Aurora de Albornoz

Aurora de Albornoz Peña (Lluarca, Asturias, 1926ko urtarrilaren 22a – Madril, 1990eko ekainaren 6a) idazlea, poeta, literaturako kritikaria, irakaslea eta saiokeragilea izan zen. Gaztaroan, jaioterrian bizi izan zen bere gurasoekin, anai-arrebekin eta gainerako senideekin batera. Espainiako gerra zibila jasan zuen, 1936-1939 bitartean—, geroko poesia inspiratuko zuena.

Aurora de Albornoz
(1975) Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Aurora de Albornoz Peña
Jaiotza	Ḷḷuarca, 1926ko urtarrilaren 22a
Herrialdea	Espainia
Heriotza	Madril, 1990eko ekainaren 6a (64 urte)
Hobiratze lekua	Santa María Magdalena de Pazzis Cemetery (en)
Heriotza modua	berezko heriotza: istripu zerebrobaskularra
Hezkuntza
Heziketa	Salamancako Unibertsitatea Parisko Unibertsitatea University of Puerto Rico (en)
Hizkuntzak	gaztelania
Jarduerak
Jarduerak	katedraduna, idazlea, poeta, literatura-kritikaria, prosalaria, saiakeragilea, literaturan aditua eta unibertsitateko irakaslea
Enplegatzailea(k)	Madrilgo Unibertsitate Autonomoa University of Puerto Rico (en)
Genero artistikoa	olerkigintza

Biografia

Poeta eta politikari ospetsuen familia batekoa izan zen. Aitona eta aita poeta ezagunak ziren. Aita Manuel de Albornoz Carreras eta ama María Peña Fernández izan zituen. Aitaren osaba, Álvaro de Albornoz, Espainiako Bigarren Errepublikako gobernuko justizia-ministro izan zen Gerra Zibilera arte. Denborarekin, Parisko eta Mexiko Hiriko erbesteko gobernu errepublikanoaren lehendakari bihurtu zen; Francoren diktadurak Espainian jarraitzen zuen bitartean. 1959an, Severo Ochoa de Albornoz osabak (Espainiatik ihes egin zuen pasaporte errepublikano batekin), Estatu Batuetan bizi eta lan egiten zuen bitartean, Fisiologia edo Medikuntzako Nobel saria jaso zuen Arthur Kornberg-ekin, ARNa deszifratzeagatik.

1890eko hamarkadatik aurrera, bere familia Puerto Ricoko negozioetan sartuta egon zen. 1944an, 18 urte zituela, Aurora de Albornoz familiarekin erbesteratu zen San Juanera. Han hasi zuen unibertsitateko hezkuntza, eta Puerto Ricoko Unibertsitatean Arteetako maisutza lortu zuen. Orduan, Juan Ramón Jiménez Andaluziako Nobel saridunaren babespean hasi zen ikasten.

1950eko abuztuan Jorge Enjuto Bernal andaluziarrarekin Puerto Ricon ezkondu zen. Jorge, Aurora bezala, erbesteratutako familia errepublikano batekoa zen. Haren aita, Federico Enjuto Ferrán, magistratu errepublikanoa izan zen, eta José Antonio Primo de Rivera, Falangearen sortzailea, epaitu zuen auzitegian parte hartu zuenetarikoa. Puerto Ricon bizi eta gero Kansasen, eta ondoren Parisen kokatu ziren 1957an, 1967an banatu egin ziren.

Ibilbidea

Irakasten hasi zen. 1955ean, beti ere, Juan Ramón Jiménez idazlearen laguntzarekin, gainera beka bat eman zioten Parisko Sorbonan literatura konparatua ikasteko. Horrela itzuli zen Europara Parisen ikasten jarraitzeko, José Bergamínekin, erbestean bizi zen espainiar poeta eta kritikari bikainarekin. Gero, Espainiara itzuli zen, Salamancako Unibertsitatean doktoretza osatzeko. Albornozen lan akademiko guztia Espainiatik erbesteratutako idazleen gaiari buruzkoa izan zela esan daiteke.

Beste argitalpen batzuen artean, 1961ean, Albornozek, Puerto Ricon, Antonio Machadoren gerra-olerkien bilduma argitaratu zuen. Lan hori debekatu egin zuten, eta ez zen onartu Francoren diktadurapeko Espainian argitaratzea.

1966an titulua jaso ondoren, Puerto Ricora itzuli zen, Puerto Ricoko Unibertsitateko irakasle bihurtzeko.

