiarrek atzera bota zituzten, Turkiako Armenian zehar egindako erretiran, turkiarrek Armeniako Genozidioa deritzona burutu zuten, non 500.000 armeniar hil zituzten. Turkiaren aldetiko inbasio saiakera horrek, Britainia Handia eta Frantzia aliatuei, laguntza eskatzera behartu zuen Errusia, eta, 1915eko otsailaren 19an, Gallipoliko gudua izan zen, 1916ko urtarrilaren 9an amaituko zena aliatuen tropak erretiratuz.

Austro-alemaniarren aurrerapenak: Gorlice-Tarnów erasoa, 1915

Errusiarren beren lurraldeen inbasio mehatxua ezabatzeko erabakia harturik, 1915eko maiatzean, Alemaniako Inperioko eta Austro-Hungariako armadek Gorlice-Tarnów ofentsiba burutu zuten, eta 1915eko abuztuan iritsi ziren Varsoviara.

Errusiako kontraerasoa: Brusilov erasoa, 1916

Gerraren hasierako fasean, Ekialdeko Prusiako errusiarren ofentsibak Mendebaldeko frontean zeuden tropa alemaniar nahikoa ezabatu zituzten frantses, belgikar eta britainiarrek alemaniarren aurrerapena geldiarazteko. 1916ko ekainaren 4an, Brusiloven, Errusiako armadek Austriako posizioen aurkako erasoa hasi zuten, baina, 1916ko neguan, alemaniarren kontraeraso batek austriarrek galdutako lurraldea berreskuratu zuen. Ekintza horiek bi fronteak ia parekatuta utzi zituen: bai Errusiak zein Alemaniak garaipen bat bilatzen zuten etsipenez, Errusiak nekeagatik, Alemaniak, berriz, bere etsaien baliabide handiagoengatik.

Iraultzak Errusian eta frontearen amaiera, 1917-1918

1918ko Brest-Litovskeko Itunak Errusiak galdutako lurraldea.

Errusiar armadan soldaduen galera handia zela eta, Errusia osoan gizartearen estamentu guztien grebak izan ziren gerraren eta tsarren aurka; adibide gisa, 1916ko udazkenean, armadako kideak bi aldiz matxinatu ziren, behin Itsaso Baltikoan eta beste behin Itsaso Beltzean. Orduan esaten zen Alexandra Fiodorovna tsarinak (garaiko etsaiaren Alemanian jaioa) Estatuko gaiak zuzentzen zituela Rasputin fraidearen kontrolpean. Mehatxu iraultzailearen aurrean, tsarrak errepresio gehiagorekin erantzun zuen, eta, 1917ko otsailean, tsarren tropek, otsaileko iraultzan, Petrograden, manifestarien aurka tiro egiteko agindua jaso zuten. Desadostasuna areagotu ahala, tsarra frontetik Petrogradera itzultzen saiatu zen, baina iraultzaileek eragotzi zioten; beraz, martxoaren 15ean, Nikolas II.a tsarrak abdikatu egin zuen, eta Errusiako Behin-behineko Gobernuak hartu zuen agintea. Gertaera horrek miresmen handia eragin zuen bere etsairik ahulenaren aurka, austriarren aurka, ofentsiba berri bat espero baitzuten errusiarren aldetik; ofentsiba hori Kerenskiren ofentsiba izan zen, eta 1917ko uztailean gertatu zen, hasierako arrakasta txiki baten ondoren geldituta. 1917ko irailean, alemaniarrek azken erasoa jo zuten Riga konkistatuz eta behin-behineko Gobernua asko ahulduz, Errusiako matxinadak eusteko gai ez zena.

1917ko azaroaren 7an, Aurora gurutzaontziaren kanoien seinalera, iraultzaile boltxebikeek Petrogradeko Neguko Jauregia eraso zuten Urriko Iraultza hasiz, Errusia osoan azkar hedatu zena. Orduan sortu berria zen Errusiako Sobietar Errepublika ospe gabeko gerratik (hiru urtean 2.300.000 errusiar hil eta beste 5.000.000 zauritu izan zituena) atera zen 1918ko martxoan Brest-Litovskeko Ituna sinatuta. Horrek balio izan zuen 160 dibisio alemaniar eta austriar (2 milioi soldadu baino gehiago) Ekialdeko Frontetik Mendebaldeko Frontera aldatzeko.

Galerak

Gudua izan zen lurralde zabalak gerra dinamikoago baten garapena ekarri zuen, non lubakien gerrak ez zuen inoiz mendebaldean zuen garrantzia lortu.

• 1914. Milioi bat hildako errusiar.
• 1915-1916. Milioi batetik bira hildako errusiar.

Liskar nagusiak

Frontean emandako borrokarik handienak hauek izan ziren:

• Ekialdeko Prusiako lehen ofentsiba: 1914ko abuztuaren 17tik irailaren 14ra bitartean, errusiarrek erasoaldi bat abiarazi zuten 1.400.000tik 3.000.000 arteko gizonekin eta Paul von Rennenkampf eta Samsonov-en aginduetara atzeraeraginak izango dira Paul von Hindenburg eta Erich Ludendorff-en agindupeko 500.000 alemaniarrengatik. 350.000 errusiar baino gehiago hil edo zaurituak izango dira, eta 600.000 harrapatuko dituzte.
• Galitziako lehen gudua: 1914ko abuztuaren 26tik irailaren 11ra bitartean. Franz Conrad von Hötzendorf-en austro-hungariarrak Nikolái Ivánov-en errusiarrek garaituko dituzte. 950.000 austriarretatik, 300.000 baino gehiago hil edo zaurituak izan ziren; errusiarrek, berriz, 225.000 hildako jasan zituzten 1.200.000 soldaduko indarretik.
• Brusilov erasoa: 1916ko ekainaren 4tik irailaren 20ra bitartean. Alexei Brusilov jeneralaren mendeko errusiarrek milioi bat gizon aurkezten dituzte austriarrak eta alemaniarrak atzera botatzeko ahaleginean, Franz Conrad von Hötzendorf eta Alexander von Linsingen-en, hurrenez hurren, agindupean, zeinak 1.500.000 soldadu zituen; ofentsiba arrakastatsua da, baina errusiarren arazo politiko eta logistikoak garaipenaz baliatzea eragotzi zien.
• Kerenski ofentsiba: Errusiarrek 1917ko uztailaren 1etik 19ra bitartean, erasoaldi gogorra abiarazten dute; milioi bat gizon (beste batzuk 3 milioiz hitz egiten dute) Alexei Brusiloven agindupean, aurreko erasoaldiaren arrakasta errepikatu nahi dute, baina alemaniarrek eta austriarrek, Max Hoffmann eta Félix von Bothmer-en agindupean, milioi bat soldadu ingururekin baztertu eta kontraeraso egiten dute. Errusiarrak 400.000 hildakorekin erretiratuko dira.

Bibliografia

• Torrey, Glenn L. (1998). Romania and World War I (en inglés). Center for Romanian Studies. p. 400. ISBN 9789739839167. 

Kanpo estekak

• Datuak: Q154573
• Multimedia: Eastern Front theatre of World War I / Q154573