1968an, Albornoz Madrilera aldatu zen, eta Madrilgo Unibertsitate Autonomoko Giza Zientzien Sailean eta Espainiako New Yorkeko Unibertsitatean irakatsi zuen. Irakasle eta poeta izateaz gain, Albornoz erudito ezaguna zen; Miguel de Unamunoren, Pablo Nerudaren, Cesar Vallejoren, Rosalía de Castroren, Federico García Lorcaren eta, bereziki, Antonio Machadoren, Juan Ramón Jimenezen eta José Hierroren lanen funtsezko autoritate kritikoa bihurtu zen. Esan bezala, erbesteratuta zegoelako, interesa zabaldu egin zen, noski, erbesteratutako poeta espainiarren obrara: José Bergamín Parisen, Rafael Alberti Buenos Airesen eta León Felipe eta Juan Rejano Mexiko Hirian.

Espainian eta Amerikan zehar (Estatu Batuetan, Puerto Ricon, Mexikon), Albornozek ikastaro askotan eman zituen eskolak, hainbat kongresutan, solasalditan eta idazleen bileretan parte hartuz, bekez arduratzen ziren kultura-jardueretan lagunduz, hala nola egunkarietan, aldizkarietan, irratsaioetan, sari-epaimahaietan eta literatura-taldeetan egiten zituen jardueretan.

Albornoz; Claudio Rodríguez, José Manuel Caballero Bonald, José Ramón Ripoll, Fanny Rubio, Álvaro Salvador, José Olivio Jiménez jakintsu kubatarra, Juan Macías, Dionisio Cañas eta Luis García Montero bezalako espainiarrak ordezkatu, zuzendu edo irakurtzeko deitu zuten hainbat aldiz.

1990eko ekainaren 6an, Aurora de Albornoz, 64 urte zituela, Madrilgo bere etxean hil zen. Garuneko odoljario batek eragin zion heriotza. Hala ere, haren gorpuzkiak Pazziseko Santa Maria Magdalena hilerrian daude, San Juan zaharrean (Puerto Rico) bere borondatea betez.

Liburu, antologia eta egunkarietako lan kritiko ugariz gain, Albornozek hamaika poesia-liburu argitaratu zituen bere ibilbidean zehar. Poeta berritzailea izan zen, eta prosan, collagean eta beste teknika modernista batzuetan kokatu zituen poemak. Haren estiloak loturak izan zituen Espainiako idazketak "errealismo fantastikorako" egindako mugimendu orokorrarekin. Haren lana bereziki interesgarria da, gerra zibilaren garaiaz aritzen denean, 50eko belaunaldian eta erbesteratuen esperientziari ahotsa eman zioten hurrengo belaunaldietan hedatu baitzen.

Bibliografia

• begoña camblor Pandiella. 2010. Hacia todos los vientos. El legado creativo de Aurora de Albornoz, Madrid, Devenir.

Albornozko Aurorari buruzko bibliografia hautatua. Palabras reunidas para Aurora de Albornoz, Oviedo, Unibertsitatea, or. 183-187

Lanak

Zenbait argitalpen

Jatorrizko lanak

• Brazo de niebla, Santander, Hermanos Bedia, 1957. 1. edizio laburrena, San Juan de Puerto Rico, Coayuco, 1955

• Prosas de París, San Juan de Puerto Rico (s.n.) 1959

• Poemas para obtener un segundo, Madril, Rialp, 87 or. 1961

• Por la primavera blanca. Fabulaciones, Madril, Intsula, 1962, berrargitalpena Granada, Traspiés, 2005, Concepción González -Badía Fragaren hitzaurrearekin

• Poemas (Bertso eta prosa), Cuadernos hispanoamericana, 189, iraila 1965, or. 283-290

• En busca de esos niños en hilera, Santander, La isla de los ratones, 65 or. 1967

• Palabras desatadas, Málaga, Guadalhorce, 1975

• Palabras reunidas (1967-1977), Madril, Ayuso, 72 or. 1983

• Aventura, Turia, 12, or. 39-41. 1989

• Canciones de Guiomar, Madril, Torremozas, 60 pp. ISBN 8478390499, ISBN 9788478390496 1990

• Al sur del sur. Poemas, Cádiz, Ayuntamiento de San Roque, 1991

• Cronilíricas. Collage, Madril, Devenir, 1991

• Pequeños poemas en prosa (inéd.)

Kritika-lanak

1) Ikasketak

• La prehistoria de Antonio Machado, Puerto Rico, Universidad, 1961

• Poesías de guerra de Antonio Machado, San Juan, Asomante, 1961

• La presencia de Miguel de Unamuno en Antonio Machado, Madrid, Gredos, 373 pp. 1967

• "Poesía de la España peregrina. Crónica incompleta", in El exilio español de 1939, vol. IV, Madrid, Taurus, 1977, pp. 11-108

• Hacia la realidad creada, Barcelona, Península, 1979. [Incluye: «Unos años de historia y literatura. Un libro de Alfonso Sastre», «de la España peregrina. Un libro de Lorenzo Varela», «La mirada de Juan Rejano», «Aproximación a la obra poética de José Hierro», «José Manuel Caballero Bonald: la palabra como alucinógeno», «Antonio Machado: De mi cartera, teoría y creación», «El “collage-anuncio” en Juan Ramón Jiménez», «En torno a un “nuevo libro” de Juan Ramón Jiménez», «La íntima lógica de César Vallejo (Trilce, LVIII)», «Por los caminos de Rafael Alberti»] José Hierro, Madrid, Júcar, 1982

• "Presencias de Antonio Machado en la España peregrina", Actas del Congreso Internacional “Antonio Machado hacia Europa”, Madril, Visor, 1993, or. 233-241

• El Juan Ramón Jiménez de Aurora de Albornoz. Devenir 14. zk.: saiakera. Fanny Rubiorekin.' Editorea: Juan Pastor, Sorrir, 312 or. ISBN 8496313409, ISBN 9788496313408 2008

2) Hitzaurreak eta edizioak

• "Prólogo", in Alfonso Sastre, Las noches lúgubres, Madril, Júcar, 1973

• Jiménez, Juan Ramón, Nueva antología, estudio preliminar y selección de Aurora de Albornoz, Bartzelona, Península, 1973

• De Galdós a García Márquez. . Bol. 2 Testu-iruzkina...[ Bol. 9 psikologian, medikuntzan, pastoralean. Andrés Amorós, Emilio Alarcos Llorach, Manuel Alvar. 4. edizioa, Castalia Ediciones, 268 orrialde. ISBN 8470391763, ISBN 9788470391767 1973

• "Gabriel García Márquezen ipuin bat: "El ahogado más hermoso del mundo", in VAA, El comentarios de textos 2. De Galdós a García Márquez, Madril, Castalia, 1974, or. 283-316

• Jiménez, Juan Ramón, En el otro costado, 1. edizioa Aurora de Albornoz, Madril, Júcar, 163 or. 1974an

• Machado, Antonio, Antología de su prosa, Aurora de Albornoz, Madril, Cuadernos para el diálogo, 1979

• Hierro, José, Antología, selección y introducción de Aurora de Albornoz, Madril, Visor, 1980.

• Neruda, Pablo, Poesías elegidas, Aurora de Albornozen hitzaurrea, Madril, Aguilar, 1980.

• "Prólogo", in Jiménez, Juan Ramón, Arias tristes, Madril, Taurus, 1981, or. 9-45.

• Jiménez, Juan Ramón, Espacio, Aurora de Albornozen argitalpena, Madril, Editora Nacional, 1982.

• Juan Ramón Jiménez, Madril, Taurus, 1983. (Ihainbat autoreren artikulu-sorta batez gain, «El “collage-anuncios” lana, Juan Ramón Jiménezen egina»)

• Alberti, Rafael, Trece bandas y cuarenta y ocho estrellas, estudio preliminar de Aurora de Albornoz, Madril, Espasa Calpe, 1985

3) Baterako argitalpenak

• elena Andrés. Chile en el corazón: homenaje a Pablo Neruda, Barcelona, Península, 1975

• julio Rodríguez-Luis. Sensemayá: la poesía negra en el mundo hispanohablante (antología), Madril, Orígenes, 1980

• guillermo de Torre. Antonio Machado. Poesía y prosa, Buenos Aires, Cuadernos para el diálogo, 1964

Ohoreak

• 2005eko abendua: Oviedoko Unibertsitateak, Valdés eta Cajasturreko Udalarekin batera, Lluarcako idazlearen lana aztertu zuen bilera zientifiko bakarra antolatu zuen. Jardunaldi horien ondorioz, oso-osorik Argitalpen Zerbitzuak 2007an argitaratutako lehen monografia akademikoa atera zen.

• Kide iraunkorra izan zen Antonio Machado Nazioarteko Sarirako epaile-kontseiluan. Urtero ematen da Collioure, Frantzia.

• Poeta Aurora de Albornoz kalea, 2010 Malaga, Espainia
• Aurora de Albornoz kalea, Gijón, Asturias

Bibliografia

• ANÓNIMO, "Juan Ramón Jiménez. Nueva antolojía", Ínsula, 320-321 (julio-agosto de 1973), p. 33.
• CABALLERO BONALD, JOSÉ MANUEL, "Justicia de la memoria", La Torre, 21 (enero-marzo de 1992), pp. 5-8.
• CAMPOS, JORGE, "Balance y exposición de la poesía negra", Ínsula, 409 (diciembre de 1980), p. 11.
• CANO, JOSÉ LUIS, "Aurora de Albornoz: hacia la realidad creada", Ínsula, 400-401 (marzo-abril 1980), pp. 20-21.
• _____, "Aurora de Albornoz: la poesía de José Hierro", Ínsula, 427 (junio de 1982), pp. 8-9.
• DÍAZ QUIÑONES, ARCADIO, "La tradición del exilio. Sobre Aurora de Albornoz", en La memoria rota, San Juan de Puerto Rico, Huracán, 1993, pp. 101-107.
• FERNÁNDEZ DE ALBORNOZ, JOSÉ LUIS, "Bibliografía de Aurora de Albornoz", La Torre, 21 (enero-marzo de 1992), pp. 175-177.
• GONZÁLEZ-BADÍA FRAGA, CONCEPCIÓN, "Desde la realidad creada. La narración fabulada en Aurora de Albornoz", en Aurora de Albornoz, Por la primavera blanca, Granada, Traspiés, 2005, pp. 7-14.
• GULLÓN, RICARDO, "Aurora con Puerto Rico al fondo", en Aurora de Albornoz, Palabras reunidas (1967-1977), Madrid, Ayuso, 1983, pp. 9-13.
• HIERRO, JOSÉ, "Presentación", en Aurora de Albornoz, Canciones de Guiomar, Madrid, Torremozas, 1990, pp. 11-14
• IFACH, MARÍA GRACIA, "Aurora de Albornoz: Por la primavera blanca", Ínsula, 216-217 (noviembre-diciembre 1964), p. 20
• JIMÉNEZ, JOSÉ OLIVIO, "Aurora de Albornoz: crítica y bolero", Revista de Estudios Hispánicos, 20 (1993), pp. 27-38
• _____, "El negrismo poético en la tradición hispánica", Cuadernos hispanoamericanos, 367-368 (enero-febrero de 1981), pp. 381-387.
• LÓPEZ-SURIA, VIOLETA, "Aroma quieto de Aurora a Joshe", La Torre, 21 (enero-marzo de 1992), pp. 9-11.
• LUIS, LEOPOLDO DE, "Poemas para alcanzar un segundo", Papeles de Son Armadans, Madrid-Palma de Mallorca, abril de 1962, pp. 107-109.
• MIRÓ, EMILIO, "Aurora de Albornoz: En busca de esos niños en hilera", Ínsula, 257 (1968), p. 6
• _____, "La recuperación de Juan Rejano", Ínsula, 395 (octubre de 1979), p. 6
• _____, "Arte y vida en la poesía de Aurora de Albornoz", Ínsula, 463 (junio de 1985), p. 6
• PÉREZ SÁNCHEZ, JOSÉ ANTONIO, "Aurora de Albornoz (1926-1990)", Luarca, Ayuntamiento de Valdés, 2007
• PRAT, IGNACIO, "Juan Ramón Jiménez: En el otro costado", Ínsula, 342 (1974), p. 8
• RODRÍGUEZ PADRÓN, JUSTO, "Aurora de Albornoz: una relectura de Espacio", Ínsula, 450 (mayo de 1984), p. 18
• RUBIO, FANNY, "Ante Canciones de Guiomar de Aurora de Albornoz", La Torre, 21 (enero-marzo de 1992), pp. 79-83
• SALVADOR, ÁLVARO, "Palabras reunidas para Aurora de Albornoz", in Letra pequeña, Granada, Cuadernos del Vigía, 2003, pp. 101-106
• SÁNCHEZ TORRE, LEOPOLDO, "Aurora de Albornoz: hacia la realidad creada", El eco de Luarca, 905 (julio de 2000), pp. 22-23
• UGALDE, SHARON KEEFE, "The poetry of Aurora de Albornoz and Gendered Poetic Traditions", Letras peninsulares, 11.2 (1998) pp. 569-583
• VILLA PASTUR, JESÚS, "Aurora de Albornoz: Poemas para alcanzar un segundo", Archivum, XIII (1963) pp. 368-370
• ZAVALA, IRIS, La otra mirada del siglo XX. La mujer en la España contemporánea, Madrid, La esfera de los libros, 2004, pp. 311-313 y sig.

• 313 eta sig.

Kanpo estekak

• Datuak: Q4822630
• Multimedia: Aurora de Albornoz / Q4822